Kanon literatury polskiej - dzieje konwencji artystycznych 3007-S1A2KP
Wykład jest poświęcony kanonicznym dziełom literatury polskiej, począwszy od jej narodzin po czasy współczesne. Prezentuje zmienność i dynamikę konwencji artystycznych dominujących w literaturze polskiej, będących często efektem dialogów z tradycją innych kultur, kręgów estetyczno-światopoglądowych i artystycznych. Wykład ma na celu wskazanie najważniejszych dzieł, które współtworzą kanon literatury polskiej oraz określają jej wyrazistość i oryginalność. Wykorzystuje kategorie badawcze, zarówno estetyczne, rodzajowo-gatunkowe, jak i problemowe (związane z przemianami stylów i prądów charakteryzujących poszczególne momenty w dziejach rozwoju piśmiennictwa polskiego) określające specyfikę poszczególnych dzieł literackich. Ukazuje wątki, motywy, prądy artystyczne mieszczące się w obrębie kategorii nadrzędnych: formacji kulturowych, które pozwalają zobaczyć najważniejsze zjawiska artystyczne i przemiany świadomości literackiej w dłuższym przebiegu. Taki sposób myślenia o przemianach konwencji artystycznych (i konkretnych dziełach literackich określanych mianem „kanonu”) pozwala wprowadzić perspektywę porównawczą dwojakiego rodzaju: 1) pokazującą dynamikę zmian literatury polskiej (i wyróżniki decydujące o zmianach oraz pozwalające określić szczególność – kanoniczność dzieł literackich), 2. prezentującą zjawiska polskie na tle literatury europejskiej.
Materiał wykładowy został uporządkowany według kryteriów genologicznych i chronologicznych. Celem takiego układu jest sproblematyzowanie najważniejszych wyborów artystycznych, filozoficznych i egzystencjalnych pisarzy polskich od czasów najdawniejszych do współczesności. Metoda diachroniczna ujawniania specyfikę przemian konwencji artystycznych w literaturze polskiej, uwzględniając najważniejsze i najciekawsze realizacje literackie. Pozwala uchwycić dynamikę polskiej kultury, związaną z przeżywaniem historii i nowoczesności, z przemianami formuły polskości, okolicznościami zaistnienia niektórych dzieł literackich, zmianami na rynku literackim: dochodowością, poczytnością, oczekiwaniami czytelnika, normami obyczajowymi, cenzurą, zmianą statusu piszącego / piszącej, profesjonalizacją zawodu pisarza i dziennikarza, ruchem wydawniczym, normami komunikacyjnymi i rodzącą się w XIX wieku kulturą popularną, a w XXI wieku - ghostwriteryzmem oraz dynamicznie rozwijającymi się sagami rodzinnymi, kryminałem i formami non-fiction.
Wykład wprowadza w związku z tym również perspektywę kulturologiczną, pozwalającą na uchwycenie dynamiki rozwoju konwencji artystycznych na szerszym tle przemian kulturowo-cywilizacyjnych i wskazanie różnorodnych sposobów oraz języków, jakimi mówią najważniejsze dzieła polskiej literatury na przełomie wieków i w jaki sposób języki te określają zmienność tej literatury, a w konsekwencji nowe wybory artystyczno-estetyczne. Pytanie o status literatury staje się równie ważne, jak pytanie o jej funkcjonalność, komunikatywność, nośność znaczeniową i estetyczną. Przyczyny wybitności i wyjątkowości tekstu literackiego są zmienne w czasie i określają jego specyficzny, rodzimy charakter. Wskazanie na „długie trwanie” wybranych gatunków literackich (takich jak tren, modlitwa, hymn, oda, pieśń, sonet, aforyzm, bajka, nowela, opowiadanie, reportaż, powieść czy dramat) ma na celu prześledzenie procesów ich kształtowania i modyfikowania, tak, by ukazać ich rozwój na tle wielowiekowej tradycji.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po ukończeniu przedmiotu student:
1) zna i rozumie:
- podstawową terminologię historycznoliteracką;
- pojęcie ‘kanonu’ i ‘konwencji estetycznej’;
- proces historycznoliteracki z uwzględnieniem perspektywy komparatystycznej i kulturowej;
- wybrane koncepcje historycznoliterackie stosowane w nauce polskiej;
- filozoficzne podstawy literatury polskiej i europejskiej oraz ogólne relacje między literaturą a sztuką oraz literaturą a humanistyką;
- podstawowe style i prądy epok, pojęcie formacji kulturowej, formacji historycznoliterackiej, procesu historycznoliterackiego, stylu odbioru;
- podstawy krytycznej analizy zjawisk literackich i kulturowych charakterystycznych dla poszczególnych epok, prądów, konwencji artystycznych;
- rolę kanonu w literaturze narodowej;
2) potrafi:
- formułować wnioski i uogólnienia historycznoliterackie;
- w sposób precyzyjny i spójny wypowiadać się na tematy związane z wykładem;
- wykorzystać wiedzę teoretyczną w celu analizy i interpretacji tekstu literackiego;
- interpretować dzieła literackie, zarówno w dyskusji, jak i pisemnie, uwzględniając kontekst historyczny i kulturowy;
- samodzielnie zdobywać wiedzę na podstawie wskazówek uzyskanych na wykładzie;
- korzystać z różnych źródeł badawczych;
- prezentować własne pomysły, wątpliwości i sugestie interpretacyjne, popierając je właściwymi argumentami;
- analizować skuteczność własnych działań i wskazywać ewentualnie obszary wymagające poprawy;
- analizować podstawowe kategorie i pojęcia: (takie jak kanoniczność, konwencja artystyczna, styl odbioru, rynek wydawniczy, gatunek literacki, dominanta artystyczna);
- analizować języki, którymi posługuje się literatura polska w ciągu wieków;
3) jest gotów do:
- pracy w grupie, wspierania procesu twórczego innych osób;
- wzięcia odpowiedzialności za trafność przekazywanej wiedzy i kierowania się uczciwością naukową;
- ciągłego dokształcania się i rozwoju;
- docenienia znaczenia narodowego i europejskiego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych;
- doceniania różnorodności oraz wielości opinii i kultur.
Kryteria oceniania
Wykład, obecność na zajęciach.
Literatura
Balcerzan E., Poezja polska w latach 1918-1939, Warszawa 1996.
Balcerzan E., Literackość. Modele, gradacje, eksperymenty, Toruń 2013.
Białostocki J., Historia sztuki wśród nauk humanistycznych, Wrocław 1980.
Bolecki E., Poetycki model prozy w dwudziestoleciu międzywojennym. Witkacy, Gombrowicz, Schulz i inni: studium z poetyki historycznej, Kraków 1996.
Czapliński P., Śliwiński P., Literatura polska 1976–1998. Przewodnik po prozie i poezji, Kraków 2000.
Dramat i teatr romantyczny, red. D. Ratajczakowa, Wrocław 1992.
Europejski kanon literacki. Dylematy XXI wieku, red. E. Wichrowska, Warszawa 2012.
Gazda G., Słownik europejskich kierunków i grup literackich XX wieku, Warszawa 2000.
Głębicka E., Grupy literackie w Polsce 1945–1989. Leksykon, wyd. drugie poszerzone, Warszawa 2000.
Głowiński M., Powieść młodopolska. Studium z poetyki historycznej, Kraków 1997.
Guillory J., Cultural Capital. The Problem of Literary Canon Formation, Chicago and London 1993.
Jarniewicz J., Tłumacz jako twórca kanonu [w:] Przekład – Język – Kultura, red. R. Lewicki. Lublin 2002.
Jarosiński J., Literatura lat 1945–1975, Warszawa 1996.
Komza M., Żywe obrazy. Między sceną, obrazem i książką, Wrocław 1995.
Kostkiewiczowa T., Klasycyzm, sentymentalizm, rokoko. Szkice o prądach literackich polskiego Oświecenia, Warszawa 1975.
Kostkiewiczowa T., Polski wiek świateł. Obszary swoistości, Wrocław 2002.
Kowalczykowa A., Teatr i dramat romantyczny, Warszawa 1997.
Krzyżanowski J., Barok na tle prądów romantycznych [w:] tegoż, Od średniowiecza do baroku, Warszawa 1938.
Łossowska I., Tradycja i nowoczesność dydaktycznej powieści Oświecenia w Polsce, Warszawa 2002.
Markowski M.P., Polska literatura nowoczesna. Leśmian, Schulz, Witkacy, Kraków 2007.
Martuszewska A., Prawda w powieści, Gdańsk 2010.
Nasiłowska A., Historia literatury polskiej, Warszawa 2019.
Nasiłowska A., Literatura okresu przejściowego 1975–1996, Warszawa 2006.
Nowe odsłony klasyki w szkole. Literatura XIX wieku, red. E. Jaskółowa i K. Jędrych, Katowice 2013.
Nowicka-Jeżowa A., Sarmaci i śmierć. O staropolskiej poezji żałobnej, Warszawa 1992.
Pelc J., Barok – epoka przeciwieństw, Warszawa 1993.
Prokop J., Kanon literacki i pamięć zbiorowa, Kraków 1998.
Realiści, realizm, realność. W stulecie śmierci Bolesława Prusa, red. E. Paczoska, B. Szleszyński i D. M. Osiński, Warszawa 2013.
Sawicki S., Początki syntezy historycznoliterackiej w Polsce. O sposobach syntetycznego ujmowania literatury w 1. połowie w. XIX, Warszawa 1969.
Słownik literatury polskiego Oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, Wrocław 1977 lub wyd. późniejsze.
Słownik literatury polskiej XIX wieku, pod red. J. Bachórza i A. Kowalczykowej, Wrocław 2009.
Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka, M. Puchalska, M. Semczuk, A. Sobolewska, E. Szary-Matywiecka, Wrocław 1992.
Słownik literatury popularnej, red. T. Żabski, Wrocław 1994.
Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska, E. Sarnowska-Temeriusz, B. Otwinowska, Wrocław 1990.
Słownik polskiej krytyki literackiej 1764–1918. Pojęcia – terminy – zjawiska – przekroje, t. 1: A–M, t. 2: N–Z, red. J. Bachórz, G. Borkowska, T. Kostkiewiczowa, M. Rudkowska i M. Strzyżewski, Toruń–Warszawa 2016.
Słownik rodzajów i gatunków literackich, red. G. Gazda, Warszawa 2012.
Raszewski Z., Staroświecczyzna i postęp czasu. O teatrze polskim 1765–1865, Warszawa 1963.
Tatarkiewicz W., Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 2005.
Wilczek P., Kanon literatury polskiej jako wyzwanie dla zagranicznego polonisty. Problem przekładu [w:] Polonistyka bez granic, red. R. Nycz, W. Miodunka, T. Kunz, Kraków 2010, t. I.
Wilczek P., Kanon tradycji uniwersalnej a zadania narodowej historii literatury [w:] Polonistyka w przebudowie. Zjazd Polonistów, Kraków 22-25 września 2004, red. M. Czermińska i in., Kraków 2005, t. II.
Wójcik T., Literatura polska XX wieku. Terminy i zagadnienia, Warszawa 1996.
Zieliński J., Leksykon polskiej literatury emigracyjnej, wyd. drugie poprawione i poszerzone, Lublin 1990.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: