Prawo, literatura, romantyzm. Inspiracje i tematy prawne w literaturze polskiej 3007-S1A1K-05
Celem zajęć jest przedstawienie wybranych aspektów relacji między prawem a literaturą w literaturze XVIII, XIX i XX wieku, posiłkując sięprzy tym metodologią nurtu "prawo i literatura". Uwzględnienie interesujących nas strategii okazuje się możliwe dzięki wykorzystaniu pojęcia kultury prawnej, która oznacza więcej niż prawo sensu stricto – czyli akt stanowiony i wynikające z niego normy i sankcje. Zawiera bowiem w sobie także konteksty historyczne i obyczajowe, które mogły stać się częścią świata przedstawionego w dziele literackim, ujawniać się przez światopogląd bohatera czy też instancji nadawczej, np. narratora lub podmiotu lirycznego.
Tak rozumiane prawo okazuje się więc zbiorem znanych twórcom faktów i motywów związanych z prawem, zarówno sięgających w przeszłość (np. sięgających do wyobrażeń antycznych, średniowiecznych, do tradycji przedrozbiorowej), jak i współczesnych pisarzom, a niekiedy określających kształt przyszłego, projektowanego systemu prawnego, np. dla mającego się odrodzić państwa. Kontekst ten obejmuje więc teorie, przepisy i zwyczaje ukształtowane przez europejskie przemiany społeczne i filozoficzne, a w stosunku do literatury z lat 1795-1918 także okoliczności narzucone przez sytuację polityczną. Powstająca w ten sposób całość podlegała ocenie twórców i była przekształcana przez ich wyobraźnię, stylizowana i estetyzowana. Stąd też prowadzone w czasie dyskusje nie będą zasadzały się na ocenie zgodności literackich przekazów z historycznym stanem faktycznym, a raczej na poszukiwaniu odpowiedzi o cel kształtujących je zabiegów literackich.
Pochylimy się nad literackimi wyobrażeniami prawa I Rzeczpospolitej, wyrażanymi zarówno krytycznie (np. w epoce oświecenia) jak i apologetycznie, ironicznie czy melancholijnie (np. w tzw. tekstach neosarmackich). Zastanowimy się, w jaki sposób ukazywano w tekstach różnych epok procesy sądowe oraz postaci prawników. Wspólnie poszukamy też przyczyn uprzywilejowania omawianej tematyki w konkretnych gatunkach literackich (dramat, reportaż, kryminał).
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Uczestnik lub uczestniczka zajęć po konwersatorium osiąga następujące efekty w obrębie 3 najważniejszych obszarów: wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych:
1) wiedza
- potrafi określić przedmiot studiów interdyscyplinarnych „law and literature”, wskazać jego najważniejsze kierunki i przedstawicieli
- potrafi wskazać sposoby włączania tematyki prawnej do tekstów literackich, w tym najpopularniejsze tematy, motywy, struktury, gatunki literackie
- dostrzega znaczenie kontekstu historyczno-prawnego i ustrojowego dla wybranych dzieł literackich
- zna i rozumie zabiegi literackie i językowe, które pozwalają na przekształcenia tekstu prawnego lub prawniczego w artystyczny
2) umiejętności
- potrafi dokonać obserwacji i interpretacji zjawisk historycznoliterackich;
- potrafi wykorzystać podstawową wiedzę teoretyczną w celu analizy i interpretacji;
- posiada umiejętność, wyciągania wniosków, dyskutowania, formułowania sądów i argumentacji;
- potrafi korzystać z różnych źródeł przy zastosowaniu odpowiednich narzędzi wyszukiwawczych;
- umie ocenić przydatność ukazanych metod, procedur i praktyk w refleksji nad związkami literatury i prawa
3) kompetencje społeczne
- zna i docenia wartość badań historycznoliterackich dotyczących związków literatury i prawa,
- ma przekonanie o wadze profesjonalnej wiedzy historycznoliterackiej;
- docenia wagę odpowiedniego przygotowania do profesjonalnej dyskusji na temat literatury i prawa
Kryteria oceniania
- zaliczenie zajęć jest możliwe na podstawie obecności oraz uzyskania pozytywnej oceny z kolokwium
- dozwolone są dwie nieusprawiedliwione nieobecności w semestrze. Dodatkowe nieobecności powinny zostać niezwłocznie usprawiedliwione lub odrobione w sposób ustalony z prowadzącą.
- z uwagi na konwersatoryjny charakter zajęć dodatkowo premiowana będzie aktywność w dyskusji
Literatura
1. Zajęcia wprowadzające. Prawo i literatura jako nurt badawczy
K. Zeidler, Estetyka prawa, Gdańsk 2008.
R. Posner, Law and literature, wyd. 3, Cambridge 2009.
2. Utopia i trybunały. Oświeceniowa krytyka staropolskiego sądownictwa
I. Krasicki, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, wyd. dowolne
Piotr M. Pilarczyk, Doświadczyński przed trybunałem. Twórczość Ignacego Krasickiego w świetle historii prawa, „Pamiętnik Literacki” 2017 nr 3.
3. Proces filomacki i jego reperkusje w dramacie romantycznym
A. Mickiewicz, Dziadów cz. III, wyd. dowolne
J. Borowczyk, Drama Nowosilcowa w: tegoż, Rekonstrukcja procesu filomatów i filaretów 1823-1824, Poznań 2003.
4. Prawo a estetyka gotycka. Wokół Konrada Wallenroda i Hugona
A. Mickiewicz, Konrad Wallenrod, wyd. dowolne
J. Słowacki, Hugo, wyd. dowolne
J. Maciejewski, Powieści poetyckie Słowackiego, Poznań 1991.
M. G. Duncan, Romantic Outlaws, Beloved Prisons, New York 1996,
część II A Strange Liking: Our Admiration for Criminals, wstęp oraz rozdziały 7 i 8.
5. Czy tylko spór o zamek? Pan Tadeusz Adama Mickiewicza
A. Mickiewicz, Pan Tadeusz, wydanie dowolne
M. Zarębina, Poeta wśród prawników: o „Panu Tadeuszu” inaczej, Kraków 1999, rozdziały III i IV.
6. Neosarmacka koncepcja prawa w gawędzie szlacheckiej
H. Rzewuski, Pamiątki Soplicy (3 wybrane gawędy)
A. Waśko, Prawo i obyczaj w: tegoż Romantyczny sarmatyzm. Tradycja szlachecka w literaturze polskiej lat 1831–1863, Kraków 1995.
7. Romantyzm, prawo i śmierć. O testamencie i umowie dożywocia
J. Słowacki, Testament mój, wyd. dowolne
A. Fredro, Dożywocie, wyd. dowolne
S. Zabierowski, Testamenty poetyckie, w: Księga pamiątkowa ku czci Stanisława Pigonia, Kraków 1961
8. Prawnik i moralność w noweli pozytywistycznej
E. Orzeszkowa, Stracony, Pani Luiza, Czternasta część (wyd. dowolne)
A. Kalinowska, Wina i kara – procesy sądowe w twórczości nowelistycznej Elizy Orzeszkowej w: Twórczość Elizy Orzeszkowej, red. K. Stępnik, Lublin 2001
9. Wina i mechanizmy działania systemu sprawiedliwości w tragedii Wyspiańskiego
S. Wyspiański, Sędziowie, wyd. dowolne.
W. Kaczmarek, Stanisława Wyspiańskiego „Sędziowie”. Wina i przebaczenie w: Dramat polski. Interpretacje, Gdańsk 2001.
10. Zabawy z konwencją kryminału
W. Gombrowicz, Zbrodnia z premedytacją, wyd. dowolne.
K. Król, „Zbrodnia z premedytacją” Witolda Gombrowicza, czyli o zbrodni nigdy nie popełnionej, w: Prawo i literatura. Szkice drugie, red. J. Kuisz, M. Wąsowicz, Warszawa 2017.
11. Figura obrońcy w komedii międzywojennej
J. Szaniawski, Adwokat i róże, wyd. dowolne.
K. Oleksy, Obrona jako akt moralnej próby. „Adwokat i róże” Jerzego Szaniawskiego, w: Prawo i literatura. Szkice drugie, red. J. Kuisz, M. Wąsowicz, Warszawa 2017.
12. Prawnicze konteksty twórczości Juliana Tuwima
J. Tuwim, Kwiaty polskie (fragm.), wyd. dowolne.
M. Kijowski, „Kwiaty polskie” by Julian Tuwim as a Reflection on Law, the Political System, and the State, „Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze” 2020.
13. Powieść kryminalna okresu Polski Ludowej
wybrana powieść milicyjna
S. Barańczak, Poetyka polskiej powieści kryminalnej, „Teksty” 1973, nr 6.
14. Kolokwium zaliczeniowe
Uwaga, lista lektur może zostać zmodyfikowana, jeśli uczestnicy i uczestniczki konwersatorium wyrażą takie życzenie.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: