Literatura dla dzieci i młodzieży 3007-N1A3LD
Wykład obejmuje przegląd najważniejszych zagadnień związanych z obecną we współczesnej świadomości społecznej literaturą i książką kierowaną do młodych odbiorców oraz jej historycznymi i kulturowymi uwarunkowaniami. Analiza tych uwarunkowań prowadzi w stronę dociekań nad miejscem dziecka w kulturze średniowiecznej Europy i zmianami, jakie w obrazie dzieciństwa dokonały się za sprawą chrześcijaństwa (Chrystus jako święte dziecko, następnie dziecko jako alegoria niewinności) oraz kultury sentymentalnej (Rousseau) i biedermeierowskiej (zmiany sposobu portretowania rodziny: od marginalizowania dziecka do usytuowania go w centralnej części obrazu). Kolejne wykłady przedstawiają oświeceniowe początki francuskiej książki dziecięcej (Perrault, D'Aulnoy, de Beumont, Galland), rozwój literatury dziecięcej i młodzieżowej w osiemnastowiecznej Europie (Dumas, Swift, Nebery), pierwsze czasopisma dla młodego wieku w Anglii, we Francji i w Poslce, wreszcie początki polskiej twórczości dla młodego wieku (Jachowicz, Hoffmanowa, Krakowowa i ich naśladowcy).
Kolejne wykłady obejmują analizę problemowo-historyczną tych zagadnień, które pozwalają zrozumieć kształt współczesnej literatury i książki dziecięcej. W pierwszym bloku tematycznym analizie zostanie poddana poezja dla dzieci: od prostych, dydaktycznych exemplów Jachowicza (niesłusznie mylonego z Heinrichem Hoffmannem) poprzez "szkołę poetycką" Tuwima i Brzechwy do nowszych nurtów i pokoleń (Przyboś, Kamieńska, Kulmowa, nowa generacja poetów); naturalnym uzupełnieniem tej tematyki jest analiza obecności języka dziecka w poezji 2. poł. XX w. (Grochowiak, Białoszewski, Barańczak). Blok drugi, najobszerniejszy, obejmuje rozwój baśni i fantastyki europejskiej (od braci Grimm do współczesnych nurtów zainicjowanych przez Roalda Dahla) i polskiej (od Urbanowskiej i Leśmiana do zjawisk najnowszych). Punktem dojścia tej części wykładu jest analiza współczesnych nurtów antypedagogicznych, które zdominowały dzisiejszy rynek książki dziecięcej i ukształtowały preferencje czytelnicze młodego pokolenia (tzw. antyksiążki, antyestetyka, horror dla dzieci). Wykłady omawiające procę obyczajową dla młodego wieku koncentrują się przede wszystkim na dynamice przemian postaci bohatera i form narracyjnych, a także charakterystycznych dla kultury popularnej sposobach rozbudzania zainteresowań literackich czytelników.
Refleksji nad rozwojem literatury towarzyszy refleksja nad rozwojem książki dziecięcej (przemiany form edytorskich, dawne i współczesne "szkoły" ilustracji), miejscem literatury i książki w szkolnej i pozaszkolnej edukacji literackiej, miejscem książki w kulturze młodego pokolenia, współczesnymi formami pracy z książką i młodym czytelnikiem, najnowszymi doświadczeniami bibliotek europejskich i instytucji upowszechniania czytelnictwa.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Literatura
1.Zofia Adamczykowa: Literatura dla dzieci: funkcje, kategorie, gatunki. Warszawa 2001
2. Philippe Ariés: Historia dzieciństwa. Dziecko i rodzina w dawnych czasach. Przekł. M. Ochab. Gdańsk 1995
3. Alicja Baluch: Archetypy literatury dziecięcej. Kraków 1992
4. Alicja Baluch: Czyta, nie czyta... (o dziecku literackim). Kraków 1998
5. Baśń i dziecko. Red. Halina Skrobiszewska. Warszawa 1978
6. Uroszula Chęcińska, Poetka i paidia. O muzie dziecięcej Joanny Kulmowej, Szczecin 2006
7. Jerzy Cieślikowski: Literatura i podkultura dziecięca. Wrocław 1965
8. Jerzy Cieślikowski: Literatura osobna. Warszawa 1985
9. Anna Czabanowska-Wrólel, Baśń w literaturze Młodej Polski, Kraków 1996
10. Anna Czabanowska-Wróbel, Dziecko. Symbol i zagadnienie antropologiczne w literaturze Młodej Polski, Kraków2003
11. Janusz Dunin: Rozwój cech wydawniczych polskiej książki literackiej XIX-XX wieku. Łódź 1982
12. Dzieciństwo i sacrum. Studia i szkice literackie. Red. Joanna Papuzińska i Grzegorz Leszczyński. Cz. 1 Warszawa 1998. Cz. 2 Warszawa 2000
13. Dziecko i jego światy we współczesnej poezji dla dzieci. Red. Urszula Chęcińska. Szczecin 1994
14. Jolanta Hartwig-Sosnowska: Wyobraźnia bez granic. Warszawa 1987
15. Krystyna Heska-Kwaśnewicz: Tajemnicze ogrody. Rozprawy i szkice z literatury dla dzieci i młodzieży. Katowice 1996
16. Książka dziecięca 1990 - 2005. Konteksty kultury popularnej i literatury wysokiej, red. Grzegorz Leszczyński, Danuta Świerczyńska-Jelonek, Michał Zając, Warszawa 2006
17. Krystyna Kuliczkowska: W świecie prozy dla dzieci. Warszawa 1983
18. Kultura literacka dzieci i młodzieży u progu XXI stulecia. Red. Joanna Papuzińska, Grzegorz Leszczyński, Warszawa 2002
19. Kulturowe konteksty baśni, red. G. Leszczyński, t. I Rozigrana córa mitu, Poznań 2005, t II W poszukiwaniu straconego królestwa, Poznań 2006
20. Maria Kwiatkowska-Ratajczak, Z perspektywy wartości o prozie dla dzieci i młodzieży. Poznań 1994
21. Grzegorz Leszczyński: Młodopolska lekcja fantazji. O przełomie antypozytywistycznym w literaturze fantastycznej dla dzieci i młodzieży. Warszawa 1990
22. Grzegorz Leszczyński, Kulturowy obraz dziecka i dzieciństwa w literaturze drugiej połowy XIX i w XX w., Warszawa 2006
23. Jolanta Ługowska: Bajka w literaturze dziecięcej. Warszawa 1989
24. Jolanta Ługowska: Ludowa bajka magiczna jako tworzywo literatury. Wrocław 1981
25. Jolanta Ługowska, W Fantazjanie i gdzie indziej. Szkice o baśni literackiej, Wrocław 2006
26. Mit dzieciństwa w sztuce młodopolskiej. Red. Joanna Papuzińska. Warszawa 1992
27. "O krasnoludkach i o sierotce Marysi" Marii Konopnickiej w stulecie pierwszego wydania. Red. Tadeusz Budrewicz i Zbigniew Fałtynowicz. Suwałki 1997
28. Joanna Papuzińska: Drukowaną ścieżką. Łódź 2001
29. Joanna Papuzińska: Dziecko w świecie emocji literackich. Warszawa 1996
30. Joanna Papuzińska: Zatopione królestwo. O polskiej literaturze fantastycznej XX wieku dla dzieci i młodzieży. Warszawa 1989
31. Poezja i dziecko. Red. Bogusław Żurakowski. Warszawa 1986
32. Vladimir Propp, Nie tylko bajka. Tłum. D. Ulicka. Warszawa 2000
33. Sezamie, otwórz się! Z nowszych badań nad literaturą dla dzieci i młodzieży w Polsce i za granicą. Red. Alicja Baluch i Kazimierz Gajda. Kraków 2001
34. Gertruda Skotnicka: Z literackich kręgów dzieciństwa i dojrzewania. Studia i szkice. Wrocław 1994
35. Sto lat baśni polskiej. Red. Grzegorz Leszczyński. Warszawa 1995
36. Ryszard Waksmund: Od literatury dla dzieci do literatury dziecięcej. Wrocław 2000
37. W kręgu arcydzieł literatury młodzieżowej. Red. Lech Ludorowski. Lublin 1998
38. Bogusław Żurakowski: Literatura - wartość - dziecko. Kraków 1992
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: