Ekspresyjność językowa w języku polskim i czeskim na przykładzie tłumaczeń współczesnej prozy 3003-EJE-OG

Przedmiotem zajęć jest analiza porównawcza tłumaczeń i oryginałów wybranych utworów prozaicznych literatur czeskiej i polskiej ostatnich 20 lat (tzn. przede wszystkim prozy po roku 1989). Analizowane będą fragmenty tekstów zawierające różne ciekawe formy językowe, które można określić jako nacechowane – ekspresyjne, tzn. język mówiony (język potoczny, np. tzw. obecná čeština – „ogólna czeszczyzna”, dialekty, etnolekty, specyficzne idiolekty, slangi – język zawodowy i język studentów, argot – sociolekty środowisk przestępczych, różnych subkultur, język mężczyzn, kobiet, homoseksualistów), wulgaryzmy, neologizmy, frazeologizmy, niektóre nazwy własne itp. Ekspresyjność językowa obejmuje wszystkich poziomów językowych (fonologiczny, fleksyjny, leksykalny, składniowy), najbardziej jednak dotyczy poziomu leksykalnego (ze słowotwórczym włącznie) i oczywiście stylistycznego. Zdefiniowaniu pojęcia „ekspresji” oraz jego możliwym interpretacjom, określeniom i ograniczeniom poświęcone będą wstępne zajęcia. Omówiona zostanie również problematyka tłumaczeń i stylu ze szczegółową uwagą dla kontekstu języków czeskiego i polskiego. Poza tym będą wyrazy ekspresyjne porównywane z punktu widzenia językoznawstwa diachronicznego jak i historii oraz różnic kulturowych obu języków, państw i narodów. Z literatury polskiej zajmiemy się utworami M. Witkowskiego, D. Masłowskiej, J. Pilcha, M. Nahacza, W. Kuczoka, A. Stasiuka oraz ich tłumaczeniami na język czeski; z literatury czeskiej zaś książkami Jáchyma Topola, E. Hakla, P. Hůlovej, J. Balabána, P. Šabacha i/lub J. Rudiša oraz ich tłumaczeniami. Kryteria wyboru to przede wszystkim zawartość fragmentów pod względem stylistycznym i leksykalnym ciekawych ekspresyjnie, obecność utworów w obu językach oraz ich atrakcyjność pod względem tematycznym i interpretacyjnym. Kryteria kolejności występowania tematów w ramach zajęć to pewna bliskość tematyczna danych utworów/autorów, homogeniczny lub przeciwnie heterogeniczny styl autorski. Wybór jednak może ulec zmianie np. na podstawie specjalnych życzeń studentów, warunkiem jednak musi zostać obecność tytułu w obu językach.

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Tryb prowadzenia

w sali

Założenia (opisowo)

Wymagania wstępne: Zajęcia będą prowadzone w języku polskim i nie będą wymagały znajomości języka czeskiego, chociaż znajomość jego podstaw lub znajomość innego języka słowiańskiego będzie zaletą (ta druga oznaczałaby możliwość bardziej ogólnosłowiańskiego spojrzenia). Seminarium jest przeznaczone przede wszystkim dla polonistów, bohemistów, slawistów, translatologów i komparatystów studiów dziennych I i II stopnia.

Efekty kształcenia

Po zakończeniu zajęć student potrafi:
porównać środki leksykalne obu języków ze względu na ich własności stylistyczne, słowotwórcze i fonetyczne;
pracować ze słownikiem jedno- lub dwujęzycznym z tekstem przekładowym;
rozumie i interpretuje krytyczne prace poświęcone ekspresywizmom w przekładzie;
skonfrontować użyte środki z własną świadomością jęzkową;
samodzielnie zanalizować stylistycznie ekspresywizmy w jednym z omawianych utworów;
dyskutować o językowych środkach stylistycznych, w szczególności ekspresywnych.

Kryteria oceniania

Podczas oceniania zajęć uwzględniony będzie aktywny udział w lekturze fragmentów omawianych książek, ich analizie językowej, jak i następnej dyskusji. Specyficznym zadaniem dla każdego studenta będzie przeczytanie wybranego utworu w całości i przedstawienie jego języka (głównie stylu) w związku z tematem oraz możliwą interpretacją danego dzieła formą krótkiego wystąpienia na początku zajęć.
Sposób zaliczenia: zaliczenie na ocenę
aktywność w czasie zajęć 50%
wystąpienie na zajęciach 50%

Literatura

literatura piękna – polska:

KUCZOK, Wojciech: Gnój, Warszawa, W.A.B. 2004.
MASŁOWSKA, Dorota: Dwoje biednych Rumunów mówiących po polsku, Warszawa, Lampa i Iskra Boża 2006.
MASŁOWSKA, Dorota: Paw królowej, Warszawa, Lampa i Iskra Boża 2005.
MASŁOWSKA, Dorota: Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną, Warszawa, Lampa i Iskra Boża 2002.
NAHACZ, Mirosław: Bocian i Lola, Wołowiec, Czarne 2005.
NAHACZ, Mirosław: Bombel, Wołowiec, Czarne 2004
PILCH, Jerzy: Moje pierwsze samobójstwo, Warszawa, Świat Książki 2006.
PILCH, Jerzy: Pod Mocnym Aniołem, Kraków, Wydawnictwo Literackie 2000.
STASIUK, Andrzej: Biały kruk, Poznań, Obserwator 1995.
WITKOWSKI, Michał: Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej, Warszawa, W.A.B. 2007.
WITKOWSKI, Michał: Lubiewo, Kraków, Korporacja Ha!art 2005.

literatura piękna – czeska:

BALABÁN, Jan: Wakacje; Możliwe, że odchodzimy /tłum. Julia Różewicz/, Wrocław, Afera 2011.
HAKL, Emil: O rodzicach i dzieciach /tłum. Jan Stachowski/, Sejny, Fundacja Pogranicze 2007.
HŮLOVÁ, Petra: Czas czerwonych gór /tłum. Dorota Dobrew/, Warszawa, W.A.B. 2007.
HŮLOVÁ, Petra: Plastykowe M3, czyli czeska pornografia /tłum. Julia Różewicz/, Wrocław, Afera 2013.
RUDIŠ, Jaroslav: Alois Nebel. Biały Potok; Dworzec Główny; Złote Góry /tłum. Michał Słomka/, Poznań, Zin Zin Press 2013. (3 tomy)
RUDIŠ, Jaroslav: Niebo pod Berlinem /tłum. Joanna Derdowska/, Warszawa, Prószyński i S-ka 2007.
ŠABACH, Petr: Gówno się pali /tłum. Julia Różewicz/, Wrocław, Afera 2011.
ŠABACH, Petr: Podróże konika morskiego /tłum. Julia Różewicz/, Wrocław, Afera 2012.
TOPOL, Jáchym: Anioł /tłum. Marcin Babko/, Bytom, FA-art 2002.
TOPOL, Jáchym: Kocham cię jak wariat /przekł. Anna Janyšková/, Podkowa Leśna, Oficyna Wydaw. P.T. - Spółka Poetów 1992.
TOPOL, Jáchym: Nocna praca /tłum. Leszek Engelking/, Warszawa, W.A.B. 2004.
TOPOL, Jáchym: Siostra /tłum. Leszek Engelking/, Warszawa, W.A.B. 2002.
TOPOL, Jáchym: Strefa cyrkowa /tłum. Leszek Engelking/, Warszawa, W.A.B. 2008.
TOPOL, Jáchym: Supermarket bohaterów radzieckich /tłum. Leszek Engelking/, Wołowiec, Czarne 2005.
TOPOL, Jáchym: Warsztat Diabła /tłum. Leszek Engelking/, Warszawa, W.A.B. 2013.

opracowania (wybór):

BENEŠOVÁ, Michala; RUSIN DYBALSKA, Renata; ZAKOPALOVÁ, Lucie: Tvůrčí překlad ve výukovém procesu na polsko-českém příkladu, Praha, Karolinum 2013.
ČECHOVÁ, Marie; KRČMOVÁ, Marie; MINÁŘOVÁ, Eva: Současná stylistika, Praha, Nakladatelství Lidové noviny 2008.
ČERMÁK, František (ed.): Slovník české frazeologie a idiomatiky, Praha, Leda 2009.
ČERMÁK, František: Lexikon a sémantika, Praha, Nakladatelství Lidové noviny 2010.
HOFFMANNOVÁ, Jana; ČMEJRKOVÁ, Světla: Mluvená čeština v krásné literatuře, in Čmejrková, S.; Hoffmannová, J. (eds.): Mluvená čeština: hledání funkčního rozpětí, Praha, Academia 2011, s. 349–391.
HUGO, Jan (ed.): Slovník nespisovné češtiny. 3. rozšířené vydání, Praha, Maxdorf 2009.
KARLÍK, Petr; NEKULA, Marek; RUSÍNOVÁ, Zdeňka (eds.): Příruční mluvnice češtiny, Praha, Nakladatelství Lidové noviny 2012.
KARLÍK, Petr; PLESKALOVÁ, Jana; NEKULA, Marek (eds.): Encyklopedický slovník češtiny, Praha, Nakladatelství Lidové noviny 2002. (hasło expresivum, s. 131-32)
LEVÝ, Jiří: České theorie překladu, Praha, SNKLHU 1957.
LEVÝ, Jiří: Umění překladu, Praha, Československý spisovatel 1963.
LOTKO, Edvard: Čeština a polština v překladatelské a tlumočnické praxi, Ostrava, Profil 1986.
MAREŠ, Petr: „Also nazdar!“ – Aspekty textové vícejazyčnosti, Praha, Karolinum 2003.
MAREŠ, Petr: Nejen jazykem českým. Studie o vícejazyčnosti v literatuře, Praha, FF UK 2012.
OUŘEDNÍK, Patrik: Šmírbuch jazyka českého. Slovník nekonvenční češtiny 1945–1989, Praha – Litomyšl, Paseka 2005.
ŘÍHA, Ivo (ed.): Otevřený rány. Vybrané studie o díle Jáchyma Topola, Praha, Torst 2013.
ZIMA, Jaroslav: Expresivita slova v současné češtině, Praha, Nakladatelství ČSAV 1961.

S. Grabias, Język w zachowaniach społecznych, Lublin1997.
Z. Klemensiewicz, Język i żargon, [w:] Ze studiów nad językiem i stylem, Warszawa 1969.
H. Satkiewicz, Norma polszczyzny ogólnej a języki subkultur, [w:] Język a kultura, t. 10: Języki subkultur, pod red. J. Anusiewicza i B. Sicińskiego, Wrocław 1994, s. 9-19.
Bally, C. (1966). "Mechanizm ekspresywności językowej" [w:] Mayenowa, M. R. (red.). Stylistyka Bally’ego. Warszawa. s. 110-149.
Grabias, S. (1978). "Derywacja a ekspresja". [w:] Grabias, S., Mazur, J. i Pisarkowa, K. (red.). (1978). Studia nad składnią polszczyzny mówionej. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. s. 89-102.
Grabias, S. (1981). O ekspresywności języka. Ekspresja a słowotwórstwo. Lublin.
Grabias, S. (1994). Język w zachowaniach społecznych. Lublin (wybrane fragmenty)
D. Zdunkiewicz-Jedynak, Wykłady ze stylistyki. Warszawa 2008, r. 3.
Naše řeč (online archiwum czasopisma: http://nase-rec.ujc.cas.cz/)
Slovo a slovesnost (online archiwum czasopisma: http://sas.ujc.cas.cz/)

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3003-EJE-OG w USOSweb