Zaburzenia mowy i języka 3007-31A3ZM
1. Pojęcie zaburzenia. Zaburzenia mowy a zaburzenia języka (kompetencji językowej). Opóźnienie w nabywaniu kompetencji językowej. Zaburzenia mowy i języka a zaburzenia rozwoju mowy i języka. Zaburzenia rozwojowe. Zaburzenia nabyte u dzieci i dorosłych. Pojęcie zakłócenia. Samoistne i niesamoistne opóźnienie rozwoju mowy i języka.
2. Atypowość jako kategoria opisu i wyjaśniania zaburzeń w przyswajaniu systemu językowego oraz umiejętności czytania i pisania.
3. Teorie wyjaśniające specyficzne zaburzenie rozwoju językowego. Ogniwa układu funkcjonalnego dla mowy.
4. Obraz zaburzeń językowych na tle zaburzeń procesów poznawczych. Zależność objawów językowych od lokalizacji dysfunkcji.
5. Dyzartria a mózgowe porażenie dziecięce. Definicja dyzartrii. Przyczyny upośledzenia motoryki. Pojęcie mechanizmu wykonawczego i programującego dla mowy.
6. Rodzaje zaburzeń dyzartrycznych a różne postaci mpdz. Istota zaburzeń dyzartrycznych..
7. Obraz zaburzeń systemu językowego u dzieci dyzartrycznych.
8. Usprawnianie funkcji narządów mających wpływ na wyrazistość artykulacji i prozodii. Zasady i etapy usprawniania logopedycznego.
9. Niedokształcenie mowy pochodzenia korowego. Słuch fonemowy i czucie kinestetyczne jako podstawa kształtowania się systemu językowego. Kompetencja językowa i komunikacyjna. Trudności w nabywaniu słownictwa oraz gramatyki. Charakterystyka jakościowa zmian rozwojowych. Struktura wyrazów-wymówień. Realizacje postaci fonetyczno-fonologicznej znanych dziecku leksemów.
10. Trudności w opanowywaniu czytania i pisania. Stymulacja i wspomaganie rozwoju językowego.
11. Etiologia i patogeneza rozszczepów. Podział rozszczepów. Rozszczep a współistniejące wady rozwojowe.
12. Rozwój mowy dzieci z rozszczepem. System fonetyczny Cechy wymowy a warunki anatomiczne. Niewydolność podniebienno-gardłowa w rozszczepie podniebienia. Zaburzenia artykulacji. Nosowanie - diagnoza, przyczyny, sposoby eliminacji. Artykulacja kompensacyjna. Współruchy mimiczne.
13. Terapia zaburzeń wymowy. Podstawowe warunki efektywności terapii. Rodzaje ćwiczeń logopedycznych. Ćwiczenia podniebienia miękkiego i zwarcia podniebienno-gardłowego. Problemy psychospołeczne osób z rozszczepem.
14. Treść i zakres użycia terminu "afazja". Definicje i klasyfikacje afazji. Przyczyny afazji. Zaburzenia języka i komunikacji . Zaburzenia pierwotne i wtórne.
15. Afazja na tle zaburzeń mowy pochodzenia ośrodkowego. Kompetencja językowa i komunikacyjna osób z afazją. Charakterystyka wypowiedzi na tle zachowań językowych osób bez zaburzeń mowy oraz z zaburzeniami mowy o innych patomechanizmach.
16. Etapy pracy w terapii chorych z afazją. Czynniki wpływające na efektywność terapii afazji.
17. Charakterystyka autyzmu i problemów językowych wynikających z tego zaburzenia oraz metody pracy z dziećmi autystycznymi
18. Rodzaje niepłynności mówienia. Definicje jąkania. Pierwszo- i drugoplanowe objawy jąkania a także jej przyczyny. Metoda mówienia spowolnionego - istota i techniki terapii.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
Po ukończeniu cyklu zajęć student:
- umie opisać istotę zaburzeń rozwoju językowego ilustrowaną studiami przypadków;
- nabywa umiejętność diagnozowania zaburzeń mowy i systemu językowego (diagnoza różnicowa);
- analizuje wybrane metody stymulacji rozwoju mowy i języka;
- jest przygotowany do współpracy z innymi specjalistami w usprawnianiu dziecka w zakresie komunikacji językowej w mowie i piśmie;
- definiuje terminy związane z poszczególnymi typami zaburzeń, zna treść i zakres użycia tych terminów;
- zyskał umiejętność diagnozowania i planowania terapii.
Kryteria oceniania
kontrola obecności, aktywne uczestnictwo w zajęciach
Literatura
D. Antos, G. Demel, I. Styczek, Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy u dzieci, Warszawa 1978.
Podstawy neurologopedii. Podręcznik akademicki, red. T. Gałkowski, E. Szeląg, G. Jastrzębowska, Opole 2005.
A. Herzyk, Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej, Warszawa 2005.
A. Herzyk, Afazja: mechanizmy mózgowe i symptomatologia, "Logopedia" 2000, nr 27.
A. Herzyk, Taksonomia afazji: kryteria klasyfikacji i rodzaje zespołów zaburzeń, "Logopedia" 2000, nr 28.
G. Jastrzębowska, Dyzartria dziecięca [w:] Logopedia. Pytania i odpowiedzi, red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska, Opole 1999.
K. Jodzio, Pamięć, mowa a mózg. Podejście afazjologiczne, Gdańsk 2003.
E. Kownacka, Lingwistyczne kryteria różnicowania afazji ruchowej i dyzartrii [w:] Badania lingwistyczne nad afazją, red. H. Mierzejewska, Wrocław 1977; Afazja. Z lingwistycznych badań empirycznych, red. M. Przybysz-Piwkowa, Warszawa 1993 (przedruk).
P. Łobacz, Wymowa patologiczna a norma fonetyczna w świetle analizy akustycznej [w:] S. Grabias, Zaburzenia mowy, Lublin 2001.
Wybrane zagadnienia rehabilitacji neuropsychologicznej, red. E. Łojek, A. Bolewska, Warszawa 2005.
W. Łucki, Zestaw prób do badania procesów poznawczych u pacjentów z uszkodzeniami mózgu, Warszawa 1995.
H. Marczewska, E. Osiejuk, Nie tylko afazja? O zaburzeniach językowych w demencji Alzheimera, demencji wielozawałowej i przy uszkodzeniach prawej półkuli mózgu, Warszawa 1994.
Mózgowe porażenie dziecięce, red. R. Michałowicz, Warszawa 2001.
Mózgowe porażenie dziecięce. Problemy mowy - diagnozowanie i postępowanie usprawniające, oprac. H. Mierzejewska, M. Przybysz-Piwkowa, Warszawa 2001.
H. Mierzejewska, Afatyczna dezintegracja fonetycznej postaci wyrazu, Wrocław 1977.
Badania lingwistyczne nad afazją, red. H. Mierzejewska, Wrocław 1978.
Badania porównawcze afazji, red. H. Mierzejewska, Wrocław 1982.
Teoretyczne podstawy metod usprawniania mowy - afazja, zaburzenia rozwoju mowy, oprac. H. Mierzejewska, M. Przybysz-Piwkowa, Warszawa 2000.
U. Parol, Dziecko z niedokształceniem mowy. Diagnoza, analiza, terapia, Warszawa 1997.
Diagnoza i terapia w logopedii, red. J. Porayski-Pomsta, Warszawa 2008.
D. Pluta-Wojciechowska, Zaburzenia mowy u dzieci z rozszczepem podniebienia, Bytom 2008.
J. Panasiuk, Kompetencja językowa a kompetencja metajęzykowa w afazji, "Logopedia" 2001, nr 29.
B. Strachalska, Ćwiczenia usprawniające aktualizację wyrazów w mowie osób z afazją, Warszawa 2002.
I. Styczek, Logopedia, Warszawa 1983.
Z. Tarnowski, Dyzartria - wybrane problemy etiologii, diagnozy i terapii, Warszawa 1989.
H. Tomaszewska-Volovici, Agramatyzm w afazji, Wrocław 1976.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: