Socjolekty - odmiany języka uwarunkowane społecznie 3003-C053KJ1
I. Metodologia pisania pracy licencjackiej z uwzględnieniem podstaw teoretycznych oraz metod gromadzenia i analizy materiału badawczego.
II. Wprowadzenie do tematyki badań nad socjolektami.
1) Miejsce socjolektów wśród innych wariantów języka.
2) Terminy używane w odniesieniu do społecznych odmian języka (socjolekt, profesjolekt, slang, żargon, gwara środowiskowa, język środowiskowy, język subkultury i in.).
3) Klasyfikacje środowiskowych odmian polszczyzny (różne propozycje typologiczne, m.in. S. Grabiasa, D. Buttlerowej, H. Satkiewicz, T. Piekota i E. Kołodziejek).
4) Podstawowe kategorie socjolektalne (zawodowość, tajność, ekspresywność).
III. Funkcje socjolektów w kontaktach społecznych.
1) Funkcja integrująca, funkcja separująca, funkcja nadawania prestiżu, funkcja komunikacyjna.
2) Socjolekt jako narzędzie interpretowania i kreowania rzeczywistości. Cechy leksyki wybranych socjolektów a świat wartości środowiskowych.
3) Socjolekt jako rejestrator zjawisk społecznych.
IV. Językowa struktura socjolektu.
1) Jak powstaje socjolekt – mechanizmy kształtowania się leksyki środowiskowej.
2) Ustalanie leksykalnego zasobu socjolektu: teoria a praktyka.
3) Leksyka wyodrębniająca (swoista) a leksyka utożsamiająca (wspólnoodmianowa).
4) Relacje semantyczne w leksyce środowiskowej
5) Tematyczna struktura socjolektu
V. Socjolekty wczoraj i dziś – leksyka środowiskowa z perspektywy diachronicznej.
1) Dawne i współczesne środowiskowe odmiany polszczyzny. Socjolekty zanikające, rozwijające się i nowo powstajace.
2) Wpływ przemian społeczno-kulturowych na rozwój socjolektów.
3) Główne tendencje rozwojowe w obrębie słownictwa socjolektalnego.
4) Oddziaływanie leksyki środowiskowej na słownictwo ogólnopolskie.
VI. Słownikowy opis leksyki środowiskowej.
1) Specyfika słownikowego opisu leksyki środowiskowej. Słownictwo międzysocjolektalne jako problem leksykograficzny.
2) Przegląd słowników rejestrujących leksykę środowiskową.
Oprócz 60 godzin na zajęciach seminaryjnych student powinien przeznaczyć ok. 60 godzin na przygotowanie się do zajęć (lektura tekstów, przygotowanie referatu).
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Po ukończeniu seminarium licencjackiego student:
– rozumie, na czym polega specyfika społecznych odmian językowych;
– potrafi wskazać i opisać cechy odróżniające różne typy socjolektów;
– rozpoznaje cechy leksykalne typowe dla omawianych na zajęciach odmian socjolektalnych i potrafi je analizować w kontekście kultury środowiska, które posługuje się swoją odmianą języka;
– ma wiedzę na temat głównych tendencji rozwojowych w słownictwie środowiskowym;
– zna omawiane na zajęciach słowniki socjolektów;
– wyjaśnia i interpretuje zjawiska leksykalne związane ze społecznymi wariantami języka;
– ma świadomość kulturowych uwarunkowań rozwoju leksyki środowiskowej;
– przygotowuje pracę licencjacką z zakresu tematyki omawianej na seminarium.
Kryteria oceniania
1. Kontrola obecności (wymagana obecność na 80% zajęć).
2. Kontrola bieżącego przygotowania do zajęć, potwierdzonego aktywnością na seminarium i przygotowaniem przez studenta co najmniej jednego referatu.
3. Wybór tematu i złożenie konspektu pracy licencjackiej (w semestrze zimowym).
4. Złożenie pracy licencjackiej (w semestrze letnim).
Literatura
B. Dunaj, Między integracją a dyferencjacją – o rozwoju najnowszej polszczyzny [w:] Współczesna polszczyzna. Stan, perspektywy, zagrożenia, red. Zofia Cygal-Krupa, Kraków–Tarnów 2008.
S. Grabias, Wstęp w dwadzieścia lat później [w:] L. Kaczmarek, T Skubalanka, S. Grabias, Słownik gwary studenckiej, Lublin 1994.
S. Grabias, Język w zachowaniach społecznych, Lublin 1997.
M. Kochan, Mówiony język biznesu [w:] M. Milewska-Stawiany, E. Rogowska-Cybulska (red.), Polskie języki. O językach zawodowych i środowiskowych, Gdańsk 2010.
E. Kołodziejek, Człowiek i świat w języku subkultur, Szczecin 2005.
E. Kołodziejek, Społeczne i kulturowe uwarunkowania współczesnych odmian zawodowych [w:] M. Milewska-Stawiany, E. Rogowska-Cybulska (red.), Polskie języki. O językach zawodowych i środowiskowych, Gdańsk 2010.
J. Maćkiewicz, Jak pisać teksty naukowe?, Gdańsk 1995.
A. Markowski, Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, t. I, Wrocław 1992.
A. Markowski, Wykłady z leksykologii, Warszawa 2012.
K. Ożóg, Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku. Wybrane zagadnienia, Rzeszów 2001.
B. Pędzich, Jak powstaje socjolekt? Studium słownictwa paralotniarzy, Warszawa 2012.
B. Pędzich, Socjolekty wczoraj i dziś. Wpływ przemian społeczno-kulturowych przełomu XX i XXI w. na rozwój środowiskowych odmian języka [w:] Język (w) transformacji – transformacja w języku, red. nauk. A. Frączek i A. Just, Warszawa 2019.
T. Piekot, Język w grupie społecznej. Wprowadzenie do analizy socjolektu, Wałbrzych 2008.
H. Satkiewicz, Norma polszczyzny ogólnej a języki subkultur [w:] „Język a Kultura”, t. 10.: Języki subkultur, red. J. Anusiewicz, B. Siciński, Wrocław 1994.
K. Stępniak, Miejsce i rola gwar środowiskowych w rozwoju języka narodowego, „Poradnik Językowy” 10/1972.
B. Walczak, O językach, które odchodzą [w:] M. Milewska-Stawiany, E. Rogowska-Cybulska (red.), Polskie języki. O językach zawodowych i środowiskowych, Gdańsk 2010.
A. Wilkoń, Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Katowice 2000.
H. Zgółkowa, Język subkultur młodzieżowych [w:] Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, red. W. Pisarek, Kraków 1999.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: