Filozofia: wybrane zagadnienia – etyka 3020-BA2HF-1
Dyskutowane będą następujące kwestie:
- wątki etyczne we wczesnej filozofii greckiej;
- etyka grecka od sofistów do Arystotelesa: Poglądy sofistów: pojęcie cnoty, koncepcja wartości. Sokrates: koncepcja cnoty i intelektualizm etyczny, problem obiektywnego vs. subiektywnego istnienia wartości i norm moralnych, kryteria dobrego postępowania. Platon: teoria idei a etyka; Arystoteles i etyka cnót; rola sprawiedliwości. Grecka etyka a eudajmonizm; koncepcje dobrego ustroju społecznego: Platon a Arystoteles; grecki ideał kształtowania i samokształtowania charakteru moralnego.
- etyka epoki hellenistycznej i jej kontynuacje: epikurejska koncepcja dobrego życia i problem egoizmu etycznego; stoicka koncepcja dobrego życia; etyka z punktu widzenia sceptyków (Epikur; Epiktet, Marek Aureliusz, Seneka; Sekstus Empiryk: Zarysy Pyrrońskie).
- zagadnienia etyki chrześcijańskiej: problem zła; problem wolności i wolnej woli; spory o rolę woli i rozumu w postępowaniu moralnym; Bóg jako źródło norm moralnych; nauka o cnotach; koncepcja dobra a wizja dobrego ustroju społecznego (św. Augustyn, św. Tomasz, W. Ockham)
- koncepcje prawa natury i uprawnień naturalnych w XVI i XVII wieku, moralność a umowa społeczna: Grocjusz, Hobbes, Locke. Grocjusza idea wojny sprawiedliwej: jej antycypacje i kontynuacje.
- Kartezjusz: „Rozprawa o metodzie” a etyka, problem woli i intelektu w postępowaniu moralnym
- racjonalizm a etyka: poglądy B. Spinozy. Problem tolerancji w filozofii XVII wieku.
- empiryzm a etyka: poglądy D. Hume’a (rola uczuć; wzór osobowy)
- natura, moralność, prawo i umowa społeczna w wieku XVIII: Rousseau. Oświeceniowa koncepcja praw człowieka
- etyka I. Kanta: prawo moralne i autonomia moralna człowieka, imperatyw kategoryczny, wspólnota moralna i związek polityki z moralnością: państwo celów i projekt wieczystego pokoju
- etyka i filozofia prawa w nurcie idealizmu niemieckiego – Fichte i Hegel
- A. Schopenhauer: etyka współczucia, problem wolnej woli i odpowiedzialności moralnej
- utylitaryzm J. S. Milla
- F. Nietzsche: idea „przewartościowania wszystkich wartości”, koncepcja genealogii moralności, problem nihilizmu, indywidualizm etyczny, problem wolnej woli i odpowiedzialności moralnej
- pragmatyzm a etyka: W. James i J. Dewey (problem oddzielenia faktów od wartości, kwestia wolności)
- krytyka błędu naturalistycznego i intuicjonizm etyczny: G. Moore. Antyutylitaryzm i intuicjonizm etyczny H. Elzenberga.
- etyka w nurcie filozofii fenomenologicznej: E. Husserl, M. Scheler (materialna etyka wartości i polemika z etyką A. Schopenhauera)
- etyka w nurcie egzystencjalizmu: J. P. Sartre i K. Jaspers.
- etyka hermeneutyczna: H. G. Gadamer; „hermeneutyka zradykalizowana”: G. Vattimo – nihilizm a etyka.
- etyki dialogu i dyskursu: M. Buber i E. Levinas; K. Otto Apel i J. Habermas
- współczesna etyka cnoty: A. MacIntyre
- spory o sprawiedliwość: teoria sprawiedliwości J. Rawlsa i jej krytycy
- problem odpowiedzialności za przyszłe pokolenia
- postmodernizm a etyka
- problem tolerancji
- etyka troski i etyka feministyczna
- etyka ekologiczna: tezy i kontrowersje
Nakład pracy, wyrażony w punktach ECTS:
- udział w zajęciach – 2 ECTS,
- bieżące przygotowywanie się do zajęć – 2 ECTS,
- przygotowanie się do kolokwium zaliczeniowego – 1 ECTS.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Osoba studiująca zna najważniejsze pojęcia z zakresu etyki i teorie postępowania etycznego, sformułowane w dziejach kultury Zachodu oraz identyfikuje podstawowe problemy etyczne. Rozumie rolę związków filozofii z tradycją kulturową.
Osoba studiująca potrafi uczestniczyć w dyskusjach z zakresu etyki, z wykorzystaniem wybranych aparatów teoretycznych i metodologicznych.
Osoba studiująca jest gotowa do uznania znaczenia refleksji filozoficznej dla kształtowania się więzi społecznych oraz do uznania znaczenia dziedzictwa filozoficznego dla rozumienia wydarzeń społecznych.
Kryteria oceniania
Oceniana jest aktywność i przygotowanie do zajęć, a także wynik ustnego kolokwium końcowego.
Liczba dopuszczalnych nieobecności w semestrze: 2, każda kolejna powinna być zaliczona w sposób uzgodniony z osobą prowadzącą zajęcia.
Literatura
Lektury:
1. Platon, Gorgiasz, fragm.
2. Platon, Państwo, fragm.
3. Arystoteles, Etyka Nikomachejska, fragm.
4. Marek Aureliusz, Rozmyślania, fragm.
5. Św. Augustyn, O wolnej woli, fragm., św. Tomasz, Wolna wola w: Suma teologiczna, fragm.
6. H. Grotius, O prawie wojny i pokoju, fragm.
7. T. Hobbes, Lewiatan, fragm., J. Locke, Dwa traktaty o rządzie, fragm.
8. Kartezjusz, Rozprawa o metodzie, fragm.
9. B. Spinoza, Etyka w porządku geometrycznym dowiedziona, fragm.
10. D. Hume, Badania dotyczące zasad moralności, fragm.
11. J. J. Rousseau, Umowa społeczna, fragm.
12. I. Kant, Uzasadnienie metafizyki moralności, fragm.
13. G. W. F. Hegel, Zasady filozofii prawa, fragm.
14. A. Schopenhauer, O podstawie moralności, fragm.
15. J. S. Mill, Utylitaryzm, fragm.
16. F. Nietzsche, Wiedza radosna, Poza dobrem i złem, Zmierzch bożyszcz, Z genealogii moralności, fragm.
17. W. James, Pragmatyzm, fragm.
18. H. Elzenberg, Przeciwko hedonizmowi
19. M. Scheler, Resentyment a moralność, fragm.
20. J. P. Sartre, Egzystencjalizm jest humanizmem, fragm.
21. H. G. Gadamer, Teoria, etyka, edukacja, fragm.
22. J. Habermas, Teoria działania komunikacyjnego, fragm.
23. E. Levinas, Całość i nieskończoność, fragm.
24. A. MacIntyre, Dziedzictwo cnoty, fragm.
25. J. Rawls, Teoria sprawiedliwości, fragm.
26. O. Marquard, Rozstanie z filozofią pierwszych zasad, fragm.
27. H. Jonas, Zasada odpowiedzialności, fragm.
28. I. Lazari-Pawłowska, Trzy pojęcia tolerancji
29. M. Heinz, Normy moralne i różnica płci, czyli jak pogodzić etykę feministyczną z etyką Kantowską
30. Luc Ferry, Nowy ład ekologiczny, fragm.
Lektura uzupełniająca:
1. W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, t. 1-3, dowolne wydanie
2. W. Bourke, Historia etyki, przeł. A. Białek, Warszawa 1994
3. A. MacIntyre, Krótka historia etyki, przeł. A. Chmielewski, Warszawa 1995.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: