Współczesna polszczyzna w słowach i pojęciach 3003-C153GO1
Zajęcia w I semestrze będą poświęcone zagadnieniom teoretycznym, aby zapoznać uczestników z podstawowymi pojęciami i metodami opisu znaczenia wyrażeń językowych. W trakcie II semestru będziemy się koncentrować na przygotowaniach prac licencjackich: omówimy zasady pisania pracy dyplomowej (kompozycja, przypisy, bibliografia, styl wypowiedzi i in.) i zrecenzujemy kilka przykładowych prac. Uczestnicy będą prezentować tematy i postępy w przygotowaniach własnych prac, które mają być analizą wybranych zjawisk leksykalno-semantycznych współczesnej polszczyzny, ujętych w szerszym kontekście kulturowo-komunikacyjnym, w różnego typu tekstach (mogą to być m.in. teksty publicystyczne, reklamowe, literackie lub szeroko rozumiane teksty internetowe).
I SEMESTR
1. Sposoby definiowania znaczenia (przegląd stanowisk lingwistycznych: referencjalna teoria znaczenia, trójkąt semiotyczny, język jako interpretacja świata)
2. Znaczenie systemowe a znaczenie w użyciu. Modyfikacje znaczeń wyrażeń językowych w tekstach (problem polisemii, znaczenia wariantywne, inwariant semantyczny)
3. Kompozycjonalne koncepcje znaczenia. Semantyka składnikowa. Rozkład semantyczny predykatów
4. Struktura znaczenia: miejsce wartościowania i wiedzy o świecie w strukturze znaczeniowej leksemu. Konotacje semantyczne, definicja otwarta (hierarchiczny model R. Tokarskiego, definicja kognitywna J. Bartmińskiego)
5. Podstawy rekonstrukcji językowego obrazu świata, czyli zawartej w języku (czyjejś) interpretacji fragmentu rzeczywistości
6. Perspektywa, punkt widzenia nadawcy odzwierciedlone w leksyce
7. Wartościowanie utrwalone w wyrażeniach językowych
8. Sposoby porządkowania leksyki. Koncepcje pola znaczeniowego. Tematyczne kręgi słownictwa
9. Semantyka rozumienia i ram interpretacyjnych Ch. Fillmore’a
10. Kategoryzacja klasyczna i przez prototyp
11. Elementarne jednostki semantyczne w ujęciu Anny Wierzbickiej. Eksplikacje
12. Mechanizmy metafory i metonimii oraz ich funkcje w języku i w tekstach
13. Teoria amalgamatów kognitywnych G. Fauconniera i M. Turnera
II SEMESTR
Zajęcia praktyczne:
- korzystanie ze słowników i korpusów (typy i charakterystyka źródeł słownikowych, NKJP i inne zbiory tekstów współczesnej polszczyzny, kwerendy korpusowe)
- kompozycja pracy, przypisy, bibliografia
- recenzje przykładowych prac licencjackich
- regularne prezentowanie postępów w przygotowaniu prac licencjackich, omawianie kwestii problematycznych
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Po ukończeniu zajęć (60 godz.) student
- posługuje się podstawowymi pojęciami i terminami z zakresu semantyki leksykalnej (strukturalistycznej oraz kognitywnej)
- zna założenia i wybrane metody badawcze semantyki strukturalistycznej i kognitywnej; dostrzega powiązania między tymi paradygmatami
- dobiera odpowiednią literaturę do podjętego tematu
- korzysta ze słowników, korpusów i innych źródeł danych językowych (prawidłowo oznacza pochodzenie opisywanego przez siebie materiału językowego)
- przygotowuje samodzielnie pracę licencjacką, która jest analizą wybranego zjawiska leksykalnego współczesnej polszczyzny
Kryteria oceniania
- obecność (dwie nieobecności nieusprawiedliwione dopuszczalne w semestrze) i aktywność na zajęciach (udział w dyskusjach)
- przygotowanie do zajęć (przeczytanie i opracowanie wskazanych tekstów, referat, przygotowanie zadań związanych z określonymi tematami)
- podstawowym kryterium jest ocena postępów w przygotowaniu pracy licencjackiej (do końca I semestru: wskazanie tematu, wybór metodologii, dobór literatury; do końca II semestru: złożenie pracy licencjackiej)
Praktyki zawodowe
nie dotyczy
Literatura
Apresjan J. 1980, 2000, Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka, Wrocław, wybrane fragmenty.
Bartmiński 1988, Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji, [w:] Konotacja, red. J. Bartmiński, Lublin.
Bartmiński J., 1990, Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata, [w:] Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin.
Bartmiński J., Tokarski R., 1993, Definicja semantyczna: czego i dla kogo?, [w:] O definicjach i definiowaniu, red. J. Bartmiński, R. Tokarski, Lublin, s. 47-61.
Buttler D., 1967, Koncepcje pola znaczeniowego, [w:] „Przegląd Humanistyczny” 2
Buttler D., 1976, Struktura znaczeniowa wyrazów, [w:] „Prace Filologiczne” XXVI.
Grochowski M., 1993, Konwencje semantyczne a definiowanie wyrażeń językowych, Warszawa.
Grzegorczykowa R., 2001, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa.
Grzegorczykowa R., 2004, Punkt widzenia nadawcy w znaczeniu leksemów, [w:] Punkt widzenia w języku i w kulturze. Red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, R. Nycz, Lublin, s. 161-176.
Grzegorczykowa R., 2014, O dwóch typach badań semantycznych, [w:] „Prace Filologiczne” LXIV, 2, s. 123-139.
Grzenia J., 2008, Komunikacja językowa w Internecie, Warszawa.
Jordanskaja L., Mielczuk I., 1988, Konotacja w semantyce lingwistycznej i leksykografii, [w:] Konotacja, red. J. Bartmiński, Lublin.
Kleiber G., 2003, Semantyka prototypu. Kategorie i znaczenie leksykalne, przeł. B. Ligara, Kraków.
Lakoff G, Johnson M., 1988, Metafory w naszym życiu, Warszawa.
Libura A., 2007, Amalgamaty kognitywne.Powstanie i rozwój koncepcji integracji pojęciowej, [w:] Amalgamaty kognitywne w sztuce, red. A. Libura, Kraków, s. 11-66.
Maćkiewicz J., 1999, Słowo o słowie, Gdańsk.
Puzynina J., 1981, O znaczeniach czasownika „kłamać” we współczesnej polszczyźnie, [w:] „Studia Semiotyczne”, t. 11, s. 107-119.
Puzynina J., 1992, Język wartości, Warszawa.
Puzynina J., 1986, O elementach ocen w strukturze znaczeniowej wyrazów, [w:] Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, XL, s. 121-128.
Style współczesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiej, red. E. Malinowska, J. Nocoń, U. Żydek-Bednarczuk, Kraków, rozdz. 7 (U. Żydek-Bednarczuk, Dyskurs medialny), 8 (M. Kita, Dyskurs prasowy) , 11 (U. Żydek-Bednarczuk, Dyskurs internetowy), 12 (I. Loewe, Styl reklamy komercyjnej), 13 (I. Kamińska-Szmaj, Komunikacja polityczna – język, styl, dyskurs).
Taylor J., 2001, Kategoryzacja w języku, Kraków, rozdz. 2. Klasyczna teoria kategoryzacji, rozdz. 3. Kategorie prototypowe: I, rozdz. 4. Kategorie prototypowe: II, s. 44-119.
Tokarski R., 1984, Struktura pola znaczeniowego, Warszawa.
Tokarski R., 2001, Słownictwo jako interpretacja świata, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, s. 343-370.
Tokarski R., 2006, Pola znaczeniowe i ramy interpretacyjne – dwa spojrzenia na język, [w:] „LingVaria” I, Kraków, s. 35-46.
Tokarski R., 2013, Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin.
Waszakowa K., 1997, O nowych zjawiskach leksykalnych w świetle semantyki rozumienia, [w:] Semantyczna struktura słownictwa i wypowiedzi, pod red. R. Grzegorczykowej i Z. Zaron, Warszawa , s. 9 -24.
Waszakowa K., 1997, Rola kontekstu i sytuacji w rozumieniu neologizmów, [w:]Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, LIII, s. 121-132.
Wierzbicka A., 2010, Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne, Lublin, rozdz. 8, 9 i 11, s. 269-322, 373-388.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: