Wprowadzenie do językoznawstwa diachronicznego 3003-P1A1JD

Student:

WIEDZA
1. Zna i rozumie na poziomie podstawowym rolę refleksji literaturoznawczej i językoznawczej w kształtowaniu kultury;
2. Ma podstawową wiedzę o miejscu i znaczeniu filologii polskiej w relacji do innych nauk oraz o specyfice przedmiotowej i metodologicznej filologii polskiej, w szczególności metod badawczych językoznawstwa diachronicznego.
3. Zna podstawową terminologię językoznawczą w języku polskim, w szczególności tę dotyczącą językoznawstwa diachronicznego.
4. Ma podstawową wiedzę o powiązaniach filologii polskiej z innymi dziedzinami nauki i dyscyplinami naukowymi, w szczególności wiedzę dotyczącą interdyscyplinarności dialektologii, onomastyki itp.;
5. Zna zależności między głównymi subdyscyplinami filologii polskiej;
6. Ma uporządkowaną wiedzę ogólną i szczegółową obejmującą terminologię, teorie i metodologie z zakresu językoznawstwa diachronicznego;
7. Zna i rozumie główne kierunki rozwoju i stanowiska współczesnych teorii i językoznawczych;
8. Zna i rozumie diachroniczny charakter kształtowania się koncepcji badań językoznawczych;
9. Ma świadomość kompleksowej natury języka polskiego oraz jego złożoności i historycznej zmienności znaczeń, w szczególności definiuje najważniejsze zmiany w systemie językowym wynikające z ewolucji języka
10. Zna podstawowe metody badawcze właściwe dla językoznawstwa diachronicznego i synchronicznego;
11. Wykorzystuje narzędzia wyszukiwawcze właściwe dla filologii polskiej, w szczególności nowoczesne narzędzia badawcze – kwerendy słownikowe (słowniki elektroniczne);
12. Wymienia prasłowiańskie prawa głosowe.
13. Rozpoznaje najważniejsze zjawiska językowe, które zaszły we wskazanych wyrazach.

UMIEJĘTNOŚCI
1. Wyszukuje, analizuje, ocenia, selekcjonuje i wykorzystuje informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych, w szczególności sprawnie posługuje się różnego rodzaju słownikami.
2. Pisząc pracę zaliczeniową, samodzielnie zdobywa wiedzę i rozwija umiejętności badawcze, kierując się wskazówkami opiekuna naukowego;
3. Umie posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami właściwymi dla filologii polskiej;
4. Czyta, interpretuje i analizuje teksty o charakterze naukowym i poprawnie stosuje poznaną terminologię językoznawczą;
5. Ma umiejętność właściwego doboru argumentów, z wykorzystaniem poglądów innych autorów, oraz umiejętność poprawnego formułowania wniosków, które wykorzystuje przy pisaniu pracy zaliczeniowej.
6. Przytacza główne tezy badaczy językoznawstwa, stosownie do ich istotności.
7. Formułuje w mowie i na piśmie problemy badawcze właściwe dla filologii polskiej, stawia tezy oraz artykułuje własne poglądy w sprawach językoznawczych;
8. Dobiera strategie argumentacyjne, na poziomie elementarnym konstruuje krytyczne argumenty, formułuje odpowiedzi na krytykę;
9. Prowadzi na poziomie podstawowym pracę badawczą pod kierunkiem opiekuna naukowego lub kierownika zespołu badawczego;
10. Klasyfikuje języki do konkretnych rodzin językowych.
11. Rekonstruuje formy wyrazowe, w których zaszły poznane przez niego zjawiska.
12. Sprawnie posługuje się różnego rodzaju słownikami.
13. Opisuje zabytek charakterystyczny dla języka ssc.
14. Wskazuje najważniejsze różnice i podobieństwa między różnymi językami słowiańskimi.
15. Wiąże fakty językowe z faktami kulturowymi.
16. Formułuje hipotezy dotyczące etymologii wybranych wyrazów pospolitych i nazw własnych.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE
1. Jest świadomy posiadanej przez siebie wiedzy i zna zakres nabytych umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się i rozwoju;
2. Umie współpracować w grupie i jest otwarty na nowe idee i gotów do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów;
3. Pisząc pracę, samodzielnie podejmuje i inicjuje proste działania badawcze;
4. Pisząc pracę, efektywnie organizuje własną pracę i krytycznie ocenia jej stopień zaawansowania;
5. Rozumie problematykę etyczną związaną z odpowiedzialnością za trafność przekazywanej wiedzy, z uczciwością naukową oraz rzetelnością i uczciwością w sytuacji prowadzenia sporów naukowych i ideowych;
6. Wykazuje motywację do zaangażowanego uczestnictwa w życiu naukowym i kulturalnym;
7. Ma świadomość znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych;
8. Ma świadomość znaczenia refleksji humanistycznej dla kształtowania się więzi społecznych;
9. Traktuje język jako integralną część kultury danego narodu.
10. Postrzega języki słowiańskie jako należące do jednej rodziny językowej;
11. Docenia piękno języka polskiego i jego różnorodność w porównaniu z innymi językami słowiańskimi i indoeuropejskimi.

Metody nauczania: wykład, ćwiczenia przedmiotowe, pokaz, praca z tekstem, pogadanka i in.
Warunki zaliczenia wykładu:
Zaliczenie sprawdzianu na ocenę (40% oceny końcowej)

Warunki zaliczenia ćwiczeń (na ocenę)
1. Napisanie pracy rocznej z dowolnego, samodzielnie wybranego tematu na ok. 7-10 stron (30% oceny końcowej)
2. Praca na zajęciach i zaliczenie sprawdzianu końcowego bądź sprawdzianów cząstkowych (30% oceny końcowej).

PUNKTY ECTS:

Aby zaliczyć przedmiot, studenci muszą zdobyć 4 punkty ECTS, które odpowiadają 120 godzinom nakładu pracy. Rozkładają się one następująco:

- udział w ćwiczeniach: 30 godzin (1 ECTS);
- udział w wykładzie: 30 godzin (1 ECTS);
- przygotowanie do zajęć oraz napisanie pracy: 60 godzin (2 ECTS).

NIEOBECNOŚCI NA ĆWICZENIACH:

1. Studenci mają prawo do dwóch nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze.
2. Jeśli studenci ma więcej nieusprawiedliwionych nieobecności, nie otrzymują zaliczenia z zajęć.
3. Jeśli studenci chcą usprawiedliwić nieobecności, muszą w ciągu tygodnia udokumentować ich obiektywne przyczyny (np. zwolnieniem lekarskim).
4. Studenci ma obowiązek odrobić nadprogramowe usprawiedliwione nieobecności w sposób wskazany przez osobę prowadzącą zajęcia.

Podstawa: Regulamin studiów na Uniwersytecie Warszawskim:
a. pkt 17 par. 2,
b. pkt 4.5 par. 17,
c. par 33.

ZASADY WYKORZYSTYWANIA NARZĘDZI SI:

1. Jeśli student chce na potrzeby pracy zaliczeniowej lub prac cząstkowych skorzystać z narzędzi sztucznej inteligencji, musi:
a. uzyskać na to zgodę osoby prowadzącej zajęcia,
b. uzgodnić z osobą prowadzącą zajęcia cele i zakres wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji.

2. Student nie może korzystać z narzędzi sztucznej inteligencji, aby redagować prace w języku polskim, chyba że osoba prowadząca zajęcia się na to zgodzi.

3. Jeśli student wykorzysta narzędzia sztucznej inteligencji:
a. bez zgody osoby prowadzącej zajęcia lub
b. w sposób z nią nieuzgodniony,

osoba prowadząca zajęcia stosuje procedury analogiczne do tych stosowanych w procedurze antyplagiatowej. Procedury te opisała Uniwersytecka Rada ds. Kształcenia w uchwale nr 14.

Podstawa:

1. Uchwała nr 170 Rady Dydaktycznej dla kierunków studiów: filologia bałtycka, filologia klasyczna i studia śródziemnomorskie, filologia polska, filologia polskiego języka migowego, kulturoznawstwo – wiedza o kulturze, logopedia ogólna i kliniczna, slawistyka, sztuka pisania, sztuki społeczne z dnia 27 lutego 2024 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia na Wydziale Polonistyki
2. Uchwała nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia.
3. Uchwała nr 14 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 13 lipca 2020 r. w sprawie wytycznych dotyczących standardów i procedur postępowania w przypadku przygotowywania prac zaliczeniowych i dyplomowych z naruszeniem prawa na Uniwersytecie Warszawskim.

W wypadkach uzasadnionych - po konsultacji z kierownikiem jednostki dydaktycznej - jednorazowo zajęcia mogą być przeprowadzone zdalnie z wykorzystaniem platform uniwersyteckich.

Nie.

Literatura obowiązkowa:

Bartula Czesław, Podstawowe wiadomości z gramatyki staro-cerkiewno-słowiańskiej na tle porównawczym, Warszawa 1981.
Bednarczuk Leszek, Rozpad języka prasłowiańskiego w świetle badań Tadeusza Milewskiego i nowszych hipotez etnogenetycznych, [w:] Prasłowiańszczyzna i jej rozpad, red. J. Rusek i W. Boryś, Warszawa 1998, s. 329-336.
Boryś Wiesław, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
Brückner Aleksander, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1927 (lub inne wyd.).
Bubak Józef, Księga naszych imion, Wrocław 1993.
Bystroń Jan S., Nazwiska polskie, Warszawa 1993.
Cienkowski Witold, Tajemnice imion własnych, Warszawa 1992, cz. 4: Nazwy geograficzne, s. 122–154.
Derwojedowa Magdalena, Gałczyńska Alicja, Gruszczyński Włodzimierz, Kopcińska Dorota, Linde-Usiekniewicz Jadwiga, Winiarska-Górska Izabela, Język polski. Kompendium, red. M. Derwojedowa, H. Karaś, D. Kopcińska, Warszawa 2005.
Dąbrowska Anna, Język polski. A to Polska właśnie, Wrocław 2005 (reedycja wydania z 1998 r., z nowymi ilustracjami).
Długosz-Kurczabowa Krystyna, Nowy słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 2003 (wstęp, wybrane hasła).
Długosz-Kurczabowa Krystyna, Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, Warszawa 2008 (wybrane hasła).
Długosz-Kurczabowa Krystyna, Dubisz Stanisław, Gramatyka historyczna języka polskiego. Podręcznik dla studentów polonistyki, Warszawa 1998 (lub wyd. nast.).
Dubisz Stanisław, Język, historia, kultura, t. 1. (wykłady, studia, analizy), t. 2. (wykłady, studia, szkice), t. 3. (wykłady, rozprawy, rozważania), Warszawa 2002, 2007, 2012 (wybrane fragmenty).
Dubisz Stanisław, Między dawnymi a nowymi laty. Eseje o języku, Warszawa 1988 (wybrane fragmenty).
Dubisz Stanisław, Archaizacja w XX-wiecznej polskiej powieści historycznej o średniowieczu, Warszawa 1991.
Encyklopedia języka polskiego, red. S. Urbańczyk, Wrocław 1991 (wybrane hasła).
Garczyńska Justyna, Najdawniejsze podziały Słowiańszczyzny w świetle danych językowych i archeologicznych, „Prace Filologiczne” 2000, XLV, s. 187-194.
Gramatyka języka staro-cerkiewno-słowiańskiego, oprac. H. Karaś, Warszawa 2001.
Grzegorczykowa Renata, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa 2007.
Jakubowicz Mariola, Dzieje Słowian w świetle rekonstruowanej leksyki prasłowiańskiej, [w:] Dzieje Słowian w świetle leksyki, red. J. Rusek, W. Boryś, L. Bednarczuk, Kraków 2002, s. 125-131.
Języki indoeuropejskie, red. Leszek Bednarczuk, t. II, Warszawa 1988.
Kupiszewski Władysław, Dlaczego Agnieszka a nie Ines?, Warszawa 1991.
Leśny Jan, Konstantyn i Metody. Apostołowie Słowian – dzieło i jego losy, Poznań 1987.
Łuczyński Edward, Maćkiewicz Jolanta, Językoznawstwo ogólne. Wybrane zagadnienia, Gdańsk 2009.
Malec Maria, Imiona i nazwiska w kulturze polskiej: tradycja i współczesność, Kraków 1996.
Mańczak Witold, Wieża Babel, Wrocław 1999.
Mareš Franciszek, Pierwszy słowiański język literacki i początki piśmiennictwa słowiańskiego, „Nauka dla Wszystkich” 1994, nr 461.
Moszyński Leszek, Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa 1984.
Najnowsze dzieje języków słowiańskich, przew. Komitetu Red. Serii Gajda Stanisław, Opole 1996-2004 (13 t., każdy tom poświęcony jednemu językowi słowiańskiemu).
Polskie nazwy własne: encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa 1998 (wbrane artykuły)
Popowska-Taborska Hanna, Wczesne dzieje Słowian w świetle ich języka, Wrocław 1991 (wybrane fragmenty).
Prasłowiańszczyzna i jej rozpad, red. J. Rusek i W. Boryś, Warszawa 1998.
Rospond Stanisław, Mówią nazwy, Warszawa 1974.
Rymut Kazimierz, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. I-II, Kraków 1999-2001.
Siatkowska Ewa, Rodzina języków zachodniosłowiańskich, Warszawa 1992.
Siatkowska Ewa, Szkice z dziejów literackich języków słowiańskich, Warszawa 2004.
Sławski Franciszek, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1952 i n.
Steinke Klaus, Aktualna dyskusja o praojczyźnie Słowian (Sławski vs. Mańczak), [w:] Dzieje Słowian w świetle leksyki, red. J. Rusek, W. Boryś, L. Bednarczuk, Kraków 2002, s. 199-203.
Szymański Tadeusz, Język prasłowiański w ujęciu Franciszka Sławskiego, [w:] Prasłowiańszczyzna i jej rozpad, red. J. Rusek i W. Boryś, Warszawa 1998, s. 337-341.
Urbańczyk Stanisław, Słowniki i encyklopedie. Ich rodzaje i użyteczność, wyd. 3 poszerz., Wrocław 1967.
Zieniukowa Jadwiga, Pojęcie aksjologiczne „prestiż” a społeczna sytuacja języków mniej używanych – casus łużycczyzny i kaszubszczyzny, [w:] Języki mniejszości i języki regionalne, red. E. Wrocławska, J. Zieniukowa, Warszawa 2003, s. 79-98.

Literatura dodatkowa:

Bańkowski Andrzej, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1-2, Warszawa 2000.
Brajerski Tadeusz, Język staro-cerkiewno-słowiański, Lublin 1990 (lub inne wyd.)
Breza Edward, Problem statusu językowego kaszubszczyzny: materiały z sesji popularnonaukowej 17 X 1991, red. E. Breza, Gdańsk 1992.
Dalewska-Greń Hann, Języki słowiańskie, Warszawa 2002 (rozdz. V. Języki literackie i pisownia, s. 560-606).
Dzieje Słowian w świetle leksyki, red. J. Rusek, W. Boryś, L. Bednarczuk, Kraków 2002.
Jakubowicz Mariola, Z warsztatu badań etymologicznych – od Pokornego do Borysia, „Poradnik Językowy” 2010, nr 7, s. 38-49.
Języki indoeuropejskie, red. L. Bednarczuk, t. 2, Warszawa 1988 (F. Sławski, Języki słowiańskie).
Lisowski Tomasz, Pisownia polska. Główne fazy rozwoju (propozycja rozdziału podręcznika do nauczania treści historycznojęzykowych na studiach I stopnia), „Kwartalnik Językoznawczy” 2010/3-4 (3-4), s. 117-131, http://www.kwartjez.amu.edu.pl/kwartalnik_numer_3-4.html
Nauka o języku dla polonistów, red. S. Dubisz, Warszawa 2000, s. 456–476.
Oczkowa Barbara, Kilka uwag o współczesnych słowiańskich standardach językowych, [w:] Zrozumieć słowiańszczyznę, red. Maria Dąbrowska-Partyka, Kraków 2010, s. 19-27.
Piotrowski Tadeusz, Słowniki języka polskiego, [w:] Współczesny język polski, red. J.o Bartmiński, Wrocław 1993, s. 571-588.
Piotrowski Tadeusz, Zrozumieć leksykografię, Warszawa 2002.
Rojszczak-Robińska Dorota, Język a Kościół (propozycja rozdziału podręcznika do nauczania treści historycznojęzykowych na studiach I stopnia), „Kwartalnik Językoznawczy” 2010/2 (2), s. 76-91, http://www.kwartjez.amu.edu.pl/teksty/teksty2010_2_2/Rojszczak.pdf
Słowiańskie języki literackie. Rys historyczny, red. B. Oczkowa i E. Szczepańska przy współpracy T. Kwoki, Kraków 2011.
Słowiańszczyzna w kontekście przemian Europy końca XX wieku. Język – tradycja – kultura, red. E. Tokarz, Katowic 2001.
Taszycki Witold, Najdawniejsze zabytki języka polskiego, Kraków 1927 i wyd. nast.
Tokarz Emil, Powstawanie nowych standardów językowych u Słowian, [w:] Słowiańszczyzna w kontekście przemian Europy końca XX wieku. Język – tradycja – kultura, red. E. Tokarz, Katowic 2001, s. 157-164.
Linde Samuel Bogumił, Słownik języka polskiego, Warszawa 1951 (również: http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-lindego/).
Rymut Kazimierz, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, Kraków, 1999, t. 1-2.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1880-1895 (również: http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-geograficzny).
Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, red. A. Cieślikowa, t. 1-6, Kraków 2000-2002.
Słownik gwar polskich, oprac. Pracownia Dialektologii Polskiej PAN w Krakowie, t. 1-7, Kraków 1979-2007.
Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1-8, Warszawa 1900-1927 (również: http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-warszawski/).
Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, Warszawa 1958-1969.
Słownik polszczyzny XVI wieku, red. S. Bąk, Wrocław 1966-2010 (również: http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-polszczyzny-xvi-wieku).
Słownik staropolski, red. K. Nitsch, Z. Klemensiewicz, W. Urbańczyk, J. Safarewicz, Kraków 1953-2002.
Słownik staropolskich nazw osobowych, red. W. Taszycki, t. 1-7, Wrocław 1965-1984.
Spis miejscowości w Polsce, red. G. Strycharz, Katowice 2005.
Słownik polszczyzny XVII i 1. poł. XVIII wieku: http://sxvii.pl/.
Słowniki dawne i współczesne. Internetowy przewodnik edukacyjny, red. M. Bańko, M. Majdak, M. Czeszewski, www.leksykografia.uw.edu.pl
Sobotka Piotr, Etymologizowanie i etymologia: od semantyki ontologicznej do etymologii hermeneutycznej, Warszawa 2015.
Urbańczyk Stanisław, Słowniki i encyklopedie, ich rodzaje i użyteczność, wyd. 3 poszerz., Kraków 1991 lub wydania wcześniejsze; pierwsze: Wrocław 1967.
Walczak Bogdan, Z zagadnień warsztatu badań etymologicznych (teoria i metodologia w najnowszych słownikach etymologicznych języka polskiego), „Studia Językoznawcze” USz, t. 7, 2008, s. 179-190.
Wicherkiewicz Tomasz, Języki mniejszościowe i regionalne w Europie – problemy typologii, [w:] Języki mniejszości i języki regionalne, red. E. Wrocławska, J. Zieniukowa, Warszawa 2003, s. 73-78.
Żmigrodzki Piotr, Słowo – słownik – rzeczywistość, Kraków 2008.
Żmigrodzki Piotr, Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Katowice 2003.

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

• Strona przedmiotu 3003-P1A1JD w USOSweb