Fonologia z patofonetyką 3007-L1B1FP

Głównym celem kursu jest zaznajomienie studentów z anatomicznymi i funkcjonalnymi uwarunkowaniami mowy oraz ich wzajemnymi zależnościami. W ramach zajęć studenci zapoznają się z przebiegiem holistycznej diagnozy miofunkcjonalnej, której jednym z elementów jest współpraca z zespołem specjalistów (np. ortodonta, fizjoterapeuta). Zajęcia prowadzone będą w formie konwersatoryjno-warsztatowej z uwzględnieniem omówienia obowiązkowych lektur. Kurs podzielony został na dwa zasadnicze bloki zajęć –pierwszy obejmuje opis normy wymawianiowej i wad wymowy z uwzględnieniem kryteriów fonetycznych, językoznawstwa normatywnego i i biologicznych: anatomicznych, funkcjonalnych i percepcyjnych. Drugi blok tematyczny dotyczy samodzielnego przeprowadzenia autodiagnozy i diagnozy miofunkcjonalnej oraz analizy i interpretacji uzyskanych wyników badań. Od
strony praktycznej studenci będą opisywali swoje obserwacje na temat całego procesu diagnozy, a na ich podstawie formułowali wnioski.
Podczas konwersatorium realizowane będą następujące zagadnienia:
1. Kryteria normy wymawianiowej (językonzawcze, fonetyczne i biologiczne).
2. Norma anatomiczna układu orofacjalnego i jego funkcji, m.in. prawidłowa pozycja spoczynkowa języka, ustna faza połykania.
3. Holistyczna ocena pacjenta (jego układu orofacjalnego, postawy oraz artykulacji).
4. Zaburzenia układu orfacjalnego - zależności między nieprawidłowościami w postawie a zaburzeniami funkcjonalnymi układu orofacjalnego.
5. Protokół postępowania podczas przeprowadzania całościowej diagnozy
miofunkcjonalnej – analiza poszczególnych aspektów diagnozy.
6. Techniki terapeutyczne w zakresie terapii miofunkcjonalnej – planowanie
ćwiczeń w zależności od rozpoznania typu zaburzenia.
7. Wykonanie nagrania audio (format .wav) i/lub wideo zaburzonej wymowy. Transkrypcja fonetyczna nagrań realizacji zaburzonych w powiązaniu z diagnozą (analiza uwarunkowań funkcjonalnych, anatomicznych i percepcyjnych) i propozycją terapii logopedycznej.

Założenia (opisowo)

- ukończenie studiów I stopnia na kierunku logopedia ogólna i kliniczna, - znajomość fonetyki artykulacyjnej i patofonetyki

Koordynatorzy przedmiotu

Anita Lorenc
Kamila Potocka-Pirosz

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Tryb prowadzenia

w sali

Efekty kształcenia

Wiedza:
Student(ka):
- ma pogłębioną wiedzę na temat anatomicznych i funkcjonalnych uwarunkowań mowy oraz ich zależności;
- rozumie znaczenie współpracy logopedy z zespołem specjalistów;
- rozumie zasadność przeprowadzenia holistycznej diagnozy pacjenta;
Umiejętności:
Student(ka):
- potrafi samodzielnie przeprowadzić holistyczną diagnozę miofunkcjonalną;
- potrafi samodzielnie przeanalizować i zinterpretować wyniki przeprowadzonej diagnozy wykazując uwarunkowania anatomiczno–funkcjonalne;
- potrafi samodzielnie opracować strategię terapii pacjenta na podstawie analizy przeprowadzonej diagnozy;
Kompetencje społeczne:
Student(ka):
- jest gótów/gotowa do organizowania pracy własnej i współpracy w zespole, do zasięgania opinii ekspertów w przypadku trudności z samodzielnym rozwiązaniem problemów,
- rozumie rolę kształcenia i ma przekonanie o potrzebie rozwoju osobistego i zawodowego oraz doskonalenia własnych kompetencji.

Kryteria oceniania

- ocena ciągła podczas zajęć (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność)
- zaliczenie pisemne - autodiagnoza oraz diagnoza logopedyczna (analiza i opis dokumentacji wideo) osoby z wybranym zaburzeniem wymowy i/lub głosu i/lub cech prozodycznych mowy wraz z transkrypcją nagrania audio i/lub wideo oraz propozycją terapii
a) wykonanie nagrania audio (format .wav) i wideo.
b) diagnoza logopedyczna - analiza uwarunkowań funkcjonalnych, anatomicznych i artykulacyjnych (transkrypcja fonetyczna nagrań realizacji zaburzonych),
c) plan terapii logopedycznej,
- student ma prawo do jednej nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze; jeśli student ma więcej nieusprawiedliwionych nieobecności, nie otrzymuje zaliczenia z zajęć; jeśli student chce usprawiedliwić nieobecności, musi w ciągu tygodnia udokumentować ich obiektywne przyczyny (np. zwolnieniem lekarskim); student ma obowiązek odrobić nadprogramowe usprawiedliwione nieobecności w sposób wskazany przez osobę prowadzącą zajęcia
- student nie może korzystać z narzędzi sztucznej inteligencji, aby redagować prace w języku polskim, chyba że osoba prowadząca zajęcia się na to zgodzi; jeśli student wykorzysta narzędzia sztucznej inteligencji bez zgody osoby prowadzącej zajęcia lub w sposób z nią nieuzgodniony, osoba prowadząca zajęcia stosuje procedury analogiczne do tych stosowanych w procedurze antyplagiatowej.

Podział punktów ECTS (2):
uczestniczenie w zajęciach 0,5 ECTS (15 h)
przygotowanie do zajęć: 0,5 ECTS (15 h)
przygotowanie do zaliczenia: 1 ECTS (30 h)

Praktyki zawodowe

brak

Literatura

Literatura obowiązkowa:
Bochenek A., Reicher M. 2012. Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL: Warszawa (fragmenty).
Borowiec A. 2018. Sprzężone zaburzenia w układzie ustno-twarzowym. Zasady współpracy w zespole terapeutycznym: ortodonta - logopeda – fizjoterapeuta [w:] Mirecka U., Domagała A. (red.) Metody terapii logopedycznej, Wydawnictwo UMCS: Lublin, s. 1039- 1062.
Borowiec A., Lorenc A. 2025. Pozycja spoczynkowa języka u niemowląt – norma i zaburzenia funkcji. „Prace Językoznawcze” XXVII/3, s. 327–348.
Kittel A.M. 2014. Terapia miofunkcjonalna. Zielona Góra_ Wydawnictwo MAjUS.
Lorenc A. 2016. Kryteria diagnostyczne normy wymawianiowej [w:] Kamińska B., Milewski S. (red.) Logopedia artystyczna, Harmonia Universalis: Gdańsk, s. 107–143.
Lorenc A., Borowiec A. 2024. Normatywna pozycja spoczynkowa języka. Badania wstępne z wykorzystaniem systemu EMA i techniki CBCT. „Prace Językoznawcze” XXVI/4, s. 69–92.
Netter F.H. 2019. Atlas anatomii człowieka. Wyd. 7. Wrocław: Edra&Urban Partner.
Ostapiuk B. 2013. Dyslalia ankyloglosyjna. O krótkim wędzidełku języka, wadliwej wymowie i skuteczności terapii, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Oziemczuk D., Owsianowska M. 2024. Nowe spojrzenie na wędzidełko języka. Zielona Góra: Oziemczuk Clinic.
Pluta-Wojciechowska D. 2019. Dyslalia obwodowa. Diagnoza i terapia logopedyczna wybranych form zaburzeń, Bytom (fragmenty).
Pluta-Wojciechowska, D., Sambor B. 2016. O różnych typach skróconych wędzidełek języka, ich ocenie i interpretacji wyników badań w logopedii. “Logopedia”, 45, 123-155.
Pluta-Wojciechowska D. 2013. Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji. Podstawy postępowania logopedycznego, Bytom.
Rządzka M. (red.) 2025. Oddech. Norma, patologia, diagnoza, terapia. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Sambor B. 2014/2015. Zaburzone wzorce połykania i pozycji spoczynkowej języka a budowa artykulacyjna głoskowych realizacji fonemów uosób dorosłych, „Logopedia” nr 43/44, s. 149-188.
Schünke M., Schulte E., Schumacher U. 2021. PROMETEUSZ. Atlas anatomii człowieka. Tom III. Głowa, szyja i neuroanatomia. Wrocław: MedPharm Polska.

Literatura uzupełniająca:
Andrianopoulos M.V., Hanson M.L. 1987. Tongue thrust and stability of overjet correction, „The Angle Orthodontist” 57, s. 121–135.
Cheng C.-F., Peng C.-L., Chiou H.-Y., Tsai C.-Y. 2002. Dentofacial morfology and tongue function during swallowing, „American Journal of Orthodontics and Dentofacial Orthopedics” 122, s. 491–499.
Frolich K., Ingervall B., Thuer U. 1992. Further studies of pressure from the tongue on the teeth in young adults, „European Journal of Orthodontics” 14, s. 229–239.
Gołąb B. (1998): Anatomia czynnościowa obwodowego układu nerwowego. Lublin.
Hazelbaker A.K. (2010): Tongue-Tie, Morphogenesis, Impact, Assessment and Treatment. Ohio. Karłowska I. (red) 2009. Zarys współczesnej ortodoncji. Podręcznik dla studentów i lekarzy dentystów, Warszawa.
Kotlow L. A. 1999. Ankyloglossia (tongue-tie): A diagnostic and treatment quandary. Quintessence International (Berlin, Germany: 1985), 30(4), 259–262.
Łabiszewska-Jaruzelska F. (1981): Czynność narządu żucia i jej rozwój. [W:] Zarys ortopedii szczękowej – ortodoncji. Red. A. Masztalerz. Warszawa.
Łasiński W. (1974): Anatomia głowy dla stomatologów. Warszawa.
Masztalerz A. (red.) (1981): Zarys ortopedii szczękowej – ortodoncji. Warszawa.
Mills N., Geddes D.T., Amirapu S., Mirjalili S.A. (2020): Understanding the Lingual Frenulum: Histological Structure, Tissue Composition, and Implications for Tongue Tie Surgery. „International Journal of Otolaryngology” 28, 12 ss.
Nęcka A. 2006. Zmiana czynności mięśni w układzie stomatognatycznym w różnych sytuacjach klinicznych w świetle badań elektromiograficznych – przegląd piśmiennictwa, Dental and Medical Problems, 43 (1), s. 116.
Proffit W.R., Fields H.W., Sarver D.M. 2007a. Ortodoncja współczesna, t. I, s. 5, Wrocław, Elsevier Urban&Partner.
Proffit W.R., Fields H.W., Sarver D.M. 2007b. Ortodoncja współczesna, t. II, s. 4–5, Wrocław, Elsevier Urban&Partner.
Reicher M., Łasiński W. (2008): Jama ustna i gruczoły ślinowe. Podrozdział: Język. [W:] Anatomia człowieka. T. 2. Red. A. Bochenek. Warszawa, s. 93–111.
Sanders I., Mu L. (2013): A tree dementional atlas of human tongue muscles. „Anat Rec” (Hoboken) 296(7), s. 1102–1114.
Smithpeter J., Jr Covell D. 2010. Relapse of anterior open bites treated with orthodontic appliances with and without orofacial myofunctional therapy, American Journal of Orthodontics and Dentofacial Orthopedics, 137 (5), s. 605–614.
Stańczyk, K., Ciok, E., Perkowski, K., Zadurska, M. 2015. Ankyloglosja - przegląd piśmiennictwa, Zakład Ortodoncji WUM.
Subtelny D.J., Subtelny J.D. 1973. Oral habits studies in form, function and therapy, „American Journal of Orthodontics” 43, s. 347–383.
Zaghi, S., Shamtoob, S., Peterson, C., Christianson, L., Valcu‐Pinkerton, S., Peeran, Z., Fung, B., Kwok‐keung Ng, D., Jagomagi, T., Archambault, N., O’Connor, B., Winslow, K., Lano, M., Murdock, J., Morrissey, L., & Yoon, A. 2021. Assessment of posterior tongue mobility using lingual‐palatal suction: Progress towards a functional definition of ankyloglossia. Journal of Oral Rehabilitation, 48(6), 692–700. https://doi.org/10.1111/joor.13144

W cyklu 2024Z:

Literatura obowiązkowa:
Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012 (fragmenty).
Borowiec A., Sprzężone zaburzenia w układzie ustno-twarzowym. Zasady współpracy w zespole terapeutycznym: ortodonta - logopeda – fizjoterapeuta [w:] Mirecka U., Domagała A. (red.) Metody terapii logopedycznej, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2018, s. 1039- 1062.
Grabias S., Mowa i jej zaburzenia, Audiofonologia, t. X, Warszawa–Lublin 1997, s. 9–36.
IPA (International Phonetic Association), Handbook of the International Phonetic Association. A Guide to the Use of the International Phonetic Alphabet, Cambridge University Press, Cambridge 1999.
Jassem W., Ilustration of the IPA: Polish, „Journal of the International Phonetic Association”, 33(1), 2003, s. 103–107.
Konopska L., Wymowa osób z wadą zgryzu, Wydawnictwo Media Druk, Szczecin 2007 (fragmenty).
Konopska L., Desonoryzacja w dyslalii. Analiza artykulacyjna, akustyczna i audytywna, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2015 (fragmenty).
Lorenc A., Transkrypcja wymowy w normie i w przypadkach jej zaburzeń. Próba ujednolicenia i obiektywizacji [w:] Kamińska B., Milewski S. (red.) Logopedia artystyczna, Harmonia Universalis, Gdańsk 2016, s. 107–143
Lorenc A., Kryteria diagnostyczne normy wymawianiowej [w:] Kamińska B., Milewski S. (red.) Logopedia artystyczna, Harmonia Universalis, Gdańsk 2016, s. 107–143.
Nęcka A., Zmiana czynności mięśni w układzie stomatognatycznym w różnych
sytuacjach klinicznych w świetle badań elektromiograficznych – przegląd piśmiennictwa, Dental and Medical Problems, 43 (1), 2006, s. 116.
Pluta-Wojciechowska D., Dyslalia obwodowa. Diagnoza i terapia logopedyczna wybranych form zaburzeń, Bytom 2019 (fragmenty).
Sambor B., Zaburzone wzorce połykania i pozycji spoczynkowej języka a budowa artykulacyjna głoskowych realizacji fonemów uosób dorosłych, „Logopedia” nr 43/44, 2014/2015, s. 149-188.
Smithpeter J., Jr Covell D., Relapse of anterior open bites treated with orthodontic appliances with and without orofacial myofunctional therapy, American Journal of Orthodontics and Dentofacial Orthopedics, 137 (5), 2010, s. 605–614.
Subtelny D.J., Subtelny J.D., Oral habits studies in form, function and therapy, „American Journal of Orthodontics” 43, 1973, s. 347–383.

Literatura uzupełniająca (dla chętnych):
Andrianopoulos M.V., Hanson M.L., Tongue thrust and stability of overjet correction, „The Angle Orthodontist” 57, 1987, s. 121–135.
Cheng C.-F., Peng C.-L., Chiou H.-Y., Tsai C.-Y., Dentofacial morfology and tongue function during swallowing, „American Journal of Orthodontics and Dentofacial Orthopedics” 122, 2002, s. 491–499.
Frolich K., Ingervall B., Thuer U, Further studies of pressure from the tongue on the teeth in young adults, „European Journal of Orthodontics” 14, 1992, s. 229–239.
Karłowska I. (red), Zarys współczesnej ortodoncji. Podręcznik dla studentów i lekarzy dentystów, Warszawa 2009.
Pluta-Wojciechowska D., Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji. Podstawy postępowania logopedycznego, Bytom 2013.
Proffit W.R., Fields H.W., Sarver D.M., Ortodoncja współczesna, t. I, s. 5, Wrocław 2007a, Elsevier Urban&Partner.
Proffit W.R., Fields H.W., Sarver D.M., Ortodoncja współczesna, t. II, s. 4–5, Wrocław 2007b, Elsevier Urban&Partner.
Trochymiuk A., Święciński R., Artykulograficzne badanie wymowy grzbietowej. Studium przypadku, „Logopedia”, t. 38, 2009, s. 173–201.

W cyklu 2025Z:

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Logopedia ogólna i kliniczna, stacjonarne drugiego stopnia

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3007-L1B1FP w USOSweb