Historia literatury litewskiej 1 3020-BA2HL1
Celem kursu jest zapoznanie studentów z historią literatury litewskiej powstałej do 1918 r. poprzez omówienie:
a) podstawowych zagadnień związanych z charakterystyką nowożytnej literatury litewskiej jako etapu rozwoju literatury litewskiej (twórczość ludowa jako źródło i świadectwo tradycji litewskiej; teksty literackie Wielkiego Księstwa Litewskiego, literatura renesansu, baroku i oświecenia; początki literatury litewskiej; sytuacja kulturalno-literacka oraz teksty literackie na Małej Litwie; problematyka dwujęzyczności literatury litewskiej aż do końca XIX wieku; konteksty: kształtowanie się świadomości kulturowo-politycznej i mitów narodowych, ruch odrodzenia narodowego, zjawiska pozaliterackie końca XIX w., m.in. zakaz używania języka litewskiego w mowie i w piśmie, fenomen kolporterów nielegalnych druków, emancypacja kobiet, walka o sprawiedliwość społeczną i prawa narodu, ruch proletariacki, idee modernistyczne);
b) sylwetek najważniejszych twórców literatury litewskiej do 1918 r.;
c) najbardziej reprezentatywnych utworów literackich powstałych do 1918 r.
Wdrażana będzie praca w grupie, rozwijane umiejętności interpretacji tekstu literackiego za pomocą znanych studentom strategii krytycznoliterackich. Uczestnicy konwersatorium zapoznają się z podstawowymi (klasycznymi) i nowymi opracowaniami z zakresu objętego tematyką konwersatorium, na podstawie których samodzielnie opracowują wybrany problem/temat literatury litewskiej w formie pracy pisemnej.
Szacunkowa, całkowita liczba godzin, które student musi przeznaczyć na osiągnięcie zdefiniowanych dla przedmiotu efektów uczenia się:
konwersatorium = 30 godz.,
samodzielne przygotowanie do każdych zajęć i napisanie pracy pisemnej = 30 godz.,
przygotowanie się do egzaminu końcowego = 60 godz.
RAZEM = 120 godzin.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Wymagania (lista przedmiotów)
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po ukończeniu przedmiotu student:
WIEDZA
- wymienia i definiuje podstawowe zjawiska, kategorie
i prądy w historii literatury litewskiej (od początków piśmiennictwa do 1918 r.);
- zna elementarną terminologię historycznoliteracką związaną
z procesem rozwoju literatury litewskiej, z uwzględnieniem perspektywy komparatystycznej i kulturowej;
- zna w zakresie podstawowym wybranych twórców nowożytnej literatury litewskiej i ich najbardziej reprezentatywne dzieła (powstałe do 1918 r.)
UMIEJĘTNOŚCI
- czyta, interpretuje i analizuje teksty literackie za pomocą właściwych metod nauki o literaturze, uwzględniając kontekst historyczny i kulturowy;
- posiada umiejętność wyciągania wniosków, dyskutowania, formułowania sądów i argumentacji nt. dzieł litewskiej literatury;
- pisze pracę pisemną z zakresu literatury litewskiej (dzieł powstałych do roku 1918), w sposób poprawny posługując się literaturą sekundarną.
KOMPETENCJE SPOŁECZNE
- integruje wiedzę o literaturze litewskiej z wcześniej zdobytą wiedzą z zakresu historii literatury i kultury europejskiej;
- dostrzega ścisły związek między sprawnym i elastycznym posługiwaniem się wiedzą z zakresu historii literatury i kultury a umiejętnościami komunikacyjnymi wymaganymi przez zróżnicowany kulturowo rynek pracy;
- rozumie potrzebę aktywnego uczestniczenia w zdobywaniu wiedzy humanistycznej, w kształtowaniu własnej osobowości i formowaniu postaw inteligenckich.
Kryteria oceniania
Egzamin końcowy, do którego student jest dopuszczony pod warunkiem uzyskania zaliczenia semestralnego.
Warunki uzyskania zaliczenia semestralnego:
a) kontrola obecności (student ma prawo do 2 nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze, każda kolejna nieobecność musi być zaliczona w sposób uzgodniony z prowadzącą; nieobecność na 50 proc. zajęć wyklucza przystąpienie do egzaminu);
b) aktywny udział w dyskusjach;
c) systematyczne przygotowywanie się do zajęć (lektura tekstów obowiązkowych);
d) pozytywna ocena z pracy rocznej z zakresu literatury litewskiej powstałej do roku 1918,
3) ustny egzamin końcowy.
Praktyki zawodowe
-
Literatura
1. Ogólna charakterystyka początków piśmiennictwa na Litwie – piśmiennictwo starolitewskie w języku staroruskim (kroniki, Statuty Litewskie) i łacińskim (M. Lituanus,
M. Hussovianus, J. Radvanus).
M. Stryjkowski, Kronika polska, litewska, żmódzka
i wszystkiéj Rusi Macieja Stryjkowskiego, [w:] „Litwo, nasza matko miła ...”: antologia literatury o Litwie, przedm., wybór i opr. tekstów R. Koženiauskienė, M. Niedźwiecka, A. Kalėda; słowo wstępne E. Ulčinaitė, Vilnius: Lietuvių rašytojų sąjungos leidykla, 1996. [fragment]
2. Litewska literatura dawna w języku litewskim – ogólna charakterystyka, periodyzacja, kontekst historyczno-społeczny, korespondencja władców Litwy: Mendoga, Giedymina, Witolda.
3. Reformacja i renesans – protestantyzm na Litwie i we wschodnich Prusach (A. Kulvietis, S. Rapolionis, V. Agripa, działalność drukarni M. Radziwiłła Czarnego).
4. Pierwsze druki w języku litewskim (M. Mažvydas Catechismusa prasty szadei). Inni twórcy literatury XVI wieku: P. Gradauskas/ P. Gradowski, E. Piligrimovijus / E. Pielgrzymowski, A. Rimša/ Rymsza.
M. Mažvydas, Knygelės pačios bylo lietuvininkump ir žemaičiump, [w tegoż:] Katekizmas, opr. B. Stundžia,
R. Šepetytė, Vilnius: Baltos lankos, 1997.
5. Literatura religijna na Litwie: przekłady Biblii, postylle, zbiory kazań, rola Kiejdan jako ośrodka kultury (M. Daukša Postilla Catholica, literatura litewskich kalwinów
(M. Pietkiewicz Polski z Litewskim katechism, hymny,
J. Morkūnas (J. Markowicz) i luteran (hymny, J. Bretkūnas Postilla).
M. Dauksza, Przedmowa do czytelnika łaskawego, [w:] „Litwo, nasza matko miła...”: antologia literatury
o Litwie, przedm., wybór i opr. tekstów R. Koženiauskienė,
M. Niedźwiecka, A. Kalėda; słowo wstępne E. Ulčinaitė, Vilnius: Lietuvių rašytojų sąjungos leidykla, 1996.
6. Literatura baroku na Litwie (K. Širvydas, D. Kleinas,
J. Šulcas), wspomnienia, dzienniki podróży (Peregrynacja do Ziemi Świętej (1582-1584) M. Radziwiłła Sierotki, Pamiętnik Teodora Jewłaszewskiego nowogrodzkiego podsędka, 1546-1604”, Diariusz podróży po Europie w latach 1677-1678
T. Billewicza).
K. Szyrwid, Punkty kazań; Morze znaczy nam ludzkie życie na ziemi; Przyczyny, dla których szaleje morze i świat; Wyrzucał Jezus diabła, [w:] „Litwo, nasza matko miła ...”: antologia literatury o Litwie, przedm., wybór i opr. tekstów R. Koženiauskienė, M. Niedźwiecka, A. Kalėda; słowo wstępne E. Ulčinaitė, Vilnius: Lietuvių rašytojų sąjungos leidykla, 1996.
T. Billewicz, Diariusz podróży po Europie w latach 1677-1678, z rękopisu odczytał, wstępem i komentarzem opatrzył M. Kunicki-Goldfinger, Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2004. [fragment]
7. Literatura epoki oświecenia (P. Ruigys, G. Ostermejeris,
K. G. Milkus, A. F. Šimelpenigis-młodszy, K. Donelaitis
(Metai).
K. Donelaitis/K. Donelajtis, Pory roku – Metai, z j. litewskiego przetł. Z. Ławrynowicz, wstęp napisali
A. Wakar, Z. Ławrynowicz, Olsztyn, Białystok: Pojezierze, 1982.
8. Literatura litewska (k. XVIII – 1863) – ogólna charakterystyka. Dwujęzyczna twórczość poetów końca XVIII - I połowy XIX wieku (A. Klementas/A. Klement, D. Poška/D. Paszkiewicz, A. Strazdas/A. Drozdowski, S. T. Valiūnas/S. T. Walenowicz).
D. Paszkiewicz, Chłop żmudzki, przeł. J. Wichert-Kajruksztisowa, [w:] Tam, gdzie malwy lśnią czerwone. Antologia poezji litewskiej, opr. Z. Stoberski, Warszawa:
PWN, 1973.
A. Strazdas, Kukułeczka, Kant na pochwałę miasta Rygi, [w:] P. Bukowiec, Dwujęzyczne początki nowoczesnej literatury litewskiej. Rzecz z pogranicza polonistyki, Kraków: Universitas, 2008.
S. T. Valiūnas, Biruta, [w:] P. Bukowiec, Dwujęzyczne początki nowoczesnej literatury litewskiej. Rzecz z pogranicza polonistyki, Kraków: Universitas, 2008.
9. Litewska historiografia, folklorystyka, poezja i proza dydaktyczna w I połowie XIX wieku (S. Daukantas, L. Rėza,
S. Stanevičius/ S. Staniewicz, L. A. Jucevičius/
L. A. Jucewicz, M. Valančius).
Sz. Staniewicz, Koń i niedźwiedź, Sława Żmudzinom!, przeł. J. Wichert-Kajruksztisowa, M. Jurkowski, [w:] Tam, gdzie malwy lśnią czerwone. Antologia poezji litewskiej, opr. Z. Stoberski, Warszawa: PWN, 1973.
10. Litewscy twórcy połowy XIX wieku (K. Praniauskaitė/
K. Proniewska, K. Kairys, V. Ažukalnis, K. Nezabitauskis,
A. Tatarė).
K. Proniewska, Kalwaria Żmudzka, Wilno i Ostra Brama, [w:] „Litwo, nasza matko miła ...”: antologia literatury
o Litwie, przedm., wybór i opr. tekstów R. Koženiauskienė, M. Niedźwiecka, A. Kalėda; słowo wstępne E. Ulčinaitė, Vilnius: Lietuvių rašytojų sąjungos leidykla, 1996.
11. Litewscy romantycy: A. Baranauskas/ A. Baranowski (Anykščių šilelis) – J. Mačiulis (Maironis).
A. Baranowski, Borek oniksztyński, przekł. poetycki
z j. litewskiego J. J. Rojek; przekł. filologiczny J. Wajna; wstęp, przypisy i bibliogr. M. Jackiewicz, Olsztyn; Białystok: Pojezierze, 1987.
Utwory Maironisa w j. litewskim przygotowane przez prowadzącą (Maironis, Pavasario balsai, Vilnius: Baltos lankos, 1995). [wybór]
12. Sytuacja literatury i kultury litewskiej w II połowie XIX wieku w kontekście ruchu odrodzenia narodowego („Aušra”, „Varpas”), rozwój litewskiej poezji (P. Vaičaitis, V. Kudirka, A. Vienažindys).
Utwory V. Kudirki w j. litewskim przygotowane przez prowadzącą (V. Kudirka, Raštai, redakcinė komisija:
J. Lankutis et al.; parengė A. Vaitiekūnienė, t. 1: Eilėraščiai; Satyros; Originalios prozos fragmentai; Prozos vertimai; Poetinių dramų vertimai, Vilnius: Vaga, 1989). [wybór]
13-14. Rozwój litewskiej prozy i dramatu w II połowie XIX wieku i na początku XX (J. Beniuševičiūtė-Žymantienė (Žemaitė), G. Petkevičaitė-Bitė, S. Ivanauskaitė-Pšibiliauskienė i M. Ivanauskaitė-Lastauskienė (Lazdynų Pelėda), J. Biliūnas, M. Pečkauskaitė (Šatrijos Ragana),
V. Pietaris, A. Fromas-Gužutis, J. Vilkutaitis-Keturakis).
Žemaitė, Petras Kurmelis, [w:] Tam gdzie malwy lśnią czerwone. Antologia literatury litewskiej, opr. Z. Stoberski, Warszawa: PWN, 1973. [fragmenty]
J. Biliūnas, Laska, przeł. A. Lau-Gniadowska, [w:] Tam, gdzie malwy lśnią czerwone. Antologia poezji litewskiej, opr.
Z. Stoberski, Warszawa: PWN, 1973.
15. Charakterystyka głównych tendencji rozwoju literatury litewskiej i zjawisk życia literacko-kulturalnego na Litwie
w latach 1905-1918 (J. A. Herbačiauskas/J. A. Herbaczewski,
M. K. Čiurlionis, S. Kymantaitė-Čiurlionienė).
J. A. Herbaczewski, Współczesna literatura litewska,
[w tegoż:] Głos bólu: (sprawa odrodzenia narodowego Litwy w związku ze sprawą wyzwolenia narodowego Polski), Kraków: S. A. Krzyżanowski, 1912.
Studia, kompendia (w j. polskim)
E. Aleksandravičius, A. Kulakauskas, Pod władzą carów. Litwa w XIX wieku, przeł. B. Kalęba, Kraków: Universitas, 2003.
P. Bukowiec, Dwujęzyczne początki nowoczesnej literatury litewskiej. Rzecz z pogranicza polonistyki, Kraków: Universitas, 2008.
M. Jackiewicz, Dzieje literatury litewskiej do 1917, t. 1, Warszawa: Ex Libris - Galeria Polskiej Książki, 2003.
B. Kalęba, Rozdroże. Literatura polska w kręgu litewskiego odrodzenia narodowego, Kraków: Universitas, 2016.
Kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego: analizy i obrazy, opr. V. Ališauskas et al.; przekł. P. Bukowiec, B. Kalęba,
B. Piasecka, Kraków: Universitas, 2006 (lub wyd. 2 – 2011).
J. Niedźwiedź, Kultura literacka Wilna (1323-1655): retoryczna organizacja miasta, Kraków: Universitas, 2012.
Z. Stoberski, Historia literatury litewskiej. Zarys, wyd. 2 popr. i rozsz., Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986. (lub wcześniejsze)
Studia, kompendia (w j. litewskim i angielskim)
Lietuvių literatūros istorija: XIX amžius, red. i opr.
J. Girdzijauskas, Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 2001.
Lithuanian literature, red. V. Kubilius, tłum. na j. angielski R. Dapkutė, D. Bartkutė, Vilnius: Vaga, 1997.
Lietuvių literatūros enciklopedija, red. V. Kubilius,
V. Rakauskas, V. Vanagas, Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 2001 – www.lle.lt
E. Ulčinaitė, A. Jovaišas, Lietuvių literatūros istorija: XIII-XVIII amžius, red. M. Vaicekauskas, Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 2003.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: