Archeologia okresu protohistorycznego 3101-DB203A/I
Omówienie najważniejszych jednostek kulturowych z terenów Polski i Europy w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza. Szczegółowa analiza ich genezy, rozwoju i zaniku na tle globalnych przemian kulturowych. Prezentacja klasyfikacji zabytków, ich datowania, rozprzestrzenienia i przynależności kulturowej. Analiza systemów osadniczych, stosunków społeczno-gospodarczych, wymiany handlowej oraz obrządku pogrzebowego. Prezentacja najważniejszych stanowisk archeologicznych.
Wykład ma za zadanie przekazanie szczegółowej wiedzy na temat genetycznego podłoża zjawisk i procesów kulturowych zachodzących w Europie w epoce brązu i we wczesnej epoce żelaza, wzajemnych relacji pomiędzy poszczególnymi jednostkami kulturowymi, stosunków społeczno-gospodarczych, obrzędowości, głównych ośrodków wydobywczych i metalurgicznych, wymiany dalekosiężnej i szlaków handlowych.
Ćwiczenia poświęcone są opisowi i analizie cech przewodnich i wyróżników chronologicznych dla poszczególnych jednostek kulturowych ze szczególnym uwzględnieniem ziem polskich. Ćwiczenia zawierają: prezentację i omówienie wszystkich wyróżnianych w epoce brązu i we wczesnej epoce żelaza kategorii źródeł ruchomych i nieruchomych, opis i analizę systemów typologicznych i chronologicznych, prezentację najważniejszych stanowisk archeologicznych ze szczególnym uwzględnieniem najnowszych odkryć.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
Wiedza w zakresie - miejsce i znaczenie archeologii w systemie nauk, specyfika przedmiotowa i metodologiczna archeologii, pojęcia i terminologie stosowane w archeologii, analiza, opis i interpretacja źródeł archeologicznych, główne kierunki rozwoju i najważniejsze nowe osiągnięcia w zakresie archeologii, podstawowe metody analizy i interpretacji różnych wytworów kultury właściwych dla wybranych tradycji, teorii i szkół badawczych w zakresie archeologii, podstawowe metody analizy i interpretacji informacji zawartych w publikacjach naukowych, wiadomości o rozwoju człowieka oraz jego głównych strategiach adaptacji do różnych warunków środowiskowych, właściwości surowców oraz sposobów ich wykorzystania przez dawne społeczności, szczegółowa wiedza o społecznościach epoki brązu i wczesnej epoki żelaza - terminologia, teorie i metodologia
Umiejętności - posługiwanie się podstawowymi pojęciami badawczymi i ujęciami teoretycznymi właściwymi dla archeologii, rozpoznawanie, wykorzystywanie, analizowanie i klasyfikacja źródeł archeologicznych, wykrywanie prostych zależności między artefaktami, a dawnymi procesami kulturowymi i społecznymi, porozumiewanie się z wykorzystaniem różnych kanałów i technik komunikacyjnych ze specjalistami w zakresie archeologii i nauk pokrewnych, w języku polskim i języku obcym, przygotowania prac pisemnych w jęz. polskim i jęz. obcym, dotyczących zagadnień szczegółowych, z wykorzystaniem różnych materiałów źródłowych pradziejowych i historycznych, przygotowanie wystąpień ustnych, dotyczących zagadnień szczegółowych z zakresu archeologii
Kompetencje społeczne - współdziałanie i praca w grupie przyjmując w niej różne role, rozumienie problematyki etycznej związanej z rzetelnością i uczciwością naukową oraz z odpowiedzialnością za trafność podejmowanych decyzji w trakcie pozyskiwania źródeł archeologicznych, w zgodzie z obowiązującym prawem państwa, na terenie którego prowadzone są badania, rozumienie problemów związanych z interpretacją źródeł archeologicznych i historycznych, świadomość wieloaspektowości interpretacji, akceptacja i szacunek różnych punktów widzenia determinowanych różnym podłożem narodowym i kulturowym
Kryteria oceniania
Cząstkowe metody oceny:
Ćwiczenia - uczestnictwo w zajęciach, uczestnictwo w dyskusji, referat pisemny, referat ustny + prezentacja multimedialna
Końcowe metody oceny:
Ćwiczenia - kolokwium pisemne
Wykład - egzamin ustny
Kryteria oceniania:
- umiejętność posługiwania się pojęciami badawczymi i ujęciami teoretycznymi właściwymi dla archeologii epoki brązu i wczesnej epoki żelaza
- rozpoznawanie, analizowanie i klasyfikacja źródeł archeologicznych epoki brązu i wczesnej epoki żelaza
- opis i interpretacja procesów kulturowych i systemów chronologicznych epoki brązu i wczesnej epoki żelaza
- przygotowanie pracy pisemnej w jęz. polskim dotyczącej zagadnień szczegółowych archeologii epoki brązu i wczesnej epoki żelaza z wykorzystaniem różnych materiałów źródłowych
- przygotowanie wystąpienia ustnego dotyczącego zagadnień szczegółowych z zakresu archeologii epoki brązu i wczesnej epoki żelaza z wykorzystaniem technik multimedialnych
Literatura
Munera archaeologica Iosepho Kostrzewski (...), Poznań 1963
Studia z dziejów osadnictwa, t. 5, 1967
Zagadnienia okresu lateńskiego w Polsce, Wrocław-Warszawa-Kraków 1968
Materiały do prahistorii ziem polskich, cz. V, Warszawa 1970
Materiały do prahistorii ziem polskich, cz. IV, Warszawa, 1971
Pradzieje Pomorza Środkowego, Poznań 1975
Prahistoria ziem polskich, t. 4, Od środkowej epoki brązu do środkowego okresu lateńskiego, Wrocław 1979
Problemy kultury pomorskiej, Koszalin 1979
Przemiany ludnościowe i kulturowe I tysiąclecia p.n.e. na ziemiach między Odrą a Dnieprem, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1983
Studia nad grodami epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1989
Ziemie polskie we wczesnej epoce żelaza i ich powiązania z innymi terenami, Rzeszów 1992
Kultura pomorska i kultura grobów kloszowych. Razem czy osobno?, Warszawa 1995
Problemy epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej, Kraków 1996
Sztuka epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej, Wrocław-Biskupin 2001
Aktualne problemy kultury pomorskiej, Gdańsk 2005
Antoniewicz J., Osiedla obronne okresu wczesnożelaznego w Prusach, Światowit, t.25, s.5-211, 1964
Blajer W., Skarby przedmiotów metalowych z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na ziemiach polskich, Kraków 2001
Hoffmann M., Źródła do kultury i osadnictwa południowo-wschodniej strefy nadbałtyckiej w I tysiącleciu p.n.e., Olsztyn 1999
Hoffmann M., Kultura i osadnictwo południowo-wschodniej strefy nadbałtyckiej w I
tysiącleciu p.n.e., Olsztyn 2000
Łuka L.J., Kultura wschodniopomorska na Pomorzu Gańskim, t.I, Wrocław-Warszawa-Kraków 1966
Łuka L.J., Obrządek pogrzebowy i wierzenia plemion kultury wschodniopomorskiej na Pomorzu Gdańskim, cz.II, PomAnt. t.3, s. 21-101, 1971
Łuka L.J., Kształtowanie się osadnictwa na Pomorzu Wschodnim na przełomie epoki brązu i żelaza, PomA 1982, t. 11, s. 7-29
Kostrzewski J., Pradzieje Pomorza, Wrocław-Warszawa-Kraków 1966
Malinowski T., Obrządek pogrzebowy ludności kultury pomorskiej, Wrocław 1969
Malinowski T., O kulturze pomorskiej – Uber die Pommersche Kultur, Słupsk 1985
Malinowski T., Uwagi na temat regionalnego zróżnicowania kultury pomorskiej [w:] Zróżnicowanie wewnętrzne kultury łużyckiej, Kraków 1980, s. 122-128
Okulicz Ł., Kultura kurhanów zachodniobałtyjskich we wczesnej epoce żelaza, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970
Okulicz J., Pradzieje ziem pruskich od późnego paleolitu do VII w n.e., Wrocław 1972
Ostoja-Zagórski J., Przemiany osadnicze, demograficzne i gospodarcze w okresie halsztackim na Pomorzu, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1982
Woźniak Z., Osadnictwo celtyckie w Polsce, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970
Dąbrowski J., Epoka brązu w północno wschodniej Polsce, Białystok 1997
Dąbrowski J., Polska przed trzema tysiącami lat. Czasy kultury łużyckiej, Warszawa 2009
Kostrzewski J., Kultura łużycka na Pomorzu, Poznań 1958
Blajer W., Pomorskie nagolenniki i naramienniki z tarczkami spiralnymi, MZP 25 (1979) 1982 s. 53-83.
Blajer W., Die Arm- und Beinbergen in Polen, Prähistorische Bronzefunde, Abt. X, 2, 1984,
Blajer W., Uwagi o znaleziskach naramienników z tarczkami spiralnymi na ziemiach polskich, Arch. Polski 33, s. 151 – 164, 1988
Blajer W., Skarby przedmiotów metalowych z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na ziemiach polskich, Kraków 2001(tam literatura szczegółowa)
Bajer W., Szpunar A., O możliwościach wydzielania horyzontów skarbów brązowych na obszarze Polski, Arch. Polski 26 (1981)1982, s.295 – 320
Bukowski Z., Najstarsze znaleziska przedmiotów żelaznych w Europie Środkowej początki metalurgii żelaza w kulturze łużyckiej w dorzeczu Odry i Wisły, Arch. Polski 26, s. 321 – 401, 1981
Bukowski Z., Pomorze w epoce brązu w świetle dalekosiężnych kontaktów wymiennych, Gdańsk 1998
Chudziakowa J., Kultura łużycka na terenie Międzyrzecza Wisły, Drwęcy i Osy, Warszawa – Poznań1974.
Dąbrowski J., Zabytki metalowe epoki brązu między dolną Wisłą a Niemnem, Wrocław 1968
Dąbrowski J., Powiązania ziem Polskich z terenami wschodnimi w epoce brązu, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk 1973
Dąbrowski J., Uwagi o powstawaniu kultury łużyckiej [w:] red M. Gedl, Die Anfänge der Urnenfelderklturen in Europa, s. 195 – 215, Warszawa 1991
Dąbrowski J., O podstawowych pojęciach chronologii względnej(na przykładzie epoki brązu i wczesnej epoki żelaza), AP t.38, s. 201 – 228, 1993
Essen R., Die Nadeln in Polen II, Prähistorische Bronzefunde, Abt. XIII, 9, 1985
Fogel J. Studia nad uzbrojeniem ludności kultury łużyckiej w dorzeczu Odry i Wisły, Poznań 1979
Fogel J., Militaria kultury łużyckiej z dorzecza Odry i Wisły (Źródła), Seria Archeologia, Poznań 1988
Gediga B., Plemiona kultury łużyckiej w epoce brązu na Śląsku Środkowym, Wrocław-Warszawa- Kraków 1967
Gedl M., Kultura łużycka na Górnym Śląsku, Wrocław 1962
Gedl M., Die Sicheln in Polen, Prähistorische Bronzefunde, Abt. XVIII, Band 4, 1995
Niesiołowska – Wędzka, Początki i rozwój grodów kultury łużyckiej. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdansk 1974
Węgrzynowicz T., Kultura łużycka na Mazowszu wschodnim i Podlasiu, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne, t. II, 1973, s. 7 – 126.
Kultura symboliczna kręgu pól popielnicowych epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej, [red.] Gediga B. , Piotrowska D. Warszawa-Wrocław-Biskupin 2000
Kaczmarek M., Zachodniowielkopolskie społeczności kultury łużyckiej w epoce brązu, s. 74 – 87, Poznań 2001
Czopek, Grupa tarnobrzeska nad środkowym Sanem i dolnym Wisłokiem - studium osadniczo-kulturowe, Rzeszów 1996.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: