Nazwy pospolite i własne w oglądzie historycznym 3003-ZU1861HJ1
Proponowana tematyka:
1. Różnorodne teksty polskie jako źródło materiału do opracowania naukowego – na podstawie „Wyboru tekstów z dziejów języka polskiego” oraz „Przewodnika po elektronicznych zasobach językowych dla polonistów”.
2. Jednostka leksykalna – definicje i rozumienie; problem jednostek analitycznych.
3. Metodologia badań leksyki - analiza polowa (prace Ryszarda Tokarskiego, Andrzeja Markowskiego i in.).
4. Słownictwo medyczne – stan w XVI i XIX wieku (monografie Lucyny Agnieszki Jankowiak o XVI-wiecznym słownictwie medycznym w dziele Stefana Falimirza, oraz o medycznej leksyce XIX-wiecznej).
5. Leksyka specjalistyczna na podstawie monografii Agnieszki Szczaus o „Informacyi matematycznej” Wojciecha Bystrzonowskiego z roku 1749.
6. Staropolskie słownictwo związane z żeglugą (na tle nazw XX-wiecznych) oraz staropolskie nazwy środków transportu (monografie Edwarda Łuczyńskiego i artykuł Magdaleny Jurewicz-Nowak).
7. Nazwy ubiorów dawniej i dziś (prace Marii Borejszo).
8. Słownictwo rzemiosł skórzanych w polszczyźnie historycznej (monografia i słownik Jowity Żurawskiej-Chaszczewskiej).
9. Dawne polskie słownictwo handlowe – konfrontacja tekstów użytkowych i literatury pięknej (na podstawie prac Ewy Młynarczyk i Alicji Pihan-Kijasowej).
10. Leksyka kulinarna – dawniej i współcześnie; monografie Małgorzaty Witaszek-Samborskiej i Ireny Łukaszuk oraz praca z dawnymi poradnikami kulinarnymi, np. Lucyny Ćwierczakiewiczowej.
11. Nazwy zwierząt w historii polszczyzny (prace Jolanty Migdał, Błażeja Osowskiego, Erazma Majewskiego i in.)
12. Nazwy roślin w historii polszczyzny (prace Kwiryny Handke, Anny Spólnik, Joanny Kamper-Warejko).
13. Problemy współczesnej dialektologii, praca z tekstami z różnych regionów i o różnej tematyce na podstawie zbiorów internetowych.
14. Nowe możliwości dostępu do dawnych tekstów – przekłady biblijne na stronach internetowych.
15-20. Różne typy nazw własnych: antroponimy, toponimy, ideonimy, firmonimy itd.
Tematyka zajęć jest uzgadniana ze studentami oraz dostosowywana do ich potrzeb związanych z pracami magisterskimi. Realizacja tematów zajęć ma pomóc studentom w wyborze tematu pracy magisterskiej oraz jej przygotowaniu. Tematyka prac magisterskich przykładowo może dotyczyć:
1. Nazw z różnych pól tematycznych, np. nazw roślin bądź zwierząt z wybranego zakresu bądź z wybranego tekstu.
2. Antroponimów, w tym nie tylko nazwisk i imion, ale także pseudonimów bądź przezwisk.
3. Różnych typów toponimów bądź chrematonimów.
4. Opisu wybranej gwary bądź odmian socjolektalnych polszczyzny.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Student:
WIEDZA
1. Umie dokonać analizy językowej dawnego tekstu.
2. Zna stań badań nad leksykologią historyczną, onomastyką i dialektologią.
3. Posiada wiedzę na temat kształtowania się nazw własnych w historii polszczyzny.
UMIEJĘTNOŚCI:
1. Wskazuje w tekstach cechy poświadczające różne kategorie morfologiczne bądź pola semantyczne.
2. Prowadzi i nagrywa wywiady z osobami posługującymi się różnymi odmianami polszczyzny.
3. Potrafi zgromadzić materiał do badań własnych.
4. W zależności od tematu pracy dokonuje poprawnej analizy stylistycznej bądź regionalnej odmiany polszczyzny, analizy gramatycznej bądź leksykalno-semantycznej jednostek leksykalnych, a także onomastycznej zebranych nazw własnych.
POSTAWY
1. Docenia historię i kulturę Polski, a także języki i kultury „małych ojczyzn”.
2. Docenia wagę świadectw i dokumentów historii języka jako dziedzictwa narodowego i ważnych składników kultury.
3. Akceptuje potrzebę dbałości o zachowanie i zarejestrowanie zróżnicowania terytorialnego języka polskiego.
4. Docenia wartość nazw własnych dla badań nad dziedzictwem kulturowym regionu.
5. Reprezentuje krytyczną postawę wobec rozstrzygnięć innych autorów.
Kryteria oceniania
Zaliczenie seminarium na podstawie obecności i aktywności na zajęciach, wygłoszonych referatów, przedstawienia tematyki i założeń pracy magisterskiej, materiałów źródłowych i wstępnej ich klasyfikacji, stanu badań nad problematyką podjętą w pracy magisterskiej.
Praktyki zawodowe
Nie
Literatura
Wybrana bibliografia:
Apresjan Jurij D., Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka, przełożyli Z. Kozłowska i A. Markowski, drugie wyd. polskie przygotowały Z. Kozłowska i E. Janus, Wyd. 2, popr. i uzup., Wrocław 2000.
Bartmiński Jerzy, Tokarski Ryszard, Definicja semantyczna: czego i dla kogo?, [w:] J. Bartmiński, R. Tokarski (red.), O definicjach i definiowaniu, Lublin 1993, s. 47–61.
Bogusławski Andrzej, O zasadach rejestracji jednostek języka, „Poradnik Językowy” 1976, 8, s. 356-364.
Bogusławski Andrzej, Obiekty leksykograficzne i jednostki języka, [w:] Studia z polskiej leksykografii współczesnej II, red. Z. Saloni, Białystok 1987, s. 13-34.
Borejszo Maria, Nazwy ubiorów w języku polskim do roku 1600, Poznań 1990.
Borejszo Maria, Nazwy ubiorów we współczesnej polszczyźnie, Poznań 2001.
Büntig Karl-Dieter, Wstęp do lingwistyki, tłum. E. Tomczyk-Popińska, Warszawa 1989.
Cygal-Krupa Zofia, Podstawowe słownictwo tematyczne języka polskiego (na wybranych przykładach), Kraków 1990.
Cygal-Krupa Zofia, Słownictwo tematyczne języka polskiego. Zbiór wyrazów w układzie rangowym, alfabetycznym i tematycznym, Kraków 1986.
Dawidziak-Kładoczna Małgorzata, Nawiązania do zjawisk dźwiękowych w nazwach potraw, [w:] G. Pietruszewska-Kobiela, A. Regiewicz [red.], Od-głosy jedzenia, [Od-głosy kultury], Częstochowa 2015, s. 43-55.
Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe pod red. Haliny Karaś, Warszawa 2010, www.dialektologia.uw.edu.pl
Dubisz Stanisław, O „urządzeniu” kuchni Króla JM Stanisława Augusta, „Napis. Tom poświęcony literaturze okolicznościowej i użytkowej” Seria I 1994, Warszawa 1994, s. 113-134.
Handke Kwiryna, Polskie nazewnictwo botaniczne oczami językoznawcy, [w:] Historia leków naturalnych, t. IV, Warszawa 1993.
Jankowiak Lucyna Agnieszka, Słownictwo medyczne Stefana Falimirza, t. 1. Początki polskiej renesansowej terminologii medycznej, t. 2. Słownik, Warszawa 2005-2006.
Jankowiak Lucyna Agnieszka, Synonimia w polskiej terminologii medycznej drugiej połowy XIX wieku (na podstawie słownika terminologii lekarskiej polskiej z 1881 roku), Warszawa 2015.
Jurewicz-Nowak Magdalena, Zmiany znaczeniowe w polu semantycznym staropolskich nazw środków transportu, [w:] Przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie. Miasto [6], pod red. Małgorzaty Święcickiej i Moniki Peplińskiej, Bydgoszcz 2016, s. 107-123.
Kamper-Warejko Joanna, Słownictwo botaniczne w polskim tłumaczeniu „Ksiąg o gospodarstwie” (1571) Piotra Krescencjusza na tle epoki, Toruń 2016
Kołodziejek Ewa, Człowiek i świat w języku subkultur, Szczecin 2006.
Lewandowski Andrzej, Współczesne polskie nazwy firmowe, Zielona Góra 1992.
Łobodzińska Romana, Tomczak Lucyna, Współczesne przezwiska polskie: analiza formalna i znaczeniowa, Wrocław 1988.
Łuczyński Edward, Polska terminologia morska I połowy XX wieku: nazwy części jednostki pływającej, Gdańsk 1987.
Łuczyński Edward, Staropolskie słownictwo związane z żeglugą XV i XVI wiek, Gdańsk 1986.
Łukaszuk Irena, Rosyjskie nazwy kulinariów na tle języków słowiańskich, Białystok 2005.
Majewski Erazm, Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich, zawierający ludowe oraz naukowe nazwy i synonimy polskie, używane dla zwierząt i roślin od XV-go wieku aż do chwili obecnej: źródłowo zebrane i zestawione z synonimami naukowemi łacińskiemi w podwójnym porządku alfabetycznym i pomnożone porównawczym materyałem, zaczerpniętym z innych języków słowiańskich, T. 1. Słownik polsko-łaciński, zebrał i ułożył Erazm Majewski, Warszawa 1982.
Markowski Andrzej, Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, Warszawa 1990.
Migdał Jolanta, Uwagi o leksyce Glaberowych Gadek – o nazwach zwierząt, [w:] Studia nad polszczyzną współczesną i historyczną. Prace dedykowane Profesorowi Stanisławowi Bąbie w 65-lecie urodzin, red. J. Liberek, Poznań 2004, s. 207-212.
Miodunka Władysław, Podstawy leksykologii i leksykografii, Warszawa 1989, zwłaszcza rozdz. 5.3. Semantyka strukturalna, s. 109-168.
Młynarczyk Ewa, Polskie słownictwo handlowe XVI i XVII wieku (na materiale krakowskich ksiąg praw miejskich i lustracji królewszczyzn), Kraków 2010.
Mrózek Robert, Słownik motywacyjny antroponimów przezwiskowych socjolektu młodzieżowego, Kraków 2007.
Osowski Błażej, Nazwy istot niedorosłych w osiemnastowiecznych inwentarzach z Wielkopolski, ze szczególnym uwzględnieniem formacji z -ę i -ak, „Gwary Dziś”, 7, 2015, s. 97-128.
Pałka Patrycja, Kwaśnicka-Janowicz Agata, Przewodnik po elektronicznych zasobach językowych dla polonistów (słowniki, kartoteki, korpusy, kompendia), Kraków 2017.
Piętnastowieczne przekłady Nowego Testamentu – elektroniczna konkordancja staropolska. Internetowa baza danych, pod red. M. Leńczuka, Kraków 2012-2015, http://stnt.ijp.pan.pl/.
Pihan-Kijasowa Alicja, Słownictwo z zakresu handlu w prozie Bolesława Prusa (na tle XIX- wiecznej leksyki handlowej). Studia, Poznań 2012.
Rzetelska-Feleszko Ewa, Polskie, niemieckie i angielskie modele nazw firmowych, [w:] Silva rerum. Księga poświęcona Profesorowi Markowi Kornaszewskiemu w 70 rocznicę urodzin, red. S. Mikołajczak, Poznań 1999, s. 33-39.
Siwiec Adam, Nazwy sklepów i firm handlowych jako przedmiot badań onomastycznych, [w:] Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość polskiej onomastyki, red. R. Łobodzińska, Wrocław 2003, s. 261-270.
Siwiec Adam, Nazwy własne obiektów handlowo-usługowych w przestrzeni miasta, Warszawa 2012.
Spólnik Anna, Nazwy polskich roślin do XVIII wieku, Wrocław 1990.
Szczaus Agnieszka, Leksyka specjalistyczna w „Informacyi matematycznej” Wojciecha Bystrzonowskiego z 1749 roku na tle polszczyzny XVIII wieku, Szczecin 2013.
Szesnastowieczne przekłady Ewangelii, pod red. I. Winiarskiej-Górskiej, Warszawa 2010-2013, https://ewangelie.uw.edu.pl/
Tokarski Ryszard, Struktura pola znaczeniowego (studia językoznawcze), Warszawa 1984.
Tokarski Ryszard, Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin 2013.
Warchoł Stefan, Słownik etymologiczno-motywacyjny słowiańskiej zoonimii ludowej: słowiańskie nazwy własne zwierząt domowych i udomowionych zwierząt dzikich w środowiskach wiejskich. T. 1. bawoły, byki, konie, woły, Lublin 2007
Witaszek-Samborska Małgorzata, Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej polszczyźnie, Poznań 2005.
Wybór tekstów z dziejów języka polskiego, pod red. nauk. Marka Cybulskiego, t. 1. Do połowy XIX w., t. 2. Od połowy XIX w., Łódź 2015
Żurawska-Chaszczewska Jowita, Słownictwo rzemiosł skórzanych w polszczyźnie historycznej, Gorzów Wielkopolski 2014.
Żurawska-Chaszczewska Jowita, Słownik rzemiosł skórzanych, Gorzów Wielkopolski 2012.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: