Z polszczyzną przez wieki: dzieje nazw pospolitych i własnych w języku polskim 3003-B261HJ1
Tematyka zajęć:
1. Historia i stan polskiej onomastyki
2. Teoria nazw własnych: nazwy własne a nazwy pospolite
3. Problem wielomotywacyjności nazwisk
4. W świecie chrematonimów
5. Nazwy warszawskich restauracji – tradycja i współczesność
6-8. Kontakty Polski z Zachodem i Wschodem w świetle nazewnictwa geograficznego
9. Prace nad standaryzacją nazewnictwa geograficznego
10. Nazewnictwo obszarów pogranicznych
11. Centrum a peryferie; kategoria swój – obcy w języku
12. Mody językowe: modne nazwy, modne słowa
13-26. Polszczyzna w różnych epokach: różne ujęcia, różne propozycje badawcze
14-15. Wiek XX (np. odzyskanie niepodległości a sprawa unifikacji języka literackiego, zróżnicowanie polszczyzny okresu międzywojennego)
16-17. Wiek XIX (np. polszczyzna dziewiętnastowiecznego salonu; poradnictwo językowe)
18-19. Wiek XVIII (np. słownictwo i frazeologia –publicystyka Sejmu Wielkiego, gramatyka Kopczyńskiego; kampania przeciw galicyzmom)
21-22. Wiek XVII ( np. słownictwo i frazeologia wojskowa – Pamiętniki Paska, polszczyzna Zamościa; styl makaroniczny – aprobata i sprzeciw; stereotyp Mazurów w literaturze sowizdrzalskiej)
23-24. Wiek XVI (np. słownictwo dotyczące faz życia człowieka – Rej; propagatorzy polszczyzny w świetle przedmów drukarskich)
25-26. Średniowiecze (np. słownictwo dotyczące codzienności w Rozmyślaniu przemyskim; język polski w życiu i literaturze staropolskiej)
27-30. Omawianie tematów prac magisterskich.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Student:
WIEDZA
1. Ma wiedzę na temat zmian językowych zachodzących w poszczególnych okresach rozwoju języka polskiego.
2. Posiada wiedzę o związkach między badaniami literackimi i językoznawczymi, historycznymi a onomastycznymi.
3. Zan terminologię językoznawczą i onomastyczną.
4. Zna metody badawcze stosowane w językoznawstwie diachronicznym i onomastyce.
5. Ma dobrą wiedzę na temat stanu badań nad dawną polszczyzną oraz antroponimią i toponimią.
UMIEJĘTNOŚCI
1. Potrafi rozpoznać charakterystyczne cechy językowe w tekstach pochodzących z różnych epok i z różnych regionów.
2. Wykorzystuje poznane metody badawcze w analizie tekstów dawnych i faktów językowych.
3. Potrafi powiązać fakty językowe z faktami kulturowymi, literackimi i historycznymi.
4. Potrafi wskazać nowe problemy badawcze.
5. Stawia hipotezy badawcze i potrafi je uzasadnić.
KOMPETENCJE SPOŁECZNE
1. Szanuje język własnego narodu i traktuje go jako wartość.
2. Docenia bogactwa narodowego dziedzictwa kulturowego.
3. Pisząc pracę, samodzielnie podejmuje i inicjuje działania badawcze.
4. Pisząc pracę, efektywnie organizuje własną pracę i krytycznie ocenia jej stopień zaawansowania.
5. Jest świadomy posiadanej przez siebie wiedzy i zna zakres nabytych umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się i rozwoju.
6. Umie współpracować w grupie i jest otwarty na nowe idee i gotów do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów.
7. Wykazuje motywację do zaangażowanego uczestnictwa w życiu naukowym i kulturalnym.
8. Ma świadomość znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych.
Kryteria oceniania
Zaliczenie końcowe, które student uzyskuje na podstawie:
1. Obecności i aktywności na zajęciach;
2. Prezentacji wybranych problemów badawczych
(co najmniej jedno wystąpienie w semestrze).
3. Określenia tematu pracy magisterskiej, źródeł, zasad ekscerpcji materiału, opracowania bibliografii
W szczególności: ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność) – 20%, referaty na wybrany temat – 45%, konspekt projektu pracy magisterskiej – 25%, kontrola obecności – 10%
Literatura
Z. Abramowicz, Imiona chrzestne białostoczan w aspekcie socjolingwistycznym (lata 1885-1985), Białystok 1993.
I. Bajerowa, Zarys historii języka polskiego 1939-2000, Warszawa 2003.
S. Bąba, B. Walczak, Na końcu języka. Poradnik leksykalno-gramatyczny, Warszawa 1992.
Z. Benedyktowicz, Portrety „obcego”. Od stereotypu do symbolu, Kraków 2000.
A. Cieślikowa, Metody w onomastycznych badaniach różnych kategorii nazw własnych, Onomastica 41, 1966, s. 5-19.
Czynić słowami. Studia ofiarowane Krystynie Długosz-Kurczabowej, red. H. Karaś, Warszawa 2006
M. Czeszewski, K. Foremniak, Ludzie i miejsca w języku: Słownik frazeologizmów eponimicznych, Warszawa 2011.
W. Decyk-Zięba, „Lexykon geograficzny” bazylianina Hilariona Karpińskiego. Studium historycznojęzykowe, Warszawa 2009.
B. Dwilewicz, Język mieszkańców wsi Bujwidze na Wileńszczyźnie, Warszawa 1997.
K. Feleszko, Język we wspólnocie wielojęzycznej i wielokulturowej, w: Bukowina moja miłość, Warszawa 2002, t. 1, s. 87-128.
A. Gałkowski, Chrematonimy w funkcji kulturowo-użytkowej. Onomastyczne studium porównawcze na materiale polskim, włoskim, francuskim, Łódź 2008.
H. Górnowicz, Wstęp do onomastyki, Gdańsk 1988.
E. Jakus-Borkowa, Nazwy własne we współczesnym języku polskim, Lipsk 1986.
Językoznawstwo kognitywne III: Kognitywizm w świetle innych teorii, red. O. Sokołowska, D. Stanulewicz, Gdańsk 2006 (R. Tokarski, Konotacja semantyczno-strukturalistyczna czy kognitywna, s. 209-226).
A. Kępińska, Kształtowanie się polskiej kategorii męsko- i niemęskoosobowości. Język wobec płci, Warszawa 2006.
K. Kleszcz, Unifikacja języka mieszkańców wsi okolic Brzegu na Śląsku Opolskim. Studium socjolingwistyczne, Opole 2001.
Cz. Kosyl, Metaforyczne użycie nazw własnych, w: Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, red. M. Szymczak, Wrocław 1978, s. 133-143.
D. Kozaryn , Językowy obraz faz życia ludzkiego w utworach Mikołaja Reja, Szczecin 2009.
E. Kwapień, Kształtowanie się zasobu leksykalnego polszczyzny XIX wieku, Warszawa 2010.
J. Legomska, Organizacja leksyki wokół pojęcia państwo w dawnej polszczyźnie: państwo –własność, [w:] Staropolszczyzna piękna i interesująca, t. I, E. Koniusz, S. Cygan (red.), Kielce 2006, s. 257–268.
Leksyka słowiańska na warsztacie językoznawcy, red. H. Popowska-Taborska, Warszawa 1997.
K. Maćkowiak, U źródeł polskiej świadomości językowej (X-XV wiek), Poznań 2011.
Miasto: przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie, red. M. Święcicka, Bydgoszcz 2011.
Miasto w perspektywie onomastyki i historii, red. I. Sarnowska-Giefing, M. Graf, Poznań 2010.
Miejski krajobraz nazewniczy dawniej i współcześnie R. Mrózek, Miejski krajobraz nazewniczy Cieszyna w perspektywie diachronicznej, Katowice 2010.
Munuscula linguistica. In honorem Alexandrae Cieślikowa, Kraków 2006.
Nazewnictwo geograficzne Poznania. Zbiór studiów, red. Z. Zagórski, Poznań 2008.
Nazewnictwo miejskie, red. S. Urbańczyk, Warszawa 1989.
A.Niewiara, Kształty polskiej tożsamości. Potoczny dyskurs narodowy w perspektywie
etnolingwistycznej (XVI–XX w.), Katowice 2009.
Nowe nazwy własne – nowe tendencje badawcze, red. A. Cieślikowa, B. Czopek-Kopciuch, Kraków 2007.
O języku i stylu „Pamiętników” Jana Chryzostoma Paska, wybór i wstęp H. Rybicka-Nowacka, Warszawa 1989.
Onimizacja i apelatywizacja, red. Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz, Białystok 2006
Onomastyka polska a nowe kierunki językoznawcze. Materiały z XI Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej 15-17 czerwca 1998 Bydgoszcz-Pieczyska, red. M. Czachorowska, Ł. M. Szewczyk, Bydgoszcz 200
D. Ostaszewska, Postać w literaturze. Wizerunek staropolski, Katowice 2001.
F. Pepłowski, Słownictwo i frazeologia polskiej publicystyki okresu oświecenia i romantyzmu, Warszawa 1961.
Polszczyna publiczna początku XXI wieku, red. E. Wolańska, Warszawa 2007.
E. Rudnicka-Fira, Antroponimia Krakowa od XVI do XVIII wieku: proces kształtowania się nazwiska, Katowice 2004.
M. Rutkowski, O kłopotach z konotacjami nazw własnych (na marginesie „Słownika metafor i konotacji nazw własnych”), Onomastica LIV, 2010, s. 25-33.
K. Skowronek, M. Rutkowski, Media i nazwy. Z zagadnień onomastyki medialnej, Kraków 2004.
E. Stachurski, Słowa-klucze polskiej epiki romantycznej, Kraków 1998.
Swojskość i cudzoziemszczyzna w dziejach kultury polskiej, red. Z. Stefanowska, Warszawa 1978.
A. Tyrpa, Cudzoziemcy i obce kraje w dialektach polskich, Kraków 2011.
A. Tyrpa, Kontakty dawnych Polaków z innymi nacjami odbite w leksyce, frazeologii przysłowiach, [w:] E. Koniusz, S. Cygan (red.), Staropolszczyzna piękna i interesująca, t. II, Kielce 2006, s. 39–46.
T. Ulewicz, Walka o język polski w I połowie XVI wieku (problem przedmów drukarskich, paraleli czeskich), „Język Polski” 1956, s. 81-97.
E. Umińska-Tytoń, Polszczyzna dziewiętnastowiecznych salonów, Łódź 2011.
B. Walczak, Między snobizmem i modą a potrzebami języka, czyli o wyrazach obcego pochodzenia w polszczyźnie, Poznań 1987.
A. Wierzbicka, Słowa klucze. Różne języki – różne kultury, tłum. I. Duraj-Nowosielska, Warszawa 2007.
H.Wiśniewska, Kulturalna polszczyzna XVII wieku. Na przykładzie Zamościa, Lublin 1994.
B. Witosz, Kobieta w literaturze. Tekstowe wizualizacje od fin de siècle’u do końca XX wieku, Katowice 2001.
E. Woźniak, Ofiary i krzywdziciele. Studium postaci w przedtrydenckim piśmiennictwie pasyjnym, Łódź 2007.,
L. Zabrocki, Zasięgi wewnętrznego językowego magazynowania nazw jednostkowych, w: Symbolae Philologicae in honorem Vitoldi Taszycki, Wrocław 1968, s. 416-424.
Zamknięte w języku. Studia językoznawcze, red. H. Karaś, Warszawa 2004
K. i Z. Zierhofferowie, Polska a Europa w świetle nazw geograficznych, Poznań 2007.
K. i Z. Zierhofferowie, Nazwy geograficzne Europy w języku polskim, Poznań 2011.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: