Fonologia z fonetyką dla logopedów 3007-LSA1FF
Wykład:
1. Język a mowa. Badania głosek. Alfabety fonetyczne. Rozbieżności między mową a ortografią.
2. Fonologia suprasegmentalna. Rozumienie wyrazu w fonetyce.
3. Fonem a głoska. Alofony. Typy dystrybucji.
4. Typy opozycji. Neutralizacja opozycji fonologicznej.
5. Różne wymowy – różne normy. Wymowa regionalna.
6-7. Upodobnienia – różne ujęcia. Tzw. upodobnienia martwe. Interpretacja fonologiczna upodobnień
8. Rozsunięcie artykulacyjne, tzw. uszczelinowienie, uproszczenie grupy spółgłoskowej i ich interpretacja fonologiczna. Metateza, epenteza.
9. Metody wydzielania fonemów. Fonemy potencjalne.
10. Inwentarz fonemów. Cechy dystynktywne a redundantne. Archifonemy.
11-12. Systemy fonologiczne współczesnej polszczyzny.
13.-14. Charakterystyka wybranych fonemów.
15. Elementy fonotaktyki.
Ćwiczenia:
1. Alfabet fonetyczny. Podstawowe zasady zapisu fonetycznego. Podział na sylaby. Wielofunkcyjność i.
2. Ćwiczenia w zapisie tekstu słyszanego. Wielofunkcyjność i – utrwalenie.
3. Budowa aparatu mowy. Podział głosek. Kryteria klasyfikacji spółgłosek.
4. Spółgłoski miękkie i zmiękczone. Odczytywanie rentgenogramów spółgłoskowych. Wstępna interpretacja fonologiczna głosek.
5. Kryteria klasyfikacji samogłosek i półsamogłosek. Ćwiczenia w zapisie fonetycznym. Ustalanie cech dystynktywnych fonemów niespółgłoskowych.
6. Realizacja foniczna liter ą oraz ę. Interpretacja fonologiczna nosowości.
7. Różnice regionalne w wymowie. Ćwiczenia w zapisie fonetycznym i transkrypcji fonologicznej.
8. Charakterystyka upodobnień z uwzględnieniem interpretacji fonologicznej.
9. Rozsunięcie artykulacyjne, uproszczenie grupy spółgłoskowej, tzw. uszczelinowienie.
10. Ustalanie cech dystynktywnych tworzących fonem. Fonemy i ich realizacja: od fonemu do głoski i od głoski do fonemu.
11. Opozycje fonologiczne. Neutralizacja opozycji. Cechy artykulacyjne a cechy dystynktywne fonemów spółgłoskowych.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
Po zakończeniu cyklu wykładów i ćwiczeń student będzie potrafić:
WIEDZA
- student wie, czym różni się fonem od głoski;
- student wie, które cechy są istotne w komunikacji;
- student wie, jak interpretować fonologicznie zjawiska fonetyczne.
UMIEJĘTNOŚCI
- student umie opisać mechanizmy tworzenia głosek;
- student umie opisać system fonologiczny polszczyzny;
- student umie wyjaśnić mechanizm koartykulacji;
- student umie rozpoznać w potoku mowy elementy, których realizacja jest zgodna z systemem fonologicznym;
- student umie rozpoznać zjawiska z zakresu patofonetyki.
Kryteria oceniania
Egzamin, do którego student może przystąpić po zaliczeniu ćwiczeń, przeprowadzony w formie pisemnej (test otwarty) – czas pisania 75 minut.
Zaliczenie ćwiczeń obejmuje kontrolę obecności (dopuszczalne są dwie nieobecności), bieżące przygotowanie do zajęć, zaliczenie cech artykulacyjnych głosek (na podstawie rentgenogramów).
Egzamin obejmuje problematykę podejmowaną na wykładzie i podczas ćwiczeń.
Praktyki zawodowe
nie dotyczy
Literatura
Dłuska M., Fonetyka polska. Artykulacja głosek polskich, wyd. 2, Warszawa–Kraków 1981.
Dukiewicz L., 1978, Intonacja wypowiedzi polskich, Wrocław.
Dukiewicz L, Sawicka I., Fonetyka i fonologia, [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego, red. H. Wróbel, Kraków 1995.
Klebanowska B., Interpretacja fonologiczna zjawisk fonetycznych w języku polskim, Warszawa 2007, WUW.
Koneczna H., Zawadowski W., Przekroje rentgenograficzne głosek polskich, Warszawa 1971.
Laskowski R., System fonologiczny języka polskiego [w:] Encyklopedia języka polskiego, Wrocław 1999.
Łobacz P., Polska fonologia dziecięca, Warszawa 1996, Wyd. Energeia.
Milewski S., Frekwencja fonemów w tekstach mówionych dzieci w wieku przedszkolnym, Gdańsk 1997, Logopedia 24.
Milewski S., Lingwistyczne i dydaktyczne aspekty analizy fonemowej, Lublin 1999.
Rocławski B., Zarys fonologii, fonetyki i fonostatystyki współczesnego języka polskiego, wyd. II uzupełnione, Gdańsk 1986, Wydawnictwo Uczelniane UG.
Szpyra-Kozłowska J., Wprowadzenie do współczesnej fonologii, Lublin 2002.
Wierzchowska B., Fonetyka i fonologia języka polskiego, Wrocław 1980.
Wiśniewski M., Zarys fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego, Toruń 2001.
Słownik wymowy polskiej, 1977, red. M. Karaś, M. Madejowa, Warszawa.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: