Konwersatorium monograficzne literaturoznawcze 3020-BB1K-L

Student może wybrać konwersatorium literaturoznawcze lub językoznawcze, przy czym w ciągu dwóch lat studiów każda osoba realizująca literaturoznawcze seminarium magisterskie ma obowiązek wybrać co najmniej jeden przedmiot językoznawczy z puli oferowanych konwersatoriów i proseminariów, a każda osoba realizująca językoznawcze seminarium magisterskie – jeden przedmiot literaturoznawczy z tej puli.

Zajęcia mają za zadanie:
• pogłębiać wiedzę zdobytą podczas kursów historii i literatury polskiej i litewskiej (w zakresie regionalnych wersji pozytywizmu, modernizmu i awangardy);

• ukazać rolę literatury w budowaniu i utrwalaniu dziewiętnastowiecznych mitów kulturowych po stronie polskiej i litewskiej;

• syntetycznie ukazać podobieństwa i różnice w traktowaniu w/w problematyki w literaturze obu narodów, wynikające z gatunku, stylu, rodzaju narracji, kierunku literackiego czy uwarunkowań historycznych.

W części wstępnej zostanie przedstawiony historyczny kontekst polsko-litewskich związków literackich i kulturowych (geneza i znaczenie), w tym specyfika polskich strategii mitologizowania historii i przestrzeni Litwy. Uczestnicy zajęć poznają rolę i miejsce „tematów z Litwą w tle” w dorobku twórców kultury omawianego okresu, jak też regionalne oblicze pozytywizmu, modernizmu i awangardy na ziemiach dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego (z uwzględnieniem prasy, życia teatralnego i artystycznego). Podczas analizy wybranych utworów studenci doskonalą umiejętności krytycznej interpretacji tekstów literackich i poznają możliwości zastosowania pojęć z innych obszarów nauk humanistycznych przydatnych do oceny zjawisk literackich. Ponadto uczestnicy zapoznają się z podstawowymi (klasycznymi) i nowymi opracowaniami z zakresu objętego tematyką zajęć, ze szczególnym uwzględnieniem badań komparatystycznych.

Nakład pracy studenta
– udział w zajęciach – 1 ECTS
– bieżące przygotowywanie się do zajęć – 2 ECTS-
– przygotowanie referatu na wybrany temat – 1 ECTS
– przygotowanie pracy semestralnej – 1 ECTS
RAZEM 5 ECTS

W efekcie student zyskuje rozpoznanie następujących zagadnień:

1. metodologia badań związków literackich i kulturowych, stosowalnych wobec literatury 2. poł. XIX w. i pierwszych dziesięcioleci w. XX (stan i perspektywy badań, nowe opracowania, przyjęte w refleksji literaturoznawczej metody analizy, opisu i interpretacji zjawisk istotnych dla rozwoju kultury polskiej i litewskiej w tym okresie);

2. sposoby funkcjonowania w polskiej literaturze i sztuce l. 1864-1939 dziedzictwa ideowego „litewskiej szkoły” romantyzmu i kierunki jego modyfikacji w świetle założeń światopoglądowych i estetycznych pozytywizmu, modernizmu i awangardy;

3. rola ścisłego związku literatury i sztuki (malarstwa, muzyki, teatru, fotografii) w kształtowaniu typowych dla omawianego okresu postaw światopoglądowych i estetycznych w kulturze polskiej i litewskiej.

Podczas zajęć studenci mogą posługiwać się narzędziami SI np. do zbierania materiałów, opracowania stanu badań oraz tworzenia bibliografii. Wykluczone jest stosowanie narzędzi SI w celach interpretacyjnych, do tworzenia wypowiedzi pisemnej czy do opracowywania fragmentów tekstu.

W cyklu 2025Z:

Zajęcia "Wilno XX wieku: panorama życia towarzyskiego, literackiego i kulturalnego miasta" mają za zadanie:

• pogłębiać wiedzę zdobytą podczas kursów historii, literatury i kultury polskiej (w zakresie regionalnych wersji modernizmu, awangardy i kierunków rozwoju literatury drugiej połowy XX wieku);

• ukazać rolę literatury w budowaniu i utrwalaniu różnych jakościowo obrazów Wilna w obrębie wielokulturowej przestrzeni obecnej stolicy Litwy;

• syntetycznie ukazać podobieństwa i różnice w traktowaniu w/w problematyki w literaturze (i kontekstowo kulturze) różnych narodów, wynikające z gatunku, stylu, rodzaju narracji, kierunku literackiego czy uwarunkowań historycznych.

Uczestnicy zajęć poznają rolę i miejsce „tematów z Wilnem w tle” na podstawie wyboru dzieł literackich powstałych w j. polskim, litewskim i jidysz w wieku XX (teksty napisane w innych językach niż polski udostępniane są w przekładzie). Analizie i interpretacji poddane zostaną: obrazy Wilna i jego mieszkańców utrwalone w literaturze, relacjach osobistych i sztuce, wielokulturowość miasta (interferencje motywów, obszary konfliktów), przestrzenie mityczne i symboliczne, rodzajowe i gatunkowe realizacje wizji miasta (obiegowe i oryginalne), geopoetyka jako sposób ujęcia kulturowych obrazów Wilna. Problematyka miejska zostanie omówiona na szerszym tle historyczno-społecznym, z uwzględnieniem dziejów rozwoju lokalnej prasy kulturalnej, najciekawszych zjawisk życia teatralnego i artystycznego zarówno w obrębie kultury wysokiej, jak i popularnej minionego stulecia.

Podczas analizy wybranych utworów studenci doskonalić będą umiejętności krytycznej interpretacji tekstów i poznawać możliwości zastosowania pojęć z innych obszarów nauk humanistycznych przydatnych do oceny zjawisk literackich. Ponadto uczestnicy zapoznają się z podstawowymi (klasycznymi) i nowymi opracowaniami z zakresu objętego tematyką zajęć, ze szczególnym uwzględnieniem badań komparatystycznych.

Nakład pracy studenta:
– udział w zajęciach – 1 ECTS
– bieżące przygotowywanie się do zajęć – 2 ECTS
– lektura art. naukowych w j. litewskim – 1 ECTS
– przygotowanie referatu – 1 ECTS
RAZEM 5 ECTS

W efekcie student zyskuje rozpoznanie następujących zagadnień:
1. metodologia badań problematyki urbanistycznej w literaturze i kulturze, metody geopoetyki we współczesnych teoriach i praktykach literackich, stosowalne wobec vilnian powstałych w XX w. (stan i perspektywy badań, nowe opracowania, przyjęte w refleksji literaturoznawczej metody analizy, opisu i interpretacji zjawisk istotnych dla rozwoju kilku kultur koegzystujących w jednej przestrzeni);
2. sposoby funkcjonowania w literaturze, egodokumentach i sztuce XX wieku różnych obrazów Wilna (rola środków wyrazu, strategie opisu, narzędzia perswazji artystycznej),
a także kierunki modyfikacji tradycji miejskiego dyskursu w świetle ewolucji założeń światopoglądowych i estetycznych modernizmu, awangardy i postmodernizmu;
3. rola ścisłego związku literatury i sztuki (malarstwa, teatru, fotografii) w kształtowaniu specyficznej, lokalnej przestrzeni kulturowej Wilna w wieku XX.

Zakres tematów:
1. Wilno u progu XX wieku (wprowadzenie do problematyki)
2. Wilno salonów i przedmieść (M. Jałowiecki, Wł. Gutowski)
3. Modernizm(y) Wilna (charakterystyka, twórcy, reprezentatywne dzieła)
4. Ku pięknu: lokalna prasa artystyczna („Żórawce”, „Tygodnik Wileński”, „Vaivorykštė”)
5. Wileński śmiech Belle Époque (kabaret „Ach”, prasa satyryczna pocz. XX wieku)
6. Wilno – środowiska literackie (regionalizm w poezji grupy „Żagary”)
7. Wileńscy żartownisie w międzywojniu
8. Życie artystyczne międzywojennego Wilna (fotografia, teatr Reduta, malarstwo)
9. Literatura i kultura litewska w Wilnie doby międzywojnia
10. Literatura i kultura żydowska w Wilnie doby międzywojnia
11. Obraz Wilna w poezji litewskiej lat 1950-1990
12. Obraz Wilna i wilnian w satyrze lat 1950-1990
13. Śladami lokalnej bohemy artystycznej („Tūla” J. Kunčinasa, poetyckie vilniana końca XX w.)
14. Temat proponują uczestnicy zajęć (referaty/prezentacje zaliczeniowe).

Założenia (opisowo)

Wskazane jest zaliczenie kursów: „Historia literatury litewskiej 1 i 2” na studiach I stopnia.

Koordynatorzy przedmiotu

W cyklu 2025Z:

Zofia Mitan-Gawryszewska
Inesa Szulska
Joanna Tabor-Książyk

W cyklu 2024Z:

Alicja Kitlasz
Inesa Szulska
Joanna Tabor-Książyk

Rodzaj przedmiotu

W cyklu 2025Z:

monograficzne

Ogólnie:

obowiązkowe

Tryb prowadzenia

w sali

Efekty kształcenia

Po ukończeniu kursu student:
WIEDZA
- zna i rozumie w pogłębionym stopniu miejsce i znaczenie filologii w relacji do innych nauk humanistycznych oraz specyfikę przedmiotową i metodologiczną filologii bałtyckiej
- zna i rozumie w poszerzonym zakresie terminologię, teorie i metodologie badań właściwe dla literaturoznawstwa
- zna i rozumie w pogłębionym stopniu metody badawcze właściwe dla historii literatury i teorii literatury
- zna i rozumie w poszerzonym zakresie terminologię literaturoznawczą w języku polskim i w językach bałtyckich
- zna i rozumie zaawansowane metody analizy, interpretacji, wartościowania i problematyzowania właściwe dla teorii i szkół badawczych w zakresie literaturoznawstwa
- zna i rozumie w pogłębionym stopniu tematy i idee pisarskie wybranych twórców literatur litewskiej i łotewskiej oraz dynamikę rozwoju procesu historycznoliterackiego w obrębie obu tych literatur
- zna i rozumie w pogłębiony sposób wpływ dzieł literackich na dzieje kultur bałtyckich
- zna i rozumie w pogłębionym stopniu rolę refleksji literaturoznawczej w kształtowaniu kultury
UMIEJĘTNOŚCI
- potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i wykorzystywać informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych oraz formułować na tej podstawie krytyczne sądy
- potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać umiejętności badawcze, kierując się wskazówkami opiekuna naukowego, oraz podejmować działania zmierzające do rozwijania zdolności niezbędnych do kierowania przyszłą karierą zawodową
- integrować wiedzę z różnych dyscyplin humanistycznych oraz stosować ją w sytuacjach profesjonalnych
- potrafi czytać, interpretować i analizować teksty literackie, uwzględniając kontekst historyczny i kulturowy, a także teksty o charakterze naukowym w językach kierunkowych
- potrafi przeprowadzić interpretację i analizę krytyczną wybranych zjawisk literackich stosując oryginalne podejścia, nowe osiągnięcia humanistyki, w celu określenia ich znaczenia, oddziaływania społecznego oraz miejsca w procesie historyczno-kulturowym
- potrafi w zaawansowanym stopniu przeprowadzić analizę prac innych autorów, syntezę różnych idei i poglądów, dokonać doboru metod, opracowania i prezentacji wyników, pozwalających na oryginalne ujęcie wybranego zagadnienia z zakresu nauk filologicznych
- potrafi merytorycznie argumentować z wykorzystaniem własnych poglądów oraz poglądów innych autorów, formułować wnioski oraz tworzyć syntetyczne podsumowania
- potrafi porozumiewać się przy użyciu różnych technik komunikacyjnych ze specjalistami w zakresie studiowanej dyscypliny filologicznej i innych pokrewnych dyscyplin humanistycznych oraz niespecjalistami w językach kierunkowych, a także popularyzować wiedzę o krajach bałtyckich i ich kulturze
KOMPETENCJE SPOŁECZNE
- gotów do właściwej oceny znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego oraz podjęcia działań na rzecz jego zachowania

Kryteria oceniania

Sposoby weryfikacji efektów uczenia się: ocena aktywności i przygotowania do zajęć, referat / praca zaliczeniowa na wybrany temat.
Student (studentka) ma prawo do 2 nieobecności w semestrze, każda kolejna powinna być zaliczona w sposób uzgodniony z prowadzącą.

Praktyki zawodowe

Literatura

Literatura jest podana w dalszej części sylabusa.

W cyklu 2025Z:

1. Wilno u progu XX wieku (wprowadzenie do problematyki)
2. Wilno salonów i przedmieść (M. Jałowiecki, Wł. Gutowski)
2.1. M. Jałowiecki, Na skraju Imperium, wybór i układ tekstu M. Jałowiecki, Warszawa: Polonika, 2021. [fragment]
2.1. Wł. Gutowski, Mój przyjaciel, Karnawał, [w tegoż:] Szarzyzny Wilna, Wilno: Druk. „Związek Drukarzy” w Wilnie, 1911.
2.2. M. Kvietkauskas, Miasto i literatura – związek z przełomu stuleci; Mieszczaństwo wileńskie – nowe dyskursy, [w tegoż:] Polifonia literatury w Wilnie okresu wczesnego modernizmu 1904-1915, przeł. B. Kalęba, Kraków: Universitas, 2012, s. 47-61.
3. Modernizm(y) Wilna (charakterystyka, twórcy, reprezentatywne dzieła)
3.1. St. Szadurska, Fale, Wilno: Druk J. Zawadzkiego, 1906 [wybór]
3.1. K. Žegota [K. Puida], Laboremus, [w tegoż:] Ruduo, k. I, Vilnius: „Vilniaus Žinių” spaustuvė, 1906.
3.1. K. Žegota [K. Puida], Iš sermėgiaus krūtinės: eilės, Vilnius: „Vilniaus Žinių” spaustuvė, 1906. [wybór]
3.2. V. Kubilius, Dviese literatūros sūpuoklese: Kazys Puida ir Vaidilutė, Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 2003. [fragment]
4. Ku pięknu: lokalna prasa artystyczna („Żórawce”, „Tygodnik Wileński”, „Vaivorykštė”)
4.1. Żórawce, przed. J. Jankowskiego, Wilno 1910; „Tygodnik Wileński” (Wilno) 1911, nr 11/12; 15/16.
4.2. M. Niemojewski, Zwierciadła i drogowskazy: litewskie almanachy literackie w I połowie XX wieku, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2005 [fragmenty]
5. Wileński śmiech Belle Époque (kabaret „Ach”, prasa satyryczna pocz. XX wieku)
5.1. [M. Minkiewicz, St. Bohusz-Siestrzeńcewicz], ACH!! Żart sceniczny w jednym akcie: rzecz grana w Wilnie 19 stycznia 1909 roku
https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/17660/edition/26827/content
5.1. Wybór tekstów i ilustracji prasowych przygotowany przez prowadzącą („Plotka Wileńska”, „Ežys”, „Brukowiec”).
5.2. I. Fedorowicz, Śmiech jako broń zniewolonych. O wileńskiej prasie humorystycznej z lat 1907-1909, [w:] Europejskość ojczyzn: litewsko-polskie związki literackie, kulturowe i językowe: materiały międzynarodowej konferencji naukowej, Wilno. 23-24 października 2008 roku, pod red. M. Dawlewicza, Wilno: Wydawnictwo Uniwersytetu Wileńskiego, 2009, s. 130-145.
6. Wilno – środowiska literackie (regionalizm w poezji grupy „Żagary”)
6.1. Żagary. Antologia poezji, wstęp T. Bujnicki, opr. J. Fazan, K. Zajas, Biblioteka Narodowa seria I 335, wyd. 1, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2019. [wybór]
6.2. T. Bujnicki, Litwa żagarystów. Między historią, mitem a współczesnością, „Bibliotekarz Podlaski” 2/2019 (XLIII), s.11-31.
7. Wileńscy żartownisie w międzywojniu
7.1. VII Szopka Akademicka vulgo Betlejki Wileńskie, juże po raz 7 [...] przez scholarów Facultatis Artizm Almae Matris Vilnensis [...] zdziałane [...], Wilno [1928].
7.1. Wybór satyr T. Bujnickiego i K. I. Gałczyńskiego przygotowany przez prowadzącą.
7.2. M. Kozłowska, O Wilnie i śmiechu wileńskim (Regionalna satyra i humor poetycki (1920-1939) – rekonesans), [w:] Poezja i poeci w Wilnie lat 1920-1940. Studia, pod red. T. Bujnickiego i K. Biedrzyckiego, Kraków: Universitas, 2003.
8. Życie artystyczne międzywojennego Wilna (fotografia, teatr Reduta, malarstwo)
8.1. J. Bułhak, Pejzaż Wilna. Wędrówki fotografa w słowie i obrazie, Wilno: Wydawnictwo Polskie w Wilnie, 2012. [fragmenty]
8.2. Wilno = Vilnius = Vilne 1918-1948: jedno miasto, wiele opowieści = one city - many stories, red. G. Jankevičiūtė, A. Szczerski, red. nauk. G. Jankevičiūtė et al., tłum. z j. litewskiego na polski: K. Korzeniewska-Wołek, I. Korybut-Daszkiewicz, B. Mikulevič, A. Rembiałkowska, tłum. z j. polskiego na angielski i z j. angielskiego na polski: K. Dąbrowska, tłumaczenie z j. litewskiego na angielski: A. Simanavičiūtė, Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2023. [wybór]
9. Literatura i kultura litewska w Wilnie doby międzywojnia
9.1. Wybór litewskiej liryki J. Kėkštasa, O. Miciūtė, A. Žukauskasa przygotowany przez prowadzącą.
9.2. A. Lapinskienė, Vilniaus lietuvių literatūra 1920-1940, Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 2008. [fragment]
10. Literatura i kultura żydowska w Wilnie doby międzywojnia
10.1. Wybór poezji A. Sutzkevera i M. Kulbaka (w przekładzie na j. polski) przygotowany przez prowadzącą.
10.1. I. Rudaševskis, Vilniaus geto dienoraštis, przekł. opr. i wstęp M. Kvietkauskas; przekł. na jidysz, kom. A. Grigoravičiūtė, Vilnius: Lietuvos žydų (litvakų) bendruomenė, 2021. [fragment]
10.2. D. Kac, Wilno Jerozolimą było: rzecz o Abrahamie Sutzkeverze, przedmowa Cz. Miłosz, Wyd. 2 popr., Sejny: Pogranicze, 2004. [wybór]
11. Obraz Wilna w poezji litewskiej lat 1950-1990
11.1. Iš Vilniaus į Vilnių. Rinktinė poezija, opr. A. Marčėnas, Vilnius: Lietuvos rašytojų sąjungos leidykla, 2008. [wybór]
11.2. T. Venclova, Wilno jako obiekt nostalgii, „Kultūros barai” 2009, nr 9 - http://www.eurozine.com/wilno-jako-obiekt-nostalgii/
12. Obraz Wilna i wilnian w satyrze lat 1950-1990
12.1. Šluota. Beczka w gabinecie, przedm. i wybór tekstów J. Bulota, wybór rys. A. Pakalnis, tłum. A. Stoberska, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1989. [wybór]
12.1. D. Kuziniewicz, Kochanieńkie, popatrzajcie sami, Warszawa: Wydawnictwo Pelikan, 1989 [wybrana humoreska].
12.2. L. Venclauskienė, „Homo sovieticus”: pilko ir pliko žmogaus portreto bruožai laisvėjančios Lietuvos spaudoje, „Darbai ir Dienos” 2016, t. 65, s. 143-162.
13. Śladami lokalnej bohemy artystycznej („Tūla” J. Kunčinasa, poetyckie vilniana końca XX w.)
13.1. J. Kunčinas, Tūla, Vilnius: Lietuvos rašytojų sąjungos leidykla, 1993 [lub nast.] [fragment]
J. Kunčinas, Tula, z j. litewskiego przeł. A. Rybałko, Sejny: „Pogranicze”, 2002. [fragment]
13.1. Wybór polskiej i litewskiej poezji ostatniej dekady XX przygotowany przez prowadzącą.
13.2. G. Bidlauskienė, Jurgio Kunčino Tūlos Vilnius: nuo miesto praktikų – prie teksto strategijų, „Colloquia” 2019, t. 43, s. 127-145.
14. Temat proponują uczestnicy zajęć (referaty/prezentacje zaliczeniowe).

Literatura uzupełniająca
A. Kalėda, Ieškant poetinės Vilniaus tapatybės – W poszukiwaniu poetyckiej tożsamości Wilna – In search of poetical identity of Vilnius, Vilnius: Vilniaus universiteto leidykla, 2016.
D. Mačiulis, D. Staliūnas, Vilnius – Lietuvos sostinė: problema tautinės valstybės projekte (XIX a. pabaiga – 1940 m.), Vilnius: Lietuvos istorijos instituto leidykla, 2015.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3020-BB1K-L w USOSweb