Wyrazy obce w polszczyźnie 3003-B253JK1
Seminarium dotyczy recepcji i adaptacji wyrazów obcych w języku polskim. Omówione zostaną zarówno tematy klasyczne (np. historia zapożyczeń, klasyfikacja zapożyczeń, zapożyczenia w ujęciu normatywnym), jak i inne, rzadziej podejmowane przez językoznawców (np. emotywne i asocjacyjne walory wyrazów obcych, psychologiczne aspekty ich recepcji, rodzimość i obcość w kulturze). W centrum uwagi znajdzie się hipoteza, że wśród zapożyczeń leksykalnych właściwych (tzn. z wyłączeniem kalk) nie ma wyrazów niepotrzebnych, gdyż nawet zapożyczenia na pozór identyczne funkcjonalnie z wyrazami rodzimymi różnią się od nich pod jakimś względem. W ciągu pierwszego semestru zostanie wypracowana instrukcja badawcza, która pozwoli wszystkim uczestnikom opisać porównawczo wybrane wyrazy obce i ich rodzime odpowiedniki. Opisy te staną się punktem wyjścia dla rocznych prac zaliczeniowych, wstępne wyniki będą referowane i analizowane w drugim semestrze.
Wykaz zagadnień:
1. Przyczyny zapożyczeń. Czy istnieją zapożyczenia niepotrzebne?
2. Typologia zapożyczeń.
3. Mechanizmy adaptacji zapożyczeń.
4. Historia zapożyczeń w polszczyźnie.
5. Wpływ języka angielskiego na współczesną polszczyznę.
6. Statystyka zapożyczeń w polszczyźnie na tle innych języków.
7. Zapożyczenia z perspektywy kultury języka.
8. Społeczna recepcja zapożyczeń. Puryzm i liberalizm.
9. Rodzimość i obcość w kulturze.
10. Czy istnieją dokładne synonimy? Pozadesygnacyjne elementy znaczenia wyrazu.
11. Wyrazy obce w świetle badań psychologów.
12. Czynniki kształtujące adaptację wyrazów obcych.
13. Słowniki zapożyczeń, słowniki 'natywizujące', słowniki wyrazów obcych.
14. Szczegółowe studia: 'klik', 'wow', 'torreador' vs. 'toreador', 'jazz' vs. 'dżez', 'kurort' vs. 'uzdrowisko', 'fan' vs. 'miłośnik', 'kartofel' vs. 'ziemniak' i in.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Studenci rozumieją potrzebę zapożyczania wyrazów obcych , znają mechanizmy ich adaptacji i psychologiczne aspekty ich recepcji, potrafią scharakteryzować zasób zapożyczeń w polszczyźnie z podziałem na języki oraz w przekroju historycznym, umieją ocenić najnowsze zapożyczenia ze stanowiska normatywnego oraz scharakteryzować społeczne postawy wobec zapożyczeń. Ponadto umieją czerpać wiedzę ze słowników i korpusów językowych oraz opisywać szeroko rozumiane znaczenie wyrazów, wykraczające poza cechy czysto desygnacyjne.
Kryteria oceniania
W pierwszym semestrze o ocenie będzie decydował udział w zajęciach - obecność, aktywność, wygłoszenie referatu lub przedstawienie prezentacji na wybrany temat. W drugim semestrze podstawą oceny będzie praca pisemna - wnikliwa analiza porównawcza wybranego wyrazu zapożyczonego i jego rodzimego synonimu.
Literatura
— Bańko M., Dlaczego 'torreador'? (w:) M. Kita (red.) Błąd językowy w perspektywie komunikacyjnej. Katowice: WSZMiJO, 2008, s. 297-309, http://www2.polon.uw.edu.pl/banko/inne_publikacje.html.
— Bańko M., Dlaczego 'wow'? (w:) G. Dąbkowski (red.), Reverendissimae Halinae Satkiewicz cum magna aestimatione, Warszawa: Plejada, 2008, s. 9-21, http://www2.polon.uw.edu.pl/banko/inne_publikacje.html.
— Bańko M., Normatywista na rozdrożu. Dwugłos w sprawie tzw. kryterium narodowego (w druku).
— Bańko M., Should the computer mouse click differently in Polish? (w:) Ch. Voss, A. Nagórko (red.), Die Eurpäizität der Slavia oder die Slavizität Europas. Ein Beitrag der kultur- und sprachrelativistischen Linguistik, München - Berlin: Otto Sagner, 2009, s. 177-185.
— Bańko M., Hebal-Jezierska M., Proč jazz nikoliv džez? Harmonie grafické podoby lexému a obsahu – jako jeden z činitelů ovlivňující adaptaci cizojazyčných přejímek? (w druku).
— Bąba S., Walczak B., Na końcu języka. Warszawa - Poznań: PWN, 1992, s. 20-24.
— Bugajski M., Przejawy snobizmu w komunikacji językowej, 'Poradnik Językowy', 1995, nr 3, s. 30-34.
— Chłopicki W., Świątek J., Angielski w polskiej reklamie. Warszawa: PWN, 2000 (fragmenty).
— Cienkowski W. Teoria etymologii ludowej. Warszawa: PWN, 1972 (fragmenty).
— Cyran. W., Mechanizm zapożyczania wyrazów w języku polskim, 'Rozprawy Komisji Językowej ŁTN', t. XX, Łódź, 1974, s. 23-37.
— Czesak A., Oczyściciel mowy polskiej E. S. Kortowicza, Poznań 1981 - idee i zawartość (w:) Z zagadnień leksykologii i leksykografii języków słowiańskich, red. J. Kamper-Warejko, I. Kaproń-Charzyńska. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2007, s. 79-85.
— Czy akceptujemy słownictwo obce w naszym języku? Komunikat z badań. Warszawa: CBOS, 1999, http://www.cbos.pl/PL/publikacje/raporty_1999.php.
— Fisiak J., Złożony kontakt językowy w procesie zapożyczania z języka angielskiego do polskiego, 'Język Polski' XLII, 1962, nr 4, s. 286-294.
— Leszczyński Z., Krótka relacja o puryście sprzed wieku, 'Prace Filologiczne' XLV, 2000, s. 347-352.
— Lipczuk R., Motive der Fremdwortbekämpfung, 'Studia Niemcoznawcze' XXXVI, 2007, s. 521-531.
— Lipczuk R., O słownikach wyrazów obcych, słownikach zniemczających i spolszczających (w:) In silva verborum. Prace dedykowane Profesor Ewie Pajewskiej, red. B. Afeltowicz, J. Ignatowicz-Skowrońska, P. Wojdak, Szczecin: Volumina.pl, 2011, s. 205–216.
— Lipczuk R., Puryzm językowy w Niemczech — historia i teraźniejszość, 'Biuletyn PTJ' LIX, 2003, s. 139-149, http://www.mimuw.edu.pl/polszczyzna/PTJ/b/b59_139-149.pdf.
— Mańczak W., Z zagadnień językoznawstwa. Warszawa: PWN, 1970, s. 292-297.
— Markowski A., Postawy wobec języka (w:) Nowy słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa: PWN, 1999, s. 1722-1728.
— Markowski A., Zapożyczenia dawne - dziś (stan z początku i końca XX wieku) (w:) W. Gruszczyński (red.), Język narzędziem myślenia i działania. Warszawa: Elipsa, 2002, s. 76-85.
— Marcjanik M., Mówimy uprzejmie. Warszawa: PWN, 2009, s. 132-136.
— Markowski A., Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne. Warszawa: PWN, 2005, s. 126-140, 162-167.
— Nieckula F., O tzw. kryterium narodowym poprawności językowej, 'Rozprawy Komisji Językowej' XV, Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, 1987, s. 5-43.
— Otwinowska-Kasztelanic A., A study of the lexico-semantic and grammatical influence of English on the Polish of the younger generation of Poles (19-35 years of age). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2000 (fragmenty).
— Rieger J., Siatkowski J., Kontakty polszczyzny z językami słowiańskimi (w:) J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski. Wrocław: Wiedza o Kulturze, 1993, s. 511-523.
— Skorupska-Raczyńska, 'Dykcjonarz' Michała Amszejewicza na tle nowopolskich słowników wyrazów obcych. Gorzów Wielkopolski: PWSZ, 2004.
— Song H., Schwarz N., If it’s easy to read, it's easy to do, pretty, good, and true, 'The Psychologist' 23, 2010, nr 2, s. 108-111, www.thepsychologist.org.uk (opracowanie polskie: Czytelne znaczy dobre, 'Charaktery', 2010, nr 3, s. 48-51, www.charaktery.eu).
— Środa M., Postawy wobec obcości (w:) K. Czyżewski (red.), Warto zapytać o kulturę 3. Obcy, inny, swój. Białystok - Sejny: Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego, Ośrodek 'Pogranicze - sztuk , kultur, narodów', 2008, s. 33-52.
— Thomas G., Linguistic Purism. London: Longman, 1991 (fragmenty).
—Tokarski R., Konotacja jako składnik treści słowa (w:) J. Bartmiński (red.), Konotacja. Lublin: UMCS, 1988, s. 35-53.
— Walczak B., Kontakty polszczyzny z językami niesłowiańskimi (w:) J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski. Wrocław: Wiedza o Kulturze, 1993, s. 499-510.
— Walczak B., Między snobizmem i modą a potrzebami języka, czyli o wyrazach obcego pochodzenia w polszczyźnie. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1987 (fragmenty).
— Wierzbiccy A. i P., Praktyczna stylistyka. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1968, s. 34-37.
— Witaszek-Samborska M., Wyrazy obcego pochodzenia we współczesnej polszczyźnie na podstawie słowników frekwencyjnych. Poznań: Wydawnictwo Nakom, 1992 (fragmenty).
— Wróblewski K., Fan - moda czy językowa konieczność?, 'Poradnik Językowy', 1991, nr 3-4, s. 142-144.
— Wróblewski K., O hitach, szlagierach i przebojach, 'Poradnik Językowy', 1989, nr 8, s. 562-566.
— Zarębina M., Rachwałowa M., Zapożyczenia w polszczyźnie pisanej, 'Socjolingwistyka' 3, 1980, s. 181-193.
— Zboralski M., Nazwy firm i produktów. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2000 (fragmenty).
— Zdunkiewicz-Jedynak D., Spolszczony angielski czy zangielszczony polski? Wpływ języka angielskiego na język generacji gadu-gadu, 'Poradnik Językowy', 2008, nr 3, s. 50-61.
Ponadto słowniki etymologiczne, słowniki wyrazów obcych oraz:
— Bańko M., Drabik L., Wiśniakowska L., Słownik spolszczeń i zapożyczeń. Warszawa: PWN, 2007.
— Bralczyk J., Nowe słowa. Warszawa: Hachette Livre, 2007.
— Nagórko A., Łaziński M., Burkhardt H., Dystynktywny słownik synonimów. Kraków: Universitas, 2004.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: