Filozofia kultury XX wieku 3007-S1A1FK

Zajęcia mają na celu zaznajomienie z wybranymi filozoficznymi sposobami myślenia o kulturze. Czym jednak jest sama „kultura”? Na to pytanie postaramy się udzielić odpowiedzi filozoficznej. Skupimy się na sprawdzeniu, co zawiera się w tym pojęciu, jak również jaka jest jego historia, poczynając od europejskich przemian modernistycznych.

Kultura to część świata, w którym żyjemy. Ale jaka to dokładnie część i jaki to świat? Jak pisze Hannah Arendt: „Rzeczowy charakter wszystkich otaczających nas przedmiotów polega na tym, że posiadają one kształt, poprzez który w ogóle się pojawiają. Ale tylko dzieła sztuki tworzy się wyłącznie po to, żeby się pojawiły…”. Rzeczy się pojawiają, służą rozmaitym celom i się zużywają. Kultura oraz jej szczególne przedmioty, jakimi są dzieła sztuki, istnieją po to, by się zjawiać i w ten sposób stwarzać świat wspólnych odniesień dla sensów i wartościowań, zgodnie z którymi opisujemy własne życie oraz cudze.

Skupimy się na prezentacji filozoficznych ujęć kultury, które szczególny nacisk kładą na zagadnienie sztuki, przede wszystkim literatury, a także innych rodzajów twórczości i rozmaitych mediów. W tym kontekście zostaną omówione wybrane teksty filozoficzne, należące do najważniejszych nurtów filozofii współczesnej: fenomenologii, hermeneutyki, egzystencjalizmu, semiologii, strukturalizmu, poststrukturalizmu, teorii krytycznej, dekonstrukcji. Wspólnie przedyskutujemy teksty reprezentatywne dla tych nurtów autorstwa min. Simmla, Heideggera, Arendt, Merleau-Ponty'ego, Gadamera, Barthesa, Benjamina, Adorna, Derridy.

Szczególny nacisk zostanie położony na teorię europejskiej awangardy (Peter Burger, Hal Foster) oraz jej skutki w myśleniu o sztuce i kulturze. Ten wątek zostanie uzupełniony o różne ujęcia kultury popularnej oraz rozmaite jej opisy.

Czytać będziemy teksty, z których będzie się można nauczyć umiejętności teoretycznego podejścia do tego, co czytamy czy oglądamy. „Theoria” oznacza po grecku właśnie to: „umiejętność patrzenia na to, co się zjawia”. Znać różne teorie to umieć patrzeć na te same rzeczy z różnych punktów widzenia. W ten sposób prezentacja wybranych filozoficznych teorii kultury stanie się szkoleniem w umiejętności obserwowania samych siebie, własnej wrażliwości oraz świata, w którym żyjemy.

Jak napisał Wallace Stevens: "Wiersz musi opierać się inteligencji / Prawie do końca".