Rola zapożyczeń leksykalnych w rozwoju słownictwa języka polskiego 3003-C4TN-HJ2
1. Wstępne uwagi o zapożyczeniach leksykalnych w polszczyźnie. Kontakty polszczyzny z innymi językami jako przedmiot badań językoznawczych. Stan i potrzeby badawcze.
2. Czy „chuligan” przyszedł do nas ze Wschodu, czy z Zachodu? Klasyfikacja zapożyczeń. Zapożyczenia bezpośrednie i pośrednie. Morfosemantyzm i leksykalizm w badaniach zapożyczeń leksykalnych.
3. Metodologia badań zapożyczeń leksykalnych. Zasady etymologizacji zapożyczeń.
4.-5. Leksykograficzne ujęcia zapożyczeń. Słowniki wyrazów obcych w języku polskim. Słowniki zapożyczeń z poszczególnych języków (np. francuskiego, angielskiego, niemieckiego, włoskiego, tureckiego).
6. Informacja etymologiczna o wyrazach pochodzenia obcego w słownikach ogólnych języka polskiego. Różnice w określaniu etymologii zapożyczeń w słownikach, ich przyczyny i przykłady.
7. Europeizmy (internacjonalizmy) w języku polskim i ich źródła. Analiza wybranych przykładów. Rola NKJP i innych korpusów w badaniach ilościowych zapożyczeń.
8. Adaptacja zapożyczeń w polszczyźnie.
9. (Nie)poprawność zapożyczeń leksykalnych w dziejach polszczyzny. Zapożyczenia leksykalne z perspektywy kultury języka.
10. Rola języków obcych w kształtowaniu polskiego języka literackiego?
11. Zapożyczenia w innych odmianach polszczyzny, np. regionalnych, gwarowych, środowiskowych. Regionalizmy pochodzenia obcego
(tzw. regionalizmy kontaktowe), słownictwo gwarowe o genezie obcej.
12. Zapożyczenia w gwarze miejskiej Warszawy, w socjolektach (odmianach środowiskowych).
13. Zapożyczenia w terminologii. Polonizacja terminów obcego pochodzenia w dziejach języka polskiego.
14. Zapożyczenia w języku polskim poza granicami kraju w warunkach dwu- (wielo-)języczności. Przykład ponglish (języka polskoangielskiego) w Wielkiej Brytanii, polszczyzny kresowej.
15. Elementy obce w literaturze polskiej i filmach fabularnych jako wykładniki stylizacji, np. stylizacja na polszczyznę Niemców, Żydów, Rosjan.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Absolwent zna i rozumie
K_W02
w pogłębionym stopniu rolę refleksji językoznawczej w kształtowaniu kultury
K_W04
w stopniu pogłębionym miejsce i znaczenie językoznawstwa w relacji do innych dyscyplin naukowych oraz jego najnowszą specyfikę przedmiotową i metodologiczną
K_W06
w stopniu pogłębionym terminologię, teorie i metodologie z językoznawstwa diachronicznego i synchronicznego ze szczególnym uwzględnieniem terminologii, teorii i metodologii stosowanych najnowszych językoznawczych pracach badawczych oraz głównych kierunków rozwoju tej dyscypliny
K_W08
w stopniu pogłębionym diachroniczny charakter kształtowania się koncepcji badań językoznawczych, ze szczególnym uwzględnieniem badań nad językoznawstwem ogólnym i historią języka polskiego
K_W10
w stopniu pogłębionym kompleksową naturę języka polskiego na tle języków europejskich oraz jego złożoność i historyczną zmienność znaczeń
Absolwent potrafi
K_U02
samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać umiejętności badawcze niezbędne do uczestniczenia w badaniach naukowych, kierując się wskazówkami opiekuna naukowego oraz wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować, integrować informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych i wykorzystywać je we własnych projektach badawczych z zakresu językoznawstwa
K_U05
w stopniu pogłębionym stosować w dyskursie naukowym i własnych pracach badawczych poznaną terminologię, ujęcia teoretyczne, paradygmaty badawcze i pojęcia właściwe dla językoznawstwa
K_U07
w stopniu pogłębionym stosować zaawansowane techniki informacyjno-komunikacyjne oraz samodzielnie wysnuwać wnioski, stawiać hipotezy badawcze, dobierać strategie argumentacyjne, z wykorzystaniem poglądów i tez innych autorów, formułować odpowiedzi na krytykę, brać udział w debacie i prowadzić debatę oraz być gotowym do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów, a także dyskutować na specjalistyczne tematy językoznawcze ze zróżnicowanym kręgiem odbiorców
K_U11
pisać samodzielne prace badawcze z zakresu językoznawstwa pod kierunkiem opiekuna naukowego lub kierownika zespołu badawczego z właściwym doborem literatury przedmiotu ze szczególnym uwzględnieniem wyników najnowszych badań
K_U13
samodzielnie podejmować i inicjować zespołowe i indywidualne działania naukowe
K_U15
wszechstronnie wykorzystywać innowacyjne narzędzia wyszukiwawcze właściwe dla językoznawstwa
Absolwent jest gotów do
K_K01
profesjonalnego organizowania własnego warsztatu badawczego i krytycznej oceny swoich dokonań
K_K02
wzięcia etycznej odpowiedzialności za trafność przekazywanej wiedzy, podtrzymywania etosu zawodowego, kierowania się uczciwością i rzetelnością naukową w prowadzeniu sporów naukowych i ideowych oraz uznawania znaczenia wiedzy w rozwiązywaniu problemów poznawczych i praktycznych, a także zasięgania opinii ekspertów w wypadku trudności z samodzielnym rozwiązaniem problemu
K_K03
uznania znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych
K_K04
uznania znaczenia refleksji humanistycznej dla kształtowania się więzi społecznych
K_K06
wykorzystania kompetencji językoznawczych w działania na rzecz i organizowania życia kulturalnego regionu, kraju, Europy.
Kryteria oceniania
Przydział punktów ECTS:
- uczestnictwo w zajęciach: 30 godzin (1 ECTS),
- przygotowanie do zajęć: 30 godzin (1 ECTS),
- przygotowanie projektu końcowego: 150 godzin (5 ECTS).
Zaliczenie na ocenę na podstawie obecności (dopuszczalne 2 nieobecności) i aktywności na zajęciach oraz pracy pisemnej (lub prezentacji) przygotowanej przez studenta zgodnie z jego zainteresowaniami na wybrany temat związany z problematyką konwersatorium.
Zasady dotyczące nieobecności:
1. Student ma prawo do dwóch nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze.
2. Jeśli student ma więcej nieusprawiedliwionych nieobecności, nie otrzymuje zaliczenia z zajęć.
3. Jeśli student chce usprawiedliwić nieobecności, musi w ciągu tygodnia udokumentować ich obiektywne przyczyny (np. zwolnieniem lekarskim).
4. Student ma obowiązek odrobić nadprogramowe usprawiedliwione nieobecności w sposób wskazany przez osobę prowadzącą zajęcia.
Podstawa: Regulamin studiów na Uniwersytecie Warszawskim:
a. pkt. 17 par. 2,
b. pkt. 5 par. 17,
c. par. 33.
Zasady dotyczące stosowania SI:
1. Jeśli student chce (na potrzeby pracy zaliczeniowej lub prac cząstkowych) skorzystać z narzędzi sztucznej inteligencji, musi:
a. uzyskać na to zgodę osoby prowadzącej zajęcia,
b. uzgodnić z osobą prowadzącą zajęcia cele i zakres wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji.
2. Student nie może korzystać z narzędzi sztucznej inteligencji, aby redagować prace w języku polskim, chyba że osoba prowadząca zajęcia się na to zgodzi.
3. Jeśli student wykorzysta narzędzia sztucznej inteligencji:
a. bez zgody osoby prowadzącej zajęcia lub
b. w sposób z nią nieuzgodniony,
osoba prowadząca zajęcia stosuje procedury analogiczne do tych stosowanych w procedurze antyplagiatowej. Procedury te opisała Uniwersytecka Rada ds. Kształcenia w uchwale nr 14.
Podstawa:
1. Uchwała nr 170 Rady Dydaktycznej dla kierunków studiów: filologia bałtycka, filologia klasyczna i studia śródziemnomorskie, filologia polska, filologia polskiego języka migowego, kulturoznawstwo – wiedza o kulturze, logopedia ogólna i kliniczna, slawistyka, sztuka pisania, sztuki społeczne z dnia 27 lutego 2024 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia na Wydziale Polonistyki
2. Uchwała nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia
3. Uchwała nr 14 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 13 lipca 2020 r. w sprawie wytycznych dotyczących standardów i procedur postępowania w przypadku przygotowywania prac zaliczeniowych i dyplomowych z naruszeniem prawa na Uniwersytecie Warszawskim
Praktyki zawodowe
brak
Literatura
Literatura – częściowo do uzgodnienia na zajęciach, zgodnie z zainteresowaniami studentów.
Literatura (do wyboru):
Bańko M. i im., Nie całkiem obce. Zapożyczenia wyrazowe w języku polskim i czeskim, Warszawa 2016.
Bańko M., Drabik L., Wiśniakowska L., Słownik spolszczeń i zapożyczeń , Warszawa 2007.
Błasiak M., Dwujęzyczność i ponglish: zjawiska językowo-kulturowe polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii, Kraków 2011.
Brzezina M., Stylizacja rosyjska. Stylizacja językowa i inne ewokanty rosyjskości w utworach literackich ukazujących okres zaborów, Warszawa 1997.
Cienkowski W., Ogólne założenia metodologiczne badania zapożyczeń leksykalnych, „Poradnik Językowy” 1964, z. 10, s. 417-429.
Cierpich A., Zapożyczenia angielskie w polszczyźnie korporacyjnej, Kraków 2019.
Dunaj B., Mycawka M., O potrzebnych i niepotrzebnych zapożyczeniach z języka angielskiego, Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica XII (2017), s. 67-80.
Dubisz S., Język – Historia – Kultura, Warszawa 2002.
Karaś H., Wpływy języka rosyjskiego na polszczyznę – stan i problemy badań, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. LXVI, 2018, https://doi.org/10.26485/RKJ/2018/66/12, s. 185-217.
Karaś H., Rusycyzmy w polszczyźnie okresu zaborów, Warszawa 1996.
Kontakty języka polskiego z innymi językami na tle kontaktów kulturowych, red. J. Maćkiewicz i J. Siatkowski, Wrocław 1992 (Język a Kultura; t. 7).
Krawczyk A., 2007, Zapożyczenia leksykalne w sytuacji wielojęzyczności. Ukrainizmy i rusycyzmy w gwarze wsi Maćkowiec na Podolu, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
Maćkiewicz J., Co to są tzw. internacjonalizmy, „Język Polski” 1984, nr 3.
Mańczak-Wohlfeld E.: Angielsko-polskie kontakty językowe Kraków: Wydawnictwo UJ, 2006.
Markowski, A., O pojęciu i typach internacjonalizmów semantycznych, „Poradnik Językowy” 2004, z. 2, s. [39]-50
Mikołajczak A., Łacina w kulturze polskiej, Wrocław 1998.
Nowowiejski B., Wpływ języka niemieckiego na polszczyznę w zakresie słownictwa, „Poradnik Językowy” 2007, z. 5, s. 14-24.
Nowowiejski B., Makaronizmy końca XX wieku, "Białostockie Archiwum Językowe" 2001, s. 93-111.
Piotrowska-Wojaczyk A., Regionalizmy leksykalne w słownikach doby nowopolskiej, Poznań 2019 (tu część o zapożyczeniach).
Porayski-Pomsta, J., Słownictwo pochodzenia obcego w „Uniwersalnym słowniku języka polskiego” pod redakcją S. Dubisza, „Poradnik Językowy” 2006, z. 4, s. 58-69
Porayski-Pomsta J, Kilka uwag o zapożyczeniach leksykalnych z języka francuskiego, „Prace Filologiczne” 2007 (LIII), s. 461-468.
Rieger J., Siatkowski J., Kontakty polszczyzny z językami słowiańskimi, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wrocław 1993, s. s. 511–523 (lub wyd. popraw. Lublin 2001).
Rybicka H., Losy wyrazów obcych w języku polskim, Warszawa 1976.
Siatkowski J., Czesko-polskie kontakty językowe, Warszawa 1996.
Szewczyk MM., Lingua latina semper viva, czyli dlaczego warto się uczyć języka łacińskiego?, „Verbum” 2005, nr 6, s. 61-64.
Walczak B., Kontakty polszczyzny z językami niesłowiańskimi, [w:] Współczesny język polski, s. 499–510.
Walczak B., Między snobizmem i modą a potrzebami języka, czyli o wyrazach obcego pochodzenia w polszczyźnie, Poznań 1987.
Walczak B., Morfosemantyzm i leksykalizm w etymologii a zapożyczenia wyrazowe, w: Język. Teoria. Dydaktyka, red. M. Preyzner, WSP w Kielcach, Kielce 1987, s. 231-242.
Walczak B., Objaśnienia etymologiczne w powojennych słownikach polskich, [w:] Studia z polskiej leksykografii współczesnej III, pod red. Z. Saloniego, Białystok 1989, s. 73-98.
Walczak B., , Zapożyczenia leksykalne: teoria i metodologia badań, w: B. Nowowiejski, red., Polszczyzna północno-wschodnia, cz. II, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 1999, s. 96-107.
Waszakowa, K., Internacjonalizacja współczesnej polszczyzny – szansa czy zagrożenie? „Przegląd Humanistyczny” 2007, nr 1, s. 219-228.
Witaszek-Samborska M., Wyrazy pochodzenia obcego we współczesnej polszczyźnie (na podstawie słowników frekwencyjnych), Poznań 1992.
Witaszek-Samborska M., Zapożyczenia z różnych języków we współczesnej polszczyźnie (na podstawie słowników frekwencyjnych), Poznań 1993.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: