„Między dawnymi a młodszymi laty” - z dziejów polskiego języka literackiego, stylu naukowego, słownictwo różnych odmian dawnej polszczyzny 3003-C5TN-HJ3
Ostateczny dobór tematów oraz wybór literatury zostanie ustalony z uczestnikami konwersatorium. W ramach konwersatorium omówione zostaną między innymi takie zagadnienia jak:
1. .Wprowadzenie do zajęć – warsztat historyka języka (biblioteki i bazy cyfrowe, edycje naukowe i popularne).
2. Biblioteki dawne i współczesne. Zajęcia w Gabinecie Starych Druków UW.
3. Jak edycja zmienia tekst? Z problemów edytorstwa tekstów dawnych: transkypcja i transliteracja tekstu dawnego jako ich interpretacje w kontekście badań historycznojęzykowych.
4. O pojęciu tekstu w edytorstwie, czyli "Kto napisał Odę do młodości? " na marginesie artykułu Marii Prussak
5 Tekst i kontekst – dawne i współczesne rozumienie terminów; tzw. gatunki paratekstowe i ich funkcje (np. wstępy, list od wydawcy do życzliwego czytelnika i zoila, dydaktyczna rola tytułów, żywej paginy, spisów treści, rejestrów itp.).
6. Wydania poprawione jako przejawy normalizacji polszczyzny na przykładzie kolejnych wydań Historii o królewnie Magielonie
7. Różne oblicza renesansowego śmiechu: Bajki Biernata z Lublina, figliki Mikołaja Reja i fraszki Jana Kochanowskiego, Akta Rzeczypospolitej babińskiej jako przykład zabawy literackiej (m.in. szyderstwa z nazwisk).
8. Dyskurs społeczno-polityczny na przykładzie dzieła Andrzeja Frycza Modrzewskiego "O poprawie Rzeczypospolitej" w przekładzie Cypriana Bazylika z r. 1577. Analiza terminu "życzliwość".
9. Księgi, które język zową..." – renesansowy traktat z teorii języka Erazma z Rotterdamu lub "Nowy karakter polski" jako świadectwa zainteresowań lingwistycznych epoki..
10. Polski styl naukowy dojrzałego renesansu - na przykładzie translacji Ekonomiki, Polityki i Etyki nikomachejskiej Sebastiana Petrycego z Pilzna oraz dzieł z zakresu medycyny Wojciecha Oczki i Sebastiana Petrycego z Pilzna. Analiza językowa wybranych fragmentów.
11. Zagadnienia tworzenia słownictwa specjalistycznego jako wykładnika stylu naukowego - mechanizmy językowe, terminologizacja leksyki ogólnej i potocznej. Zależności między leksyką specjalną a warstwą słownictwa ogólnego na przykładzie słownictwa medycznego. Dawne słownictwo medyczne - próba analizy polowej.
12. Spory o języki narodowe w dobie oświecenia. Filozofia i koncepcja języka narodowego w myśli teoretycznej XVIII wieku - zagadnienia ogólne.
13.. Świadome kształtowanie polskiej terminologii specjalnej różnych dyscyplin naukowych w podręcznikach do szkół elementarnych. Lektura elementarzy z różnych wieków.
14-15. Podsumownie zajęć, prezentacja prac uczestnkików zajęć.
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
W trakcie zajęć studenci mają zdobyć wiadomości teoretyczne i umiejętności praktyczne w zakresie analiz dawnych tekstów użytkowych oraz badań leksykalnych (m.in. polowych analiz słownictwa, opracowania edytorskiego komentarza językowego), które mają na celu przygotowanie studentów do podjęcia samodzielnych prac badawczych w tym zakresie. Ponadto zajęcia mają służyć pogłębieniu wiedzy o tekstach dawnych (rzadko pojawiających się w programach zajęć z historii literatury i języka ) będących cennym źródłem wiedzy nie tylko o języku, ale też o obyczajowości i szeroko rozumianej kulturze. Efektem koncowym ma być opracowanie językowe wybranego tekstu dawnego (historia tekstu i charakterystyka jego właściwości językowych na tle polszczyzny danej epoki) lub inna praca pisemna o podobnym nakładzie pracy.
Kryteria oceniania
Aby zaliczyć przedmiot, studenci muszą zdobyć 7 punktów ECTS, które odpowiadają 210 godzinom nakładu pracy. Rozkładają się one następująco:
- uczestnictwo w zajęciach: 30 godzin (1 ECTS),
- przygotowanie do zajęć: 30 godzin (1 ECTS),
- przygotowanie projektu końcowego: 150 godzin (5 ECTS).
Nieodłączną częścią przygotowania do zajęć jest czytanie tekstów zadawanych przez prowadzącą i udział w dyskusji na ich temat.
Projekt końcowy obejmuje:
• zebranie i opracowanie materiału do projektu końcowego,
• zaprezentowanie materiału i wstępnych wyników badań w trakcie zajęć,
• przygotowanie pracy pisemnej podsumowującej te badania.
1. Student ma prawo do dwóch nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze.
2. Jeśli student ma więcej nieusprawiedliwionych nieobecności, nie zalicza zajęć.
3. Jeśli student chce usprawiedliwić nieobecności, musi w ciągu tygodnia
udokumentować ich obiektywne przyczyny (np. zwolnieniem lekarskim).
4. Student ma obowiązek odrobić nadprogramowe usprawiedliwione nieobecności w sposób wskazany przez osobę prowadzącą zajęcia.
Podstawa: Regulamin studiów na Uniwersytecie Warszawskim:
a. pkt. 17 par. 2,
b. pkt. 4.5 par. 17,
c. par. 33.
1. Jeśli student chce (na potrzeby pracy zaliczeniowej lub prac cząstkowych) skorzystać z narzędzi sztucznej inteligencji, musi:
a. uzyskać na to zgodę osoby prowadzącej zajęcia,
b. uzgodnić z osobą prowadzącą zajęcia cele i zakres wykorzystania narzędzi
sztucznej inteligencji.
2. Student nie może korzystać z narzędzi sztucznej inteligencji, aby redagować prace w języku polskim, chyba że osoba prowadząca zajęcia się na to zgodzi.
3. Jeśli student wykorzysta narzędzia sztucznej inteligencji:
a. bez zgody osoby prowadzącej zajęcia lub
b. w sposób z nią nieuzgodniony,
osoba prowadząca zajęcia stosuje procedury analogiczne do tych stosowanych w procedurze antyplagiatowej. Procedury te opisała Uniwersytecka Rada ds. Kształcenia w uchwale nr 14.
Podstawa:
1. Uchwała nr 170 Rady Dydaktycznej dla kierunków studiów: filologia bałtycka, filologia
klasyczna i studia śródziemnomorskie, filologia polska, filologia polskiego języka migowego, kulturoznawstwo – wiedza o kulturze, logopedia ogólna i kliniczna, slawistyka, sztuka pisania, sztuki społeczne z dnia 27 lutego 2024 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia na Wydziale Polonistyki
2. Uchwała nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia
3. Uchwała nr 14 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 13 lipca 2020 r. w
sprawie wytycznych dotyczących standardów i procedur postępowania w przypadku przygotowywania prac zaliczeniowych i dyplomowych z naruszeniem prawa na Uniwersytecie Warszawskim.
Praktyki zawodowe
nie
Literatura
Literatura przedmiotu - w części do uzgodnienia w zależności od zainteresowań uczestników
Bajerowa I., Strukturalna interpretacja języka, "JP" 1969, z. 2, s. 81-103.
Bartmiński J., Derywacja stylu, [w:] Pojęcie derywacji w lingwistyce, pod red. J. Bartmińskiego, Lublin 1981, s. 31-54.
Borawski S., Furda A., Wybór tekstów języka polskiego, Warszawa 2003.
Buttler D., Rozwój semantyczny wyrazów polskich, Warszawa 1978.
Chlebda W., Jak historia odkłada się w pamięci,
jak pamięć odkłada się w języku, Etnolingwistyka 31, 2019, s. 55-72.
Czachur, W. , Lingwistyka dyskursu jako integrujący program badawczy. Warszawa 2020:. https://open.icm.edu.pl/handle/123456789/1981
Fulińska A., Naśladowanie i twórczość. Renesansowe teorie imitacji, emulacji i przekładu, Wrocław 2000.
Gajda S., Podstawy badań stylistycznych nad językiem naukowym, Warszawa 1992.
Gajda S., Wprowadzenie do teorii terminu, Opole 1990.
Katalog druków XV i XVI wieku w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. T. 1-8 https://crispa.uw.edu.pl/object/files/619957/display/Default
Kolendo-Korczak Katarzyna, Obraz i koncepcja nauki w programach ikonograficznych dekoracji bibliotek gimnazjów akademickich w okresie wczesnonowożytnym , w:: Wizualizacja wiedzy. Od Biblia Pauperum do hipertekstu, Lublin 2011, s. 88-97).
Książek-Bryłowa, W., Warianty fleksyjne w historii języka polskiego. W: T.
Skubalanka, W. Książek-Bryłwa (red.), Wariantywność polskiej fleksji (117–190). Wrocław 1992..
Ludzie oświecenia o języku i stylu, oprac. Z. Florczak, L. Pszczołowska, M. R. Mayenowa, t.1-3, Warszawa 1958.
Markowski A., Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, t. 1, 2, Wrocław 1992.
Migdał J. O nazywaniu chorób człowieczych, Synchroniczne aspekty badań polszczyzny, t. 7. Szcecin 2001, s. 146-156.
Olszaniec W., Dante o naturze i pochodzeniu języka w De vulgari eloquentia I, 1–7, „Młoda Polonistyka”, 1998 2, s. 79–89.
Olszaniec W., Od Leonarda Bruniego do Marsilia Ficina. Studium renesansowej teorii i praktyki przekładu, Warszawa 2008.
Ostaszewska, D. (red.), Polszczyzna XVII wieku: stan i przeobrażenia, Katowice 2002.
Pałka P., Kwaśnicka-Janowicz A., Przewodnik po po elektronicznych zasobach językowych dla polonistów", https://przewodnik.tmjp.pl/
Pepłowski F., Słownictwo i frazeologia polskiej publicystyki okresu oświecenia i romantyzmu, Warszawa 1961.
Piasecka M., Lingua Erazma z Rotterdamu w staropolskim przekładzie. Warsztat pracy tłumacza w XVI wieku, Warszawa 2017.
Raszewska-Żurek B., Ewolucja niektórych elementów stereotypu psa w polszczyźnie, SFPiS 45, 2010, s. 65-80.
Raszewska-Żurek B., ZGODA w rozumieniu Polaków czasów staro- i średniopolskich (analiza leksykalno-semantyczna), Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa 2016.
Raszewska-Żurek B., Być przyzwoitym – o znaczeniu i wartościowaniu leksemów przyzwoity, przyzwoitość w historii polszczyzny, Etnolingwistyka 33, 2021, 219–236.
Raszewska-Żurek B., Dawna ROZKOSZ – o rozumieniu i wartościowaniu pojęcia na podstawie użyć leksemu rozkosz, Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej 56, 2021, 1-22.
Raszewska-Żurek B., "Rząd", "porządek" i "ład" jako leksemy wpisane w dawne pojęcie "porządek społeczny", Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego 77, 2021, 175–192.
Raszewska-Żurek B., Dawne epidemie w świetle nazw "mór", "morowe powietrze" i pochodnych: doba staro- i średniopolska, Etnolingwistyka 34, 2022, 243–264.
Raszewska-Żurek B., Staropolska "gędźba": o znaczeniu słowa i postrzeganiu pojęcia, Rocznik Slawistyczny 71, 2022, 145–161.
Raszewska-Żurek B., Kształtowanie się pojęcia PRZYRODA i jego odzwierciedlenie w polszczyźnie – leksemy: "przyrodzenie", "przyroda" i "natura", Język Polski 104/2, 2024, 30–44.
Rojszczak-Robińska D., Żiółkowska O.,(red.), erminy w językoznawstwie synchronicznym i diachronicznym, Poznań 2018.
Rodek E., Przej, Przejawy świadomości językowej Polaków w pierwszej połowie XVIII wieku, Kraków 2020.
Rzepka W, Wydra W., Chrestomatia staropolska, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk, 1995.
Skubalanka T., Rozwój stylów prozy użytkowej, [w:] Historyczna stylistyka języka polskiego, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź, 1984, s. 170-204.
Skubalanka T., Wprowadzenie do gramatyki stylistycznej języka polskiego, Lublin 1991.
Skubalanka T., Ze studiów nad polszczyzną dawną i współczesną, Lublin 1997.
Szesnastowieczne przekłady ewangelii, I. Winiarska-Górska (red.): www. ewangelie.uw.edu.
Walczak B, Zarys dziejów języka polskiego, Wrocław 1999.
Walczak B., Rzepka W., Staropolskie szyderstwa z nazwisk., Materiały Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej, Poznań 1985.
Wierzbicka-Trwoga K., Winiarska-Górska I., język dwóch siedemnastowiecznych drukowanych przekazów historii o Magielonie, królewnie neapolitańskiej w odniesieniu do pytań o pochodzenie i modernizację polskiej wersji tekstu, PF tom okolicznościowy, 2024, s. 429–463
Winiarska I., Słownictwo religijne polskiego kalwinizmu od XVI do XVIII wieku na tle terminologii katolickiej, Warszawa 2004.
Winiarska-Górska I., Marcin Czechowic kontra Jakub Wujek – plagiat vs aemulatio/imitatio? Przyczynek do rozważań o konceptualizacji pojęć w okresie średniopolskim w fazie przedterminologicznej, Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej, 59, Article 3353. https://doi.org/10.11649/
sfps.3353
Winiarska-Górska I., Świadomość językowa a działalność translatorska w XVI stuleciu na wybranych przykładach, w Świadomość językowa dawniej i dziś, red. M. Hawrysz, A.Hącia, M. Steciąg, https://publikacje.pan.pl/book/151349/swiadomosc-jezykowa-dawniej-i-dzis
Winiarska-Górska I., "Textus vel contextus non proprie", czyli o dawnym rozumieniu "tekstu" i "kontekstu", w: Terminy w językoznawstwie synchronicznym i diachronicznym, red. D. Rojszczak-Robińska, O. Żiółkowska, Poznań 2018, s. 225- 272.
Wyderka B., Cechy składniowo-stylistyczne siedemnastowiecznej prozy publicystycznej, Opole 1990.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: