Staropolskie przekłady Biblii. Z zagadnień języka religijnego 3003-B330HJ1
Celem zajęć jest pogłębienie wiedzy na temat XVI-wiecznych tłumaczeń jako czynnika sprawczego rozwoju polskiego języka literackiego.Konwersatorium ma również na celu wyrobienie umiejętności analizy dokumentów filologicznych (mikrofilmów i edycji naukowych) jako źródeł do historii języka polskiego oraz przygotowanie studentów do samodzielnej pracy badawczej w zakresie językoznawstwa historycznego, co zostanie uzyskane dzięki realizacji następujących tematów:
1. Przekłady Ewangelii w przeglądarce wersetów równoległych www.uw.edu.pl z perspektywy edytorskiej.
2. Przeglądarka wersetów równoległych jako korpus tekstów z drugiej połowy XVI wieku – przegląd tłumaczeń – na podstawie analizy mikrofilmów.
3. Szesnastowieczne przekłady Pisma Świętego jako książki formacyjne – typy przekładów, obce wzorce przekładowe, nadawca i odbiorca – kontekst komunikacyjny.
4. „…wypełnili marginesy „wariantami bardziej niż trzeba i nader często bez powodu”, czyli strategie translatorskie a właściwości języka i stylu przekładów NT. Tłumacze o swoich tłumaczeniach i pracy swoich poprzedników – analiza źródeł.
5. Drukowane przekłady jako książki formacyjne – zawartość, noty, annotacje, rejestry i ich funkcja.
6. Paratekst i jego funkcja w tłumaczeniu (traktaty ortograficzne itp.). Przekłady NT wobec innych gatunków dawnego piśmiennictwa religijnego dla wiernych.
7. Różnice między przekładami motywowane konfesyjnie i wynikające z różnych podstaw.
8. Struktury tekstowe przekładów NT (kolekcje, hiperteksty?) – analiza źródeł.
9. Polszczyzna drugiej połowy XVI wieku – w świetle polskich tłumaczeń NT – pisownia, i fonetyka tendencje normalizacyjne.
10. Wybrane zjawiska fleksyjne, leksykalne w dziesięciu przekładach Ewangelii Nazwy realiów.
11. Wybrane zjawiska fleksyjne, leksykalne w dziesięciu przekładach Ewangelii (fleksja imienna – odmiana rzeczownika, przymiotnika, zaimka) – formy innowacyjne i archaizmy – analiza źródeł.
12. Wybrane zjawiska fleksyjne, leksykalne w dziesięciu przekładach Ewangelii (zmiany w odmianie liczebnika) – analiza źródeł.
13. Wybrane zjawiska fleksyjne, leksykalne w dziesięciu przekładach Ewangelii – fleksja werbalna.
14. Współczesne biblizmy i ich odpowiedniki w przekładach NT.
15. Przekłady a inne formy literatury religijnej – psałterz Kochanowskiego, Rybińskiego, psalmy w kancjonałach i katechizmach.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
Student
WIEDZA
1. Potrafi wymienić renesansowe przekłady Pisma Świętego, ich typy w zależności od modelu edytorskiego i podstawy tłumaczeniowej.
2. Zna metody i techniki badawcze stosowane podczas opracowania szczegółowych zagadnień z zakresu językoznawstwa historycznego.
3. Zna podstawy edytorstwa tekstów dawnych – typy wydawnictw (A, B, C).
4. Zapoznaje się z dyskusyjnymi problemami teolingwistyki oraz metodologią badań nad przekładami Pisma Świętego.
UMIEJĘTNOŚCI
1. Potrafi wybrać metody i techniki badawcze do opracowania szczegółowych zagadnień dotyczących analizy źródeł historycznych (na przykładzie analizy szesnastowiecznych przekładów Ewangelii).
2. Na podstawie poznanych kryteriów oceny pracy naukowej jest w stanie przygotować dobre opracowanie wybranego problemu badawczego.
3. Nabywa umiejętności poprawnego opisu zjawisk językowych w samodzielnej pracy.
KOMPETENCJE SPOŁECZNE
1. Docenia rolę kulturalnego dziedzictwa epok dawnych i rolę dawnego piśmiennictwa w rozwoju polszczyzny literackiej.
Kryteria oceniania
Obecność na zajęciach – 70%, pozytywny wynik końcowego sprawdzianu – 30%.
Praktyki zawodowe
Brak.
Literatura
Literatura obowiązkowa:
Szesnastowieczne przekłady Ewangelii, przeglądarka wersetów rownoległych zamieszczona na stronie www.ewangelie.uw.edu.pl
Bartmiński J. i Niebrzegowska-Bartmińska S., 2009, Tekstologia, Warszawa.
Biblia brzeska 1563, 2003, Clifton–Kraków.
Biblia Slavica, Serie II: Polnische Bibeln, 2008, Stanisław
Murzynowski, Neues Testament Teil II: Apostelgeschichte und Briefe, Königsberg 1552, red. H. Rothe, wstęp A. Łuczak, Paderborn–München–Wien–Zürich, 2008.
Belcarzowa E., 2006, Polskie i czeskie źródła przekładu Biblii Leopolity, Kraków.
Bieńkowska D., 2002, Polski styl biblijny. Łódź.
Czerniatowicz J., 1969, Niektóre problemy naukowe grecystyki w pracach biblistów polskich XVI i XVII wieku. Teksty greckie a polskie przekłady, Warszawa–Wrocław–Kraków.
Duda H., 1998, „… każdą razą Biblią odmieniać. Modernizacja języka przedruków Nowego Testamentu ks. Jakuba Wujka, Lublin.
Gawthrop R., Strauss G., 1984, Protestantism and Literacy in Early Modern Germany, „Past & Present”, No. 104 (Aug., 1984), s. 31–55, http://www.jstor.org/stable/650697.
Genette G., 1997, Paratexs. Tresholds of Interpretation, Cambridge.
Gołąbek K., 2010, Antywzorzec biskupa w instrukcji kapituły krakowskie na synod Piotrkowski 1551 r., „Przegląd Historyczny”, t. CI, z. 1, s. 13–52.
Górski K., Kuraszkiewicz W., Pepłowski F., Saski S., Taszycki W., Urbańczyk S., Wierczyński, S., Woronczak J., 1955, Zasady wydawania tekstów staropolskich. Projekt, cz. II: Teksty nowożytne do połowy XVIII wieku, Wrocław.
Klemm M., 2009, Punkt wyjścia: czy każdy ma mieć swoje pojęcie tekstu? Różne definicje tekstu i ich porównanie, Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy, Wrocław, s. 13 – 26.
Knapiński R., 2004, Biblia pauperum – rzecz o dialogu słowa i obrazu, „Nauka” 4, s. 133–164.
Korolko M., 1999, [Stanisław Hozjusz], Księgi o Jasnym a szczyrym Słowie Bożym Najjaśniejszemu Książęciu i Panu Zygmuntowi Polskiemu etc. przypisane, Kraków 1562, Kraków.
Kozyra J., ks., 1999, Charakter teologiczny i biograficzny ewangelii jako gatunku literackiego, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 32, s. 45–68.
Kwilecka I., 2003, Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, Poznań.
Łuczak A., 2001, Najstarszy polski drukowany przekład Nowego Testamentu pióra Stanisława Murzynowskiego, [w:] Nowy Testament w dziejach Europy, red. T. Jaworski i W. Pyżewicz, Zielona Góra, s. 171-182.
Małłek J., 2012, Reformacja I protestantyzm w Polsce I Prusach (XVI–XIX w.), Opera selecta, vol. IV, Toruń.
Meller K., 2012, Słowa jak ziarna. Reformacyjne idee, książki, spory, Poznań.
Merczyng H., 1905, Zbory i senatorowie w dawnej Polsce. Przyczynki do dziejów terytorialnego i chronologicznego rozwoju i upadku reformacji w Rzeczypospolitej, dodatek, [w:] W. Krasiński, Zarys dziejów powstania i upadku reformacji w Polsce,
Warszawa, s. 126–264 + mapa.
Modrzewski Frycz A., 1957, O Kościele księga druga, przekł. I. Lichońska, wstęp Ł. Kurdybacha, red. K. Górski, Warszawa.
Pietkiewicz R., ks., 2002, Pismo Święte w języku polskim w latach 1518-1638. Sytuacja wyznaniowa w Polsce a rozwój edytorstwa biblijnego, Wrocław.
Prinke R.,T., 1998, Terra rubrica – terra electronica. Najkrótsza historia metatekstu, [w:] Nuntius Vetustatis. Prace ofiarowane Profesorowi Jerzemu Wisłockiemu, red. A. Bieniaszewski i R.T. Prinke, wersja 1.0.0 z dnia 12.10.1998 r. (dostęp online).
Przymuszała L., 2005, funkcje metatekstu w siedemnastowiecznej postylli ludowej (na przykładzie kazań Samuela Dambrowskiego i Adama Gdacjusza), [w:] Język religijny dawniej i dziś, II, Materiały z konferencji. Gniezno 3–5 czerwca 2004, red. S. Mikołajczak, T. Węcławski, Poznań, s. 255–263.
Sobczykowa J., 2001, Myśl o języku w komentarzu biblijnym ks. Jakuba Wujka, Katowice.
Winiarska-Górska I., 2009a, Język, styl i kulturowa rola XVI-wiecznych protestanckich przekładów Nowego Testamentu na język polski: między nowatorstwem a tradycją,
[w:] Polszczyzna biblijna. Między tradycją a współczesnością, t. 1, red. S. Koziara, W. Przyczyna, Tarnów, s. 279–312.
–, 2009b, Szesnastowiecznych tłumaczy Biblii dialog z tradycją, „Poradnik Językowy”, z. 5, s. 51–81.
–, 2011b, Przeglądarka wersetów równoległych szesnastowiecznych polskich Ewangelii w pracy historyka języka, „Poradnik Językowy”, z. 8, s. 27–45.
Witosz B., 1996, Metatekst w utworze literackim. Problemy teoretyczne, [w:] Literatura a heterogeniczność kultury, red. E. Czaplejewicz, E. Kasperski, Warszawa, s. 139–149.
Witosz B., 2001, Metatekst w opisie teoriotekstowym, stylistycznym i pragmalingwistycznym, [w:] stylistyka a pragmatyka, red. B. Witosz, Katowice, s., 73–81.
Witosz B., 2009, Dyskurs i stylistyka, Katowice.
Wojak T., 1993, Ustawy kościelne w Prusach Książęcych w XVI wieku (1525–1568), Warszawa.
Wojtak M., 2006, Gatunek w formie kolekcji a kolekcja gatunków, [w:] „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, t. 15, s. 143–152.
– 2011a, O relacjach dyskursu stylu gatunku i tekstu, „Tekst i dyskurs – Text und Diskurs”, nr 4, s. 69–78.
–, 2011b, Współczesne modlitewniki w oczach językoznawcy. Studium genologiczne, Tarnów.
Zbierski T., 1978, Semiotyka książki, Wrocław.
Wybrana literatura uzupełniająca:
Antos G., 2009, Teksty jako formy konstytuowania wiedzy, [w:] Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy,
perspektywy, Wrocław, s. 171–195.
Augustyniak U., 1992, Testamenty ewangelików reformowanych w Wielkim Księstwie
Litewskim, Warszawa.
Bartmiński J., 2012, Jak opisywać gatunki mowy, [w:] Język a kultura, t. 23. Akty i gatunki
mowy w perspektywie kulturowej, , red. A. Burzyńska-Kamieniecka, Wrocław, s. 13–32.
Czapnik M., 2009, Księgozbiór Krzysztoporskich. Z dziejów renesansowych bibliotek szlacheckich, [w:] Kolekcje historyczne księgozbiory szlacheckie XVI-XVII wieku, s. 15–152.
Dobrzyńska T., 1978, Delimitacja tekstu pisanego i mówionego, [w:] Tekst, język, poetyka. Zbiór studiów, red. M.R. Mayenowa.
Dobrzyńska T., 1993, Tekst, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wrocław, s. 283–304.
Komender T., Mieczkowska H., 1998, Katalog druków XVI wieku w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, t. 2., część 1: Babrius–Biblia, Warszawa.
Kuźmina D., 2010, Czy szkolnictwo jezuickie odniosło sukces w XVI wieku?, [w:] Studia nad reformacją, red. E. Bagińska, P. Guzowski, M. Liedkie, Białystok, s. 143–151.
Malicki M., Zwinogrodzka E. (red.), 1992, Katalog poloników XVI wieku Biblioteki Jagiellońskiej, t. 1. A–Ł, Warszawa–Kraków.
Opalińska K., 2009, Szlachta różnowiercza i pozostałości po jej księgozbiorach w zbiorach BUW (XVI w.), [w:] [w:] Kolekcje historyczne księgozbiory szlacheckie XVI-XVII wieku, s. 155–290.
Szelińska W., 1966, Biblioteki profesorów Uniwersytetu krakowskiego w XV i początkach XVI wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Marek Świdziński, Lingwistyka korpusowa w Polsce – źródła, stan, perspektywy, [w:] „LingVaria”, nr 1. Kraków 2006, s. 23-32.
Urban W., 1977, Umiejętność pisania w Małopolsce w drugiej połowie XVI wieku, „Przegląd
Historyczny”, t. LXVIII, z. 2, s. 231–257.
Winiarska I., 2004, Słownictwo religijne polskiego kalwinizmu, Warszawa.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: