Metodyka języka polskiego w liceum (kształcenie językowe) 3007-N1B1M-KJ
Ćwiczenia poświęcone są omówieniu następujących zagadnień:
1. Wprowadzenie: organizacja procesu dydaktycznego w szkole ponadpodstawowej (najważniejsze dokumenty polonisty: podstawa programowa, standardy wymagań egzaminacyjnych), egzamin dojrzałości.
2. Elementy pragmatyki w szkole ponadpodstawowej (m.in. sytuacja komunikacyjna, intencja). Akty mowy. Funkcje języka i wypowiedzi (interpretacja szkolna na tle ujęć akademickich). Dostosowywanie środków językowych do sytuacji, odbiorcy i celu (intencji) wypowiedzi.
3. Elementy retoryki (m.in. teza, argument, wniosek). Perswazja i manipulacja językowa. Odróżnianie faktów i opinii. Autoprezentacja.
4. Kształcenie umiejętności pisania dłuższych form wypowiedzi w szkole ponadpodstawowej (ze szczególnym zwróceniem uwagi na zróżnicowanie gatunkowe i stylistyczne oraz kompozycję, spójność i organizację tekstu). Dobór i metody analizy tekstów wzorcowych. Ocenianie prac uczniów.
5. Kultura języka w szkole ponadpodstawowej (podstawowe terminy, kryteria oceny poprawności językowej, poprawność a sprawność językowa, klasyfikacja i poprawa błędów językowych). Etyka i estetyka zachowań językowych (kłamstwo, agresja, eufemizmy i wulgaryzmy). Korzystanie ze słowników.
6. Zagadnienia fleksyjne. Funkcje i nacechowanie stylistyczne różnych form fleksyjnych poszczególnych części mowy.
7. Metodyka składni wypowiedzeń złożonych. Przeciwdziałanie monotonii składniowej i błędom w wypowiedziach uczniów szkół ponadpodstawowych. Interpunkcja w wypowiedzeniu złożonym.
8. Zagadnienia słowotwórcze (niekonsekwencje terminologiczne i interpretacyjne; słowotwórstwo na usługach literatury, dowcipu, reklamy). Wyrazy rodzime i zapożyczone.
9. Słownictwo jako system (pola leksykalno-semantyczne, polisemia a homonimia, synonimia, antonimia i hiperonimia) i jako tworzywo tekstu (słowo w tekście artystycznym).
10. Zróżnicowanie współczesnej polszczyzny. Nacechowanie terytorialne, stylistyczne, chronologiczne słownictwa (m.in. wyrazy gwarowe, terminy naukowe, archaizmy). Szkolna charakterystyka odmian i stylów języka polskiego. Stylizacja.
11. Historia języka polskiego (z elementami gramatyki historycznej) w szkole ponadpodstawowej (pochodzenie polskiego języka literackiego, rozwój słownictwa na wybranych przykładach; objaśnianie najważniejszych zmian w systemie języka polskiego).
12. Językowy obraz świata utrwalony w związkach frazeologicznych, konstrukcjach słowotwórczych i znaczeniach słów.
Integralną część zajęć stanowią hospitacje lekcji w szkołach ponadpodstawowych, podczas których studenci mają okazję zweryfikować swoją wiedzę teoretyczną z praktyką pracy nauczycielskiej Hospitacje lekcji podlegają omówieniu podczas zajęć audytoryjnych.
Rodzaj przedmiotu
uprawnienia pedagogiczne
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
W zakresie wiedzy Student/Studentka zna i rozumie:
treść podstawowych dokumentów oświatowych (zwłaszcza podstawy programowej do języka polskiego na III etapie edukacji), metody kształcenia polonistycznego, konstrukcję programów, zasady planowania lekcji i metody
metody aktywizacji uczniów, a także integrację wewnątrz- i międzyprzedmiotową;
terminologię stosowaną w dydaktyce polonistycznej w celu analizy rozmaitych rozwiązań metodycznych;
opis gramatyczny języka polskiego (w tym jego przeszłości), zwłaszcza w funkcjonalnym aspekcie językoznawstwa polonistycznego oraz własności szkolnych gatunków wypowiedzi;
metody zapobiegania błędom popełnianym przez uczniów;
metody stymulowania aktywność poznawczej uczniów i popularyzowania wiedzy;
metody kształtowania umiejętności współpracy pomiędzy uczniami, w tym grupowego rozwiązywania problemów oraz budowania systemu wartości i rozwijania postaw etycznych uczniów, a także kształtowania ich kompetencji komunikacyjnych i nawyków kulturalnych;
metody projektowania działań edukacyjnych dostosowanych do zróżnicowanych potrzeb i możliwości uczniów, odkrywania oraz rozwijania ich predyspozycji i uzdolnień oraz przygotowywaniem do udziału w konkursach i olimpiadach przedmiotowych;
sposoby i znaczenie oceniania osiągnięć szkolnych uczniów, w tym rolę diagnozy wstępnej i oceniania kształtującego w kontekście efektywności nauczania, rodzaje i sposoby przeprowadzania sprawdzianów, zwłaszcza egzaminu maturalnego.
Odniesienie do szczegółowych efektów uczenia się z rozporządzenia MNiSW z 25 lipca 2019 r.:
D.1/E.1.W1, D.1/E.1.W2, D.1/E.1.W3, D.1/E.1.W4, D.1/E.1.W5, D.1/E.1.W6, D.1/E.1.W7, D.1/E.1.W8, D.1/E.1.W9, D.1/E.1.W10, D.1/E.1.W11, D.1/E.1.W12, D.1/E.1.W13, D.1/E.1.W14, D.1/E.1.W15, C.W5, C.W6
W zakresie umiejętności Student/Studentka potrafi:
realizować proces dydaktyczny, uwzględniając stan badań naukowych i trafnie dobierając metody nauczania oraz funkcjonalnie organizując pracę uczniów – uwzględniając ich potrzeby oraz indywidualne predyspozycje, w tym zaplanować pracę z uczniem zdolnym;
zaplanować proces kształcenia sprawności językowych uczniów oraz ocenić edukacyjną efektywność tych działań, kontrolować i oceniać postępy uczniów w zakresie wypowiedzi ustnych i pisemnych na III etapie edukacji;
integrować wiedzę i umiejętności z różnych działów nauki o języku i literaturze, dążyć do systematyzacji i funkcjonalizacji wiedzy;
przeprowadzić lekcje języka polskiego oraz przedstawić metodyczną oraz merytoryczną analizę swoich lub obserwowanych działań dydaktycznych.
Odniesienie do szczegółowych efektów uczenia się z rozporządzenia MNiSW z 25 lipca 2019 r.:
D.1/E.1.U1, D.1/E.1.U2, D.1/E.1.U3, D.1/E.1.U4, D.1/E.1.U5, D.1/E.1.U6, D.1/E.1.U7, D.1/E.1.U8, D.1/E.1.U9, D.1/E.1.U10, D.1/E.1.U11, C.U3, C.U5, C.U8
W zakresie kompetencji społecznych Student/Studentka jest gotów/gotowa do:
świadomego, twórczego i odpowiedzialnego poszukiwania najlepszych rozwiązań dydaktycznych, stymulującym postępy uczniów, zwłaszcza rozwój kompetencji i sprawności językowych, w celu umożliwienia im pełnego uczestnictwa w życiu społecznym;
pobudzania w uczniach ciekawości, popularyzowania wiedzy, kształtowania nawyku samodzielnego uczenia się przez całe życie, także w perspektywie rozwoju osobistego i zawodowego;
dostosowania metod nauczania do zróżnicowanych potrzeb uczniów, uczenia współpracy, kształtowania postaw etycznych (także w odniesieniu do odpowiedzialnego korzystania z mediów cyfrowych).
Odniesienie do szczegółowych efektów uczenia się z rozporządzenia MNiSW z 25 lipca 2019 r.:
D.1/E.1.K1, D.1/E.1.K2, D.1/E.1.K3, D.1/E.1.K4, D.1/E.1.K5, D.1/E.1.K6, D.1/E.1.K7, D.1/E.1.K8, D.1/E.1.K9, C.K1
Grupa zajęć z rozporządzenia MNISW w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela z 25 lipca 2019 r.: D
Kryteria oceniania
Nakład pracy:
Udział w zajęciach: 30 godzin
Przygotowanie do zajęć (w tym czytanie wskazanej literatury, przygotowanie zadań cząstkowych, referat, udział w hospitacjach): 45 godzin
Przygotowanie pracy zaliczeniowej: 15 godzin
Podstawa zaliczenia:
1. Obecność na zajęciach (dopuszczalne dwie nieobecności).
2. Aktywny udział w zajęciach.
3. Wykonywanie prac cząstkowych (np. ocena wypracowania uczniowskiego, opracowanie konspektu lekcji) oraz przygotowanie i wygłoszenie referatu.
4. Pisemna praca zaliczeniowa.
Zasady korzystania z narzędzi SI:
1. Jeśli osoba studiująca chce (na potrzeby pracy zaliczeniowej lub prac cząstkowych) skorzystać z narzędzi sztucznej inteligencji, musi:
a. uzyskać na to zgodę osoby prowadzącej zajęcia,
b. uzgodnić z osobą prowadzącą zajęcia cele i zakres wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji.
2. Osoba studiująca nie może korzystać z narzędzi sztucznej inteligencji, aby redagować prace w języku polskim, chyba że osoba prowadząca zajęcia się na to zgodzi.
3. Jeśli osoba studiująca wykorzysta narzędzia sztucznej inteligencji:
a. bez zgody osoby prowadzącej zajęcia lub
b. w sposób z nią nieuzgodniony, osoba prowadząca zajęcia stosuje procedury analogiczne do tych stosowanych w procedurze antyplagiatowej. Procedury te opisała Uniwersytecka Rada ds. Kształcenia w uchwale nr 14.
Podstawa:
1. Uchwała nr 170 Rady Dydaktycznej dla kierunków studiów: filologia bałtycka, filologia klasyczna i studia śródziemnomorskie, filologia polska, filologia polskiego języka migowego, kulturoznawstwo – wiedza o kulturze, logopedia ogólna i kliniczna, slawistyka, sztuka pisania, sztuki społeczne z dnia 27 lutego 2024 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia na Wydziale Polonistyki
2. Uchwała nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia
3. Uchwała nr 14 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 13 lipca 2020 r. w sprawie wytycznych dotyczących standardów i procedur postępowania w przypadku przygotowywania prac zaliczeniowych i dyplomowych z naruszeniem prawa na Uniwersytecie Warszawskim.
Praktyki zawodowe
Praktyki zawodowe w liceum - 150 godz., w tym minimum 50 lekcji przeprowadzonych samodzielnie przez studenta.
Literatura
Podstawa programowa, wybrane podręczniki i programy oraz informatory o egzaminie maturalnym.
1. E. Bańkowska, Rozprawka – przygoda człowieka rozumnego [w:] Na językoznawczych ścieżkach, red. 2. A. Mikołajczuk, R. Pawelec, Warszawa 2007.
3. Wiedza o języku polskim w zreformowanej szkole. Szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne, red. A. Mikołajczuk, J. Puzynina, Warszawa 2004.
4. A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa 2005 (r. 8 Typy błędów językowych; r. 13 Estetyka słowa. Brutalizacja języka publicznego. Grzeczność językowa).
5. D. Bartol-Jarosińska, Zagadnienia leksykalno-semantyczne [w:] Nauka o języku dla polonistów, red. S. Dubisz, Warszawa 1997.
6. D. Zdunkiewicz-Jedynak, ABC stylistyki [w:] Polszczyzna na co dzień, red. M. Bańko, Warszawa 2006.
7. E. Wierzbicka, ABC dobrego mówcy [w:] Polszczyzna na co dzień, red. M. Bańko, Warszawa 2006.
8. Gatunki wypowiedzi w szkole [w:] Praktyczna stylistyka nie tylko dla polonistów, red. E. Bańkowska, A. Mikołajczuk, Warszawa 2003.
9. H. Zgółkowa, Retoryka w zreformowanej szkole. Diagnozy i perspektywy [w:] Retoryka dziś, red. R. Przybylska, W. Przyczyna, Kraków 2001.
10. H. Jadacka, Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa 2005 (cz. III Składnia, zwłaszcza: Szyk wyrazów w zdaniu; Użycie imiesłowowych równoważników zdania).
11. J. Podracki, Składnia polska, Warszawa 1997.
12. M. Trysińska, Słowotwórstwo w podręcznikach gimnazjalnych (ocena komponentu informacyjnego) [w:] Podręczniki do kształcenia polonistycznego w zreformowanej szkole – koncepcje, funkcje, język, red. H. Synowiec, Kraków 2007.
13. M. Nagajowa, Sztuka dobrego pisania i mówienia. Poradnik językowy dla młodzieży, Warszawa 2003.
14. R. Grzegorczykowa, Problem funkcji języka i tekstu w świetle teorii aktów mowy [w:] Język a kultura, t. 4, red. J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa, Wrocław 1991.
15. R. Grzegorczykowa, Pojęcie językowego obrazu świata [w:] Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa, Wrocław 1991.
16. S. Bortnowski, Warsztaty dziennikarskie, Warszawa 1999.
17. M. Bańko, Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa 2002.
18. S. Gala, Z dydaktyki języka ojczystego w szkole, Łódź 1996 – artykuły dotyczące nauczania fleksji i słowotwórstwa.
19. R. Grzegorczykowa, Wykłady z polskiej składni, Warszawa 2011.
20. Nauka o języku dla polonistów, red. S. Dubisz, Warszawa 1999.
21. S. Rospond, Gramatyka historyczna języka polskiego z ćwiczeniami, Warszawa 2009.
22. Wybrane słowniki języka polskiego
Podczas pierwszych zajęć prowadzący w porozumieniu z grupą może zmodyfikować powyższą listę, np. rozszerzyć ją o teksty omawiające zagadnienia zgodne ze szczególnymi potrzebami i zainteresowaniami studentów.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: