Metodologia badań językoznawczych - diachroniczna 3003-11B1MD

Wykład ma za zadanie zaznajomienie studentów z metodologią badań językoznawstwa diachronicznego dzięki realizacji następujących tematów:
1. Metodologia badań naukowych: podstawowe pojęcia, kryteria oceny prac naukowych. Językoznawstwo na tle innych nauk. Dyscypliny językoznawstwa diachronicznego.
2. XIX-wieczne językoznawstwo historyczno-porównawcze, w tym młodogramatycy niemieccy i ich teorie.
3. Krótko o początkach refleksji o języku polskim od XV wieku, dokładniejsze omówienie dorobku polskiego językoznawstwa diachronicznego od II połowy XIX w. po połowę wieku XX.
4. Ferdinand de Saussure i strukturalizm.
5. Strukturalizm w polskiej diachronii – poglądy i badania Ireny Bajerowej.
6. Dorobek polonistycznego językoznawstwa diachronicznego od 2. połowy XX po początek XXI w.
7. Strukturalizm w badaniach leksyki.
8. Metodologia badań onomastycznych: różnice między nomen proprium a nomen appelativum, główne klasyfikacje onimów. Nowe metody badawcze i sposoby opisu nazw własnych.
9. Metodologia badań dialektologicznych.
10. Metodologia badań socjolingwistycznych i jej zastosowanie w diachronii.
11. Etymologia – problematyka badań. Zastosowanie badań etymologicznych w opisie leksyki.
12. Dorobek polskiej leksykografii – słowniki dawne i rejestrujące dawną polszczyznę; różnice w makro- i mikrostrukturze.
13. Językoznawstwo komputerowe i korpusowe. Narodowy Korpus Języka Polskiego i inne korpusy (w tym KorBa) jako źródło materiału badawczego. Językoznawstwo komputerowe w diachronii.
14. Metodologia badań kognitywnych w diachronii.
15. Pisemny sprawdzian z wykładów.

Wykład ma za zadanie zaznajomienie studentów z metodologią badań językoznawstwa diachronicznego dzięki realizacji następujących tematów:
1. Metodologia badań naukowych: podstawowe pojęcia, kryteria oceny prac naukowych. Językoznawstwo na tle innych nauk. Dyscypliny językoznawstwa diachronicznego.
2. XIX-wieczne językoznawstwo historyczno-porównawcze, w tym młodogramatycy niemieccy i ich teorie.
3. Krótko o początkach refleksji o języku polskim od XV wieku, dokładniejsze omówienie dorobku polskiego językoznawstwa diachronicznego od II połowy XIX w. po połowę wieku XX.
4. Ferdinand de Saussure i strukturalizm.
5. Strukturalizm w polskiej diachronii – poglądy i badania Ireny Bajerowej.
6. Dorobek polonistycznego językoznawstwa diachronicznego od 2. połowy XX po początek XXI w.
7. Strukturalizm w badaniach leksyki.
8. Metodologia badań onomastycznych: różnice między nomen proprium a nomen appelativum, główne klasyfikacje onimów. Nowe metody badawcze i sposoby opisu nazw własnych.
9. Metodologia badań dialektologicznych.
10. Metodologia badań socjolingwistycznych i jej zastosowanie w diachronii.
11. Etymologia – problematyka badań. Zastosowanie badań etymologicznych w opisie leksyki.
12. Dorobek polskiej leksykografii – słowniki dawne i rejestrujące dawną polszczyznę; różnice w makro- i mikrostrukturze.
13. Językoznawstwo komputerowe i korpusowe. Narodowy Korpus Języka Polskiego i inne korpusy (w tym KorBa) jako źródło materiału badawczego. Językoznawstwo komputerowe w diachronii.
14. Metodologia badań kognitywnych w diachronii.
15. Pisemny sprawdzian z wykładów.

Wybrana bibliografia:
Adamska-Sałaciak A., Wyjaśnianie w językoznawstwie historycznym, "Biuletyn PTJ" 47-48, 1992, s.27-42.
Ajdukiewicz K., Metodologia i metanauka, [w:] tegoż, Język i poznanie, t. 2. Wybór pism z lat 1945-1963, Warszawa 1985, s. 117-126.
Anusiewicz J., Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki. Wrocław 1994.
Badania diachroniczne w Polsce II. Między współczesnością a przeszłością, red. A. Krzyżanowska, M. Posturzyńska-Bosko, P. Sorbet, Lublin 2016.
Bajerowa I. (red.) Język polski czasu drugiej wojny światowej (1939-1945), Warszawa 1996.
Bajerowa I., Czy i jak historia języka może skorzystać z propozycji kognitywizmu?, „LingVaria” nr 2 (10), 2010, s. 37-44
Bajerowa I., Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku, Wrocław 1964.
Bajerowa I., Polski język ogólny XIX wiek, t. 1. Ortografia, fonologia z fonetyką, morfonologia, t. 2. Fleksja, t. Składnia. Synteza, Katowice 1986, 1992, 2000.
Bajerowa I., Strukturalna interpretacja historii języka, „Język Polski” XLIX, 1969, s. 81-103.
Bajerowa I., Tendencja do normalizacji jako główny czynnik rozwojowy polskiego języka ogólnego, [w:] „Studia historycznojęzykowe”, t. 3. Rozwój polskiego systemu językowego, pod red. K. Rymuta i W. R. Rzepki, Kraków 2000, s. 9-14.
Bajerowa I., Zarys historii języka polskiego 1939-2000, Warszawa 2003.
Bańko M., Z pogranicza leksykografii i językoznawstwa. Studia o słowniku jednojęzycznym, Warszawa 2001.
Bartmiński J., Językowe podstawy obrazu świata, Wyd. 2 uzup., Lublin 2007.
Bobrowski I., Wiedza historycznojęzykowa a dwudziestowieczne paradygmaty lingwistyczne, [w:] Synchronia – diachronia. Materiały z konferencji „Problematyka historycznojęzykowa we współczesnym językoznawstwie i jej miejsce w dydaktyce”, pod red. M. Wojtyły-Świerzowskiej, Kielce 1999, s. 29-38.
Bobrowski I., Zaproszenie do językoznawstwa, Kraków 1998.
Bogusławski A., Drzazgowska E., Język w refleksji teoretycznej. Przekroje historyczne, Warszawa 2016, t. 2, rozdz. 4. Różnorodność i zmienność języków, zwłaszcza podrozdz. 1. Różnorodność języków. Pokrewieństwo języków i ich zróżnicowanie genealogiczne, s. 703-728, oraz podrozdz. 3. Zmiany w języku, s. 744-768.
Borejszo M., Nazwy ubiorów w języku polskim do roku 1600, Poznań 1990.
Borejszo M., Nazwy ubiorów we współczesnej polszczyźnie, Poznań 2001.
Borejszo M., O sposobach tworzenia nazw odzieży w okresie staropolskim i współcześnie, „Studia historycznojęzykowe”, t. 1. pod red. M. Kucały i Z. Krążyńskiej, Kraków 1994, s. 43-49.
Brückner A., Zasady etymologii słowiańskiej, „Rozprawy Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności”, Kraków 1917.
Brzozowska M., Etymologia i konotacja słowa. Studia semantyczne, Lublin 2009.
Büntig K.-D., Wstęp do lingwistyki, tłum. E. Tomczyk-Popińska, Warszawa 1989.
Buttler D., Kategorie semantyczne leksyki potocznej, [w:] Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, pod red. M. Szymczaka, Wrocław 1978.
Cygal-Krupa Z., Podstawowe słownictwo tematyczne języka polskiego (na wybranych przykładach), Kraków 1990.
Cygal-Krupa Z., Słownictwo tematyczne języka polskiego. Zbiór wyrazów w układzie rangowym, alfabetycznym i tematycznym, Kraków 1986.
Danielewiczowa M., Dosięgnąć przedmiotu. Rzecz o Ferdynandzie de Saussurze, Warszawa 2016.
Dawne ortografie, gramatyki i podręczniki języka polskiego. Internetowe kompendium edukacyjne, red. nauk. W. Decyk-Zięba, A. Kępińska, M. Kresa, A. Piotrowska, I. Stąpor, Warszawa 2014, www.gramatyki.uw.edu.pl
Deptuchowa E., Informacja o badaniach zespołowych prowadzonych w Zakładzie Historii Języka Polskiego Instytutu Języka Polskiego, „LingVaria" V, nr 2 (10), 2010, s. 237-240.
Deptuchowa E., Publikacje Profesora Stanisława Urbańczyka w zakresie językoznawstwa polonistycznego, [w:] Język polski – wczoraj, dziś, jutro, pod red. B. Czopek-Kopciuch i P. Żmigrodzkiego. Wydawnictwo LEXIS, Kraków 2010, s. 15–23.
Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe pod red. Haliny Karaś, www.dialektologia.uw.edu.pl
Doroszewski W., Mowa mieszkańców wsi Staroźreby. Opis i tezy teoretyczne, „Prace Filologiczne” XVI, 1934, s. 249-278.
Dubisz S., Dzieje języka polskiego jako problem badawczy w pracy historyka języka, „Poradnik Językowy” 2009, z. 3, s. 19–34.
Dubisz S., Historia języka polskiego – „wczoraj, dziś i jutro”, „LingVaria” 2 (10), 2010, s. 45-51.
Dunaj B., Perspektywy badań historycznojęzykowych, „LingVaria” 2(10), 2010, s. 53-57.
Dzieje Słowian w świetle leksyki, red. Jerzy Rusek, Wiesław Boryś, Leszek Bednarczuk, Kraków 2002.
Encyklopedia języka polskiego, pod red. Stanisława Urbańczyka, Wrocław 1991; wybrane artykuły
Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, pod red. Kazimierza Polańskiego, Wrocław 1993; wybrane artykuły
Evans V., Leksykon językoznawstwa kognitywnego, przekład M. Buchta, M. Cierpisz, J. Podhorecka, A. Gicala, J. Winiarska, Kraków 2009.
Florczak Z., Europejskie źródła teorii językowych w Polsce na przełomie XVIII i XIX wieku. Studia z dziejów teorii języka i gramatyki, Wrocław 1978.
Gołąb Z., Heinz A., Polański K., Słownik terminologii językoznawczej, Warszawa 1970.
Grabias S., Język w zachowaniach społecznych, Lublin 1997.
Grzegorczykowa R., Wstęp do językoznawstwa, Warszawa, 2007.
Gwary dziś. 1. Metodologia badań, pod red. Jerzego Sierociuka, Poznań 2001.
Heinz A., Dzieje językoznawstwa w zarysie, Warszawa 1983.
Jakubowicz M., Z warsztatu badań etymologicznych – od Pokornego do Borysia, „Poradnik Językowy” 2010, nr 7, s. 38-49.
Jankowiak L.A., Słownictwo medyczne Stefana Falimirza, t. 1. Początki polskiej renesansowej terminologii medycznej, t. 2. Słownik, Warszawa 2005-2006.
Janowska A., Pastuchowa M., Między leksykologią a słowotwórstwem. Osiągnięcia i propozycje katowickiej szkoły słowotwórstwa historycznego, [w:] Żywe problemy historii języka, red. M. Kuźmicki i M. Osiewicz, Poznań 2010.
Językoznawstwo w Polsce. Kierunki badań i perspektywy rozwoju, red. nauk. M. Grochowski, Warszawa 2012.
Karaś H., Perspektywy polskiej dialektologii, „Poradnik Językowy” 2012, z. 8, s. 15-28.
Karaś H., Polska leksykografia gwarowa, Warszawa 2011.
Kępińska A., Dawne gramatyki języka polskiego, „Biuletyn Informacyjny Biblioteki Narodowej”, 2006, nr 4, s. 43-48.
Kiklewicz A., Tęcza nad potokiem… Kategorie lingwistyki komunikacyjnej, socjolingwistyki i hermeneutyki lingwistycznej w ujęciu systemowym, Łask 2010.
Kita M., Polański E., Słownik tematyczny języka polskiego, Warszawa 2002. UAM
Klemensiewicz Z., Historia języka polskiego, t. 1-3, Warszawa 1974.
Kleszczowa K., Przypadek i prawidłowość w funkcjonowaniu systemu słowotwórczego, „Poradnik Językowy” 2004, z. 2, s. 51-66.
Kleszczowa K., Staropolskie kategorie słowotwórcze i ich perspektywiczna ewolucja. Rzeczowniki, Katowice 1998.
Kleszczowa K., Strukturalizm i poststrukturalizm w badaniach historycznojęzykowych, „Biuletyn PTJ” LXVII, 2011, s. 97-115.
Kloch Z., Spory o język, Warszawa 1995.
Kołodziejek E., Człowiek i świat w języku subkultur, Szczecin 2007.
Kresa M., Księgi metrykalne i program EXCEL jako źródło i narzędzie badań antroponimicznych, [w:] Badania historycznojęzykowe. Stan, metodologia, perspektywy, red. B. Dunaj i M. Rak, Kraków 2011, s. 399-411.
Kucała M., Rodzaj gramatyczny w historii polszczyzny, 1978.
Kuhn Th. S., Dwa bieguny. Tradycja i nowatorstwo w badaniach naukowych, tłum i posłowiem opatrzył S. Amsterdamski, Warszawa 1985.
Kurcz I., Lewicki A., Sambor J., Woronczak J., Słownictwo współczesnego języka polskiego. Listy frekwencyjne, t. 1-5, Warszawa 1974-1977.
Lyons J., Wstęp do językoznawstwa, przeł. K. Bogacki, Warszawa 1976 (pierwodruk 1968).
Łaziński M., Jan Baudouin de Courtenay i Aleksander Brückner, „LingVaria”, nr 1 (23) 2017.
Łozowski P., Czym jest prototyp w semantyce diachronicznej, [w:] Podstawy gramatyki kognitywnej, pod red. Henryka Kardeli, Warszawa 1994, s. 243−254.
Łozowski P., Panchronia, czyli językoznawstwo bez synchronii, [w:] Przeszłość w językowym obrazie świata, pod red. A Pajdzińskiej i P. Krzyżanowskiego, Lublin 1999, s. 25-50.
Łuczyński E., Maćkiewicz J, Językoznawstwo ogólne. Wybrane zagadnienia, Gdańsk 2005.
Markowski A., Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, t. 1-2, Warszawa 1990.
Metodologia badań onomastycznych, pod. red. M. Biolik, Olsztyn 2003.
Metodologie językoznawstwa. Filozoficzne i empiryczne problemy w analizie języka, pod red. P. Stalmaszczyka, Łódź 2010.
Metodologie językoznawstwa. Podstawy teoretyczne. Podręcznik akademicki pod red. Piotra Stalmaszczyka, Łódź 2006.
Milewski T., Językoznawstwo, Warszawa 1975.
Miodunka W., Podstawy leksykologii i leksykografii, Warszawa 1989.
Młynarczyk E., Polskie słownictwo handlowe XVI i XVII wieku (na materiale krakowskich ksiąg miejskich i lustracji królewszczyzn), Kraków 2010.
Motyl A., Normalizacja fleksji werbalnej w zakresie kategorii czasu w dobie średniopolskiej, Poznań 2014.
Narodowy Korpus Języka Polskiego, praca zbiorowa pod red. A. Przepiórkowskiego, M. Bańko, R. L. Górskiego, B. Lewandowskiej-Tomaszczyk, Warszawa 2012, http://www.nkjp.pl/settings/papers/NKJP_ksiazka.pdf
Niewiara A., Słowa klucze kultury jako nazwy pojęć wyrazistych o wysokim stopniu utrwalenia a zagadnienia synonimii leksykalnej, „LingVaria”, nr 1 (23) 2017.
Niewiara A., Wyobrażenia o narodach w pamiętnikach i dziennikach z XVI-XIX wieku, Katowice 2000.
Okoniowa J., Profesor Kazimierz Nitsch i jego uczniowie, czyli „szkoły” dialektologiczne widziane inaczej, „Poradnik Językowy” 2012, z. 8, s. 29-40.
Pałka P., Kwaśnicka-Janowicz A., Przewodnik po elektronicznych zasobach językowych dla polonistów (słowniki, kartoteki, korpusy, kompendia), Kraków 2017.
Paveau M.-A., Sarfati G.-E., Wielkie teorie językoznawcze. Od językoznawstwa historyczno-porównawczego do pragmatyki, przekład I. Piechnik, Kraków 2009.
Pawłowski A., Empiryczne i ilościowe metody badań wobec naukowego statusu współczesnego językoznawstwa, [w:] Metodologie językoznawstwa. Filozoficzne i empiryczne problemy w analizie języka, pod red. P. Stalmaszczyka, Łódź 2010, s. 117-131.
Pelcowa H., Nowe wyzwania a tradycyjne metody badań dialektologicznych, „Poradnik Językowy” 2012, z. 8, s. 5-14.
Pędzich B., Jak powstaje socjolekt? Studium słownictwa paralotniarzy, Warszawa 2012.
Piotrowski T., Słowniki języka polskiego, [w:] Współczesny język polski, pod red. J. Bartmińskiego, Wrocław 1993, s. 571-588.
Piotrowski T., Zrozumieć leksykografię, Warszawa 2002.
Podstawy językoznawstwa korpusowego, red. B. Lewandowska-Tomaszczyk, Łódź 2005.
Polskie nazwy własne. Encyklopedia, pod red. E. Rzetelskiej-Feleszko, Warszawa 1998.
Polszczyzna XVII wieku. Stan i przeobrażenia, red. D. Ostaszewska, Katowice 2002.
Popper K.R., Wszechświat otwarty. Argument na rzecz indeterminizmu, tłum. A. Chmielowski, Kraków 1996.
Przepiórkowski A., Górski R. L., Lewandowska-Tomaszczyk B. i Łaziński M., Narodowy Korpus Języka Polskiego, [w:] „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXV, 2009, s. 47-55.
Rospond S., Struktura i klasyfikacja nazwiska słowiańskiego na podstawie "Słownika nazwisk śląskich", "Rozprawy Komisji Językowej WTN", t. 5, s. 9-63.
Rudnicki M., Językoznawstwo polskie w dobie Oświecenia, Prace Komisji Filologicznej PTPN XVII, 1956, z. 2.
Rybicka-Nowacka H., Dziewiętnastowieczni pionierzy językoznawstwa polskiego, [w:] Slawistyka na przełomie XIX i XX wieku, red. M. Basaj i S. Urbańczyk, Wrocław 1990, s. 19-33.
Rzepka W.R., Demorfologizacja rodzaju w liczbie mnogiej rzeczowników w polszczyźnie XVI-XVII wieku, Poznań 1985.
Saussure F., de, Kurs językoznawstwa ogólnego, przekł. K. Kasprzyk, wstęp i przypisy K. Polański, Warszawa 1991, wyd. 2: Warszawa 2002.
Saussure F., de, Szkice z językoznawstwa ogólnego, przekł., wstęp i red. nauk. M. Danielewiczowa, Warszawa 2004.
Siuciak M., Strukturalistyczna koncepcja rozwoju języka wobec przemian współczesnej polszczyzny, [w:] Leksyka języków słowiańskich w badaniach synchronicznych i diachronicznych, pod red. M. Gębki-Wolak, J. Kamper-Warejko, A. Moroza, Toruń 2014, s. 265-276.
Skarżyński M., Części mowy i ich kategorie w gramatykach polskich XIX i XX wieku (1817-1938), Kraków 1994.
Skarżyński M., O prof. H. Ułaszynie (w 50. rocznicę śmierci), LingVaria” r. 1, nr 2, 2006, s. 65-73.
Skarżyński M., W kręgu gramatyk polskich XIX i XX wieku, Kraków 2001.
Skowronek K. Współczesne nazwisko polskie. Studium statystyczno-kognitywne, Kraków 2001, http://rcin.org.pl/dlibra/docmetadata?id=2593&from=publication
Skudrzykowa A., Urban K., Mały słownik terminów z zakresu socjolingwistyki i pragmatyki językowej, Kraków-Warszawa 2000.
Słownik stereotypów i symboli ludowych, koncepcja całości i red. J. Bartmiński, zastępca red. S. Niebrzegowska, t. 1. Kosmos, cz. 1. Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, cz. 2. Ziemia, woda, podziemie, cz. 3. Meteorologia, cz. 4. Świat, światło i metale, Lublin 1996-2012.
Słowniki dawne i współczesne. Internetowy przewodnik edukacyjny, red. M. Bańko, M. Majdak, M. Czeszewski, www.leksykografia.uw.edu.pl
Sobotka P., Etymologizowanie i etymologia. Od semantyki ontologicznej do etymologii hermeneutycznej, Warszawa 2015.
Szczaus A., Leksyka specjalistyczna w „Informacyi matematycznej” Wojciecha Bystrzonowskiego z 1749 roku na tle polszczyzny XVIII wieku, Szczecin 2013.
Świdziński M., Lingwistyka korpusowa w Polsce – źródła, stan, perspektywy, „LingVaria”, nr 1, 2006, s. 23-32.
Tabakowska E., Kognitywizm po polsku – wczoraj i dziś, Kraków 2004.
Taszycki W., Słowiańskie nazwy miejscowe (Ustalenie podziału), [w:] tegoż, Rozprawy i studia polonistyczne, t.1, Warszawa 1958, s. 228-268 (pierwodruk 1946).
Tokarski R., Struktura pola znaczeniowego (studia językoznawcze), Warszawa 1984.
Tokarski R., Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin 2014.
Trier J., Der deutsche Wortschatz im Sinnebezirk des Verstandes. Die Geschichte eines Sprachlichen Feldes, Heilderberg 1931.
Urbańczyk S., Dwieście lat polskiego językoznawstwa 1751-1950, Kraków 1993.
Urbańczyk S., Językoznawstwo polskie pierwszej połowy XIX wieku, [w:] tegoż Szkice z dziejów języka polskiego, Warszawa 1968, s. 370-412.
Urbańczyk S., Słowniki i encyklopedie, ich rodzaje i użyteczność, wyd. 3 poszerz., Kraków 1991 lub wydania wcześniejsze; pierwsze: Wrocław 1967.
Walczak B., Badania w zakresie historii języka (próba syntezy), [w:] Językoznawstwo w Polsce. Kierunki badań i perspektywy rozwoju, red. nauk. M. Grochowski, Warszawa 2012, s. 99-112.
Walczak B., Dialektologia a językoznawstwo historyczne, [w:] Gwary dziś. 1. Metodologia badań, pod red. J. Sierociuka, Poznań 2001, s. 17-23.
Walczak B., Z zagadnień warsztatu badań etymologicznych (teoria i metodologia w najnowszych słownikach etymologicznych języka polskiego), „Studia Językoznawcze” USz, t. 7, 2008, s. 179-190.
Walczak B., Zarys dziejów języka polskiego, Warszawa 1995.
Wilkoń., Trwanie i jego rodzaje w języku, [w:] Badania historycznojęzykowe. Stan, metodologia, perspektywy. Materiały konferencji naukowej, Kraków 21-22 września 2010 r., pod red. B. Dunaja i M. Raka, Kraków 2011, s. 65-70.
Willim E., O sporach wokół formy i funkcji we współczesnym językoznawstwie. Formalizm kontra funkcjonalizm?, „Linguistica Copernicana” nr 1 (3), 2010, s. 81-127.
Witaszek-Samborska M., Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej polszczyźnie, Poznań 2005.
Wyderka B., Problemy metodologiczne współczesnej dialektologii, „Biuletyn PTJ” LXVII, 2011, s. 71-85.
Zajda A., Historia języka polskiego dzisiaj. Możliwości, zadania i postulaty w zakresie badań nad historią słownictwa polskiego, „LingVaria” nr 2 (10), 2010, s. 37–46.
Żmigrodzki P., Słowo – słownik – rzeczywistość, Kraków 2008.
Żmigrodzki P., Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Katowice 2003.
Żurawska-Chaszczewska J., Słownictwo rzemiosł skórzanych w polszczyźnie historycznej, Gorzów Wielkopolski 2014.

Wybrana bibliografia:
Adamska-Sałaciak A., Wyjaśnianie w językoznawstwie historycznym, "Biuletyn PTJ" 47-48, 1992, s.27-42.
Ajdukiewicz K., Metodologia i metanauka, [w:] tegoż, Język i poznanie, t. 2. Wybór pism z lat 1945-1963, Warszawa 1985, s. 117-126.
Anusiewicz J., Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki. Wrocław 1994.
Badania diachroniczne w Polsce II. Między współczesnością a przeszłością, red. A. Krzyżanowska, M. Posturzyńska-Bosko, P. Sorbet, Lublin 2016.
Bajerowa I. (red.) Język polski czasu drugiej wojny światowej (1939-1945), Warszawa 1996.
Bajerowa I., Czy i jak historia języka może skorzystać z propozycji kognitywizmu?, „LingVaria” nr 2 (10), 2010, s. 37-44
Bajerowa I., Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku, Wrocław 1964.
Bajerowa I., Polski język ogólny XIX wiek, t. 1. Ortografia, fonologia z fonetyką, morfonologia, t. 2. Fleksja, t. Składnia. Synteza, Katowice 1986, 1992, 2000.
Bajerowa I., Strukturalna interpretacja historii języka, „Język Polski” XLIX, 1969, s. 81-103.
Bajerowa I., Tendencja do normalizacji jako główny czynnik rozwojowy polskiego języka ogólnego, [w:] „Studia historycznojęzykowe”, t. 3. Rozwój polskiego systemu językowego, pod red. K. Rymuta i W. R. Rzepki, Kraków 2000, s. 9-14.
Bajerowa I., Zarys historii języka polskiego 1939-2000, Warszawa 2003.
Bańko M., Z pogranicza leksykografii i językoznawstwa. Studia o słowniku jednojęzycznym, Warszawa 2001.
Bartmiński J., Językowe podstawy obrazu świata, Wyd. 2 uzup., Lublin 2007.
Bobrowski I., Wiedza historycznojęzykowa a dwudziestowieczne paradygmaty lingwistyczne, [w:] Synchronia – diachronia. Materiały z konferencji „Problematyka historycznojęzykowa we współczesnym językoznawstwie i jej miejsce w dydaktyce”, pod red. M. Wojtyły-Świerzowskiej, Kielce 1999, s. 29-38.
Bobrowski I., Zaproszenie do językoznawstwa, Kraków 1998.
Bogusławski A., Drzazgowska E., Język w refleksji teoretycznej. Przekroje historyczne, Warszawa 2016, t. 2, rozdz. 4. Różnorodność i zmienność języków, zwłaszcza podrozdz. 1. Różnorodność języków. Pokrewieństwo języków i ich zróżnicowanie genealogiczne, s. 703-728, oraz podrozdz. 3. Zmiany w języku, s. 744-768.
Borejszo M., Nazwy ubiorów w języku polskim do roku 1600, Poznań 1990.
Borejszo M., Nazwy ubiorów we współczesnej polszczyźnie, Poznań 2001.
Borejszo M., O sposobach tworzenia nazw odzieży w okresie staropolskim i współcześnie, „Studia historycznojęzykowe”, t. 1. pod red. M. Kucały i Z. Krążyńskiej, Kraków 1994, s. 43-49.
Brückner A., Zasady etymologii słowiańskiej, „Rozprawy Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności”, Kraków 1917.
Brzozowska M., Etymologia i konotacja słowa. Studia semantyczne, Lublin 2009.
Büntig K.-D., Wstęp do lingwistyki, tłum. E. Tomczyk-Popińska, Warszawa 1989.
Buttler D., Kategorie semantyczne leksyki potocznej, [w:] Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, pod red. M. Szymczaka, Wrocław 1978.
Cygal-Krupa Z., Podstawowe słownictwo tematyczne języka polskiego (na wybranych przykładach), Kraków 1990.
Cygal-Krupa Z., Słownictwo tematyczne języka polskiego. Zbiór wyrazów w układzie rangowym, alfabetycznym i tematycznym, Kraków 1986.
Danielewiczowa M., Dosięgnąć przedmiotu. Rzecz o Ferdynandzie de Saussurze, Warszawa 2016.
Dawne ortografie, gramatyki i podręczniki języka polskiego. Internetowe kompendium edukacyjne, red. nauk. W. Decyk-Zięba, A. Kępińska, M. Kresa, A. Piotrowska, I. Stąpor, Warszawa 2014, www.gramatyki.uw.edu.pl
Deptuchowa E., Informacja o badaniach zespołowych prowadzonych w Zakładzie Historii Języka Polskiego Instytutu Języka Polskiego, „LingVaria" V, nr 2 (10), 2010, s. 237-240.
Deptuchowa E., Publikacje Profesora Stanisława Urbańczyka w zakresie językoznawstwa polonistycznego, [w:] Język polski – wczoraj, dziś, jutro, pod red. B. Czopek-Kopciuch i P. Żmigrodzkiego. Wydawnictwo LEXIS, Kraków 2010, s. 15–23.
Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe pod red. Haliny Karaś, www.dialektologia.uw.edu.pl
Doroszewski W., Mowa mieszkańców wsi Staroźreby. Opis i tezy teoretyczne, „Prace Filologiczne” XVI, 1934, s. 249-278.
Dubisz S., Dzieje języka polskiego jako problem badawczy w pracy historyka języka, „Poradnik Językowy” 2009, z. 3, s. 19–34.
Dubisz S., Historia języka polskiego – „wczoraj, dziś i jutro”, „LingVaria” 2 (10), 2010, s. 45-51.
Dunaj B., Perspektywy badań historycznojęzykowych, „LingVaria” 2(10), 2010, s. 53-57.
Dzieje Słowian w świetle leksyki, red. Jerzy Rusek, Wiesław Boryś, Leszek Bednarczuk, Kraków 2002.
Encyklopedia języka polskiego, pod red. Stanisława Urbańczyka, Wrocław 1991; wybrane artykuły
Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, pod red. Kazimierza Polańskiego, Wrocław 1993; wybrane artykuły
Evans V., Leksykon językoznawstwa kognitywnego, przekład M. Buchta, M. Cierpisz, J. Podhorecka, A. Gicala, J. Winiarska, Kraków 2009.
Florczak Z., Europejskie źródła teorii językowych w Polsce na przełomie XVIII i XIX wieku. Studia z dziejów teorii języka i gramatyki, Wrocław 1978.
Gołąb Z., Heinz A., Polański K., Słownik terminologii językoznawczej, Warszawa 1970.
Grabias S., Język w zachowaniach społecznych, Lublin 1997.
Grzegorczykowa R., Wstęp do językoznawstwa, Warszawa, 2007.
Gwary dziś. 1. Metodologia badań, pod red. Jerzego Sierociuka, Poznań 2001.
Heinz A., Dzieje językoznawstwa w zarysie, Warszawa 1983.
Jakubowicz M., Z warsztatu badań etymologicznych – od Pokornego do Borysia, „Poradnik Językowy” 2010, nr 7, s. 38-49.
Jankowiak L.A., Słownictwo medyczne Stefana Falimirza, t. 1. Początki polskiej renesansowej terminologii medycznej, t. 2. Słownik, Warszawa 2005-2006.
Janowska A., Pastuchowa M., Między leksykologią a słowotwórstwem. Osiągnięcia i propozycje katowickiej szkoły słowotwórstwa historycznego, [w:] Żywe problemy historii języka, red. M. Kuźmicki i M. Osiewicz, Poznań 2010.
Językoznawstwo w Polsce. Kierunki badań i perspektywy rozwoju, red. nauk. M. Grochowski, Warszawa 2012.
Karaś H., Perspektywy polskiej dialektologii, „Poradnik Językowy” 2012, z. 8, s. 15-28.
Karaś H., Polska leksykografia gwarowa, Warszawa 2011.
Kępińska A., Dawne gramatyki języka polskiego, „Biuletyn Informacyjny Biblioteki Narodowej”, 2006, nr 4, s. 43-48.
Kiklewicz A., Tęcza nad potokiem… Kategorie lingwistyki komunikacyjnej, socjolingwistyki i hermeneutyki lingwistycznej w ujęciu systemowym, Łask 2010.
Kita M., Polański E., Słownik tematyczny języka polskiego, Warszawa 2002. UAM
Klemensiewicz Z., Historia języka polskiego, t. 1-3, Warszawa 1974.
Kleszczowa K., Przypadek i prawidłowość w funkcjonowaniu systemu słowotwórczego, „Poradnik Językowy” 2004, z. 2, s. 51-66.
Kleszczowa K., Staropolskie kategorie słowotwórcze i ich perspektywiczna ewolucja. Rzeczowniki, Katowice 1998.
Kleszczowa K., Strukturalizm i poststrukturalizm w badaniach historycznojęzykowych, „Biuletyn PTJ” LXVII, 2011, s. 97-115.
Kloch Z., Spory o język, Warszawa 1995.
Kołodziejek E., Człowiek i świat w języku subkultur, Szczecin 2007.
Kresa M., Księgi metrykalne i program EXCEL jako źródło i narzędzie badań antroponimicznych, [w:] Badania historycznojęzykowe. Stan, metodologia, perspektywy, red. B. Dunaj i M. Rak, Kraków 2011, s. 399-411.
Kucała M., Rodzaj gramatyczny w historii polszczyzny, 1978.
Kuhn Th. S., Dwa bieguny. Tradycja i nowatorstwo w badaniach naukowych, tłum i posłowiem opatrzył S. Amsterdamski, Warszawa 1985.
Kurcz I., Lewicki A., Sambor J., Woronczak J., Słownictwo współczesnego języka polskiego. Listy frekwencyjne, t. 1-5, Warszawa 1974-1977.
Lyons J., Wstęp do językoznawstwa, przeł. K. Bogacki, Warszawa 1976 (pierwodruk 1968).
Łaziński M., Jan Baudouin de Courtenay i Aleksander Brückner, „LingVaria”, nr 1 (23) 2017.
Łozowski P., Czym jest prototyp w semantyce diachronicznej, [w:] Podstawy gramatyki kognitywnej, pod red. Henryka Kardeli, Warszawa 1994, s. 243−254.
Łozowski P., Panchronia, czyli językoznawstwo bez synchronii, [w:] Przeszłość w językowym obrazie świata, pod red. A Pajdzińskiej i P. Krzyżanowskiego, Lublin 1999, s. 25-50.
Łuczyński E., Maćkiewicz J, Językoznawstwo ogólne. Wybrane zagadnienia, Gdańsk 2005.
Markowski A., Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, t. 1-2, Warszawa 1990.
Metodologia badań onomastycznych, pod. red. M. Biolik, Olsztyn 2003.
Metodologie językoznawstwa. Filozoficzne i empiryczne problemy w analizie języka, pod red. P. Stalmaszczyka, Łódź 2010.
Metodologie językoznawstwa. Podstawy teoretyczne. Podręcznik akademicki pod red. Piotra Stalmaszczyka, Łódź 2006.
Milewski T., Językoznawstwo, Warszawa 1975.
Miodunka W., Podstawy leksykologii i leksykografii, Warszawa 1989.
Młynarczyk E., Polskie słownictwo handlowe XVI i XVII wieku (na materiale krakowskich ksiąg miejskich i lustracji królewszczyzn), Kraków 2010.
Motyl A., Normalizacja fleksji werbalnej w zakresie kategorii czasu w dobie średniopolskiej, Poznań 2014.
Narodowy Korpus Języka Polskiego, praca zbiorowa pod red. A. Przepiórkowskiego, M. Bańko, R. L. Górskiego, B. Lewandowskiej-Tomaszczyk, Warszawa 2012, http://www.nkjp.pl/settings/papers/NKJP_ksiazka.pdf
Niewiara A., Słowa klucze kultury jako nazwy pojęć wyrazistych o wysokim stopniu utrwalenia a zagadnienia synonimii leksykalnej, „LingVaria”, nr 1 (23) 2017.
Niewiara A., Wyobrażenia o narodach w pamiętnikach i dziennikach z XVI-XIX wieku, Katowice 2000.
Okoniowa J., Profesor Kazimierz Nitsch i jego uczniowie, czyli „szkoły” dialektologiczne widziane inaczej, „Poradnik Językowy” 2012, z. 8, s. 29-40.
Pałka P., Kwaśnicka-Janowicz A., Przewodnik po elektronicznych zasobach językowych dla polonistów (słowniki, kartoteki, korpusy, kompendia), Kraków 2017.
Paveau M.-A., Sarfati G.-E., Wielkie teorie językoznawcze. Od językoznawstwa historyczno-porównawczego do pragmatyki, przekład I. Piechnik, Kraków 2009.
Pawłowski A., Empiryczne i ilościowe metody badań wobec naukowego statusu współczesnego językoznawstwa, [w:] Metodologie językoznawstwa. Filozoficzne i empiryczne problemy w analizie języka, pod red. P. Stalmaszczyka, Łódź 2010, s. 117-131.
Pelcowa H., Nowe wyzwania a tradycyjne metody badań dialektologicznych, „Poradnik Językowy” 2012, z. 8, s. 5-14.
Pędzich B., Jak powstaje socjolekt? Studium słownictwa paralotniarzy, Warszawa 2012.
Piotrowski T., Słowniki języka polskiego, [w:] Współczesny język polski, pod red. J. Bartmińskiego, Wrocław 1993, s. 571-588.
Piotrowski T., Zrozumieć leksykografię, Warszawa 2002.
Podstawy językoznawstwa korpusowego, red. B. Lewandowska-Tomaszczyk, Łódź 2005.
Polskie nazwy własne. Encyklopedia, pod red. E. Rzetelskiej-Feleszko, Warszawa 1998.
Polszczyzna XVII wieku. Stan i przeobrażenia, red. D. Ostaszewska, Katowice 2002.
Popper K.R., Wszechświat otwarty. Argument na rzecz indeterminizmu, tłum. A. Chmielowski, Kraków 1996.
Przepiórkowski A., Górski R. L., Lewandowska-Tomaszczyk B. i Łaziński M., Narodowy Korpus Języka Polskiego, [w:] „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXV, 2009, s. 47-55.
Rospond S., Struktura i klasyfikacja nazwiska słowiańskiego na podstawie "Słownika nazwisk śląskich", "Rozprawy Komisji Językowej WTN", t. 5, s. 9-63.
Rudnicki M., Językoznawstwo polskie w dobie Oświecenia, Prace Komisji Filologicznej PTPN XVII, 1956, z. 2.
Rybicka-Nowacka H., Dziewiętnastowieczni pionierzy językoznawstwa polskiego, [w:] Slawistyka na przełomie XIX i XX wieku, red. M. Basaj i S. Urbańczyk, Wrocław 1990, s. 19-33.
Rzepka W.R., Demorfologizacja rodzaju w liczbie mnogiej rzeczowników w polszczyźnie XVI-XVII wieku, Poznań 1985.
Saussure F., de, Kurs językoznawstwa ogólnego, przekł. K. Kasprzyk, wstęp i przypisy K. Polański, Warszawa 1991, wyd. 2: Warszawa 2002.
Saussure F., de, Szkice z językoznawstwa ogólnego, przekł., wstęp i red. nauk. M. Danielewiczowa, Warszawa 2004.
Siuciak M., Strukturalistyczna koncepcja rozwoju języka wobec przemian współczesnej polszczyzny, [w:] Leksyka języków słowiańskich w badaniach synchronicznych i diachronicznych, pod red. M. Gębki-Wolak, J. Kamper-Warejko, A. Moroza, Toruń 2014, s. 265-276.
Skarżyński M., Części mowy i ich kategorie w gramatykach polskich XIX i XX wieku (1817-1938), Kraków 1994.
Skarżyński M., O prof. H. Ułaszynie (w 50. rocznicę śmierci), LingVaria” r. 1, nr 2, 2006, s. 65-73.
Skarżyński M., W kręgu gramatyk polskich XIX i XX wieku, Kraków 2001.
Skowronek K. Współczesne nazwisko polskie. Studium statystyczno-kognitywne, Kraków 2001, http://rcin.org.pl/dlibra/docmetadata?id=2593&from=publication
Skudrzykowa A., Urban K., Mały słownik terminów z zakresu socjolingwistyki i pragmatyki językowej, Kraków-Warszawa 2000.
Słownik stereotypów i symboli ludowych, koncepcja całości i red. J. Bartmiński, zastępca red. S. Niebrzegowska, t. 1. Kosmos, cz. 1. Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, cz. 2. Ziemia, woda, podziemie, cz. 3. Meteorologia, cz. 4. Świat, światło i metale, Lublin 1996-2012.
Słowniki dawne i współczesne. Internetowy przewodnik edukacyjny, red. M. Bańko, M. Majdak, M. Czeszewski, www.leksykografia.uw.edu.pl
Sobotka P., Etymologizowanie i etymologia. Od semantyki ontologicznej do etymologii hermeneutycznej, Warszawa 2015.
Szczaus A., Leksyka specjalistyczna w „Informacyi matematycznej” Wojciecha Bystrzonowskiego z 1749 roku na tle polszczyzny XVIII wieku, Szczecin 2013.
Świdziński M., Lingwistyka korpusowa w Polsce – źródła, stan, perspektywy, „LingVaria”, nr 1, 2006, s. 23-32.
Tabakowska E., Kognitywizm po polsku – wczoraj i dziś, Kraków 2004.
Taszycki W., Słowiańskie nazwy miejscowe (Ustalenie podziału), [w:] tegoż, Rozprawy i studia polonistyczne, t.1, Warszawa 1958, s. 228-268 (pierwodruk 1946).
Tokarski R., Struktura pola znaczeniowego (studia językoznawcze), Warszawa 1984.
Tokarski R., Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin 2014.
Trier J., Der deutsche Wortschatz im Sinnebezirk des Verstandes. Die Geschichte eines Sprachlichen Feldes, Heilderberg 1931.
Urbańczyk S., Dwieście lat polskiego językoznawstwa 1751-1950, Kraków 1993.
Urbańczyk S., Językoznawstwo polskie pierwszej połowy XIX wieku, [w:] tegoż Szkice z dziejów języka polskiego, Warszawa 1968, s. 370-412.
Urbańczyk S., Słowniki i encyklopedie, ich rodzaje i użyteczność, wyd. 3 poszerz., Kraków 1991 lub wydania wcześniejsze; pierwsze: Wrocław 1967.
Walczak B., Badania w zakresie historii języka (próba syntezy), [w:] Językoznawstwo w Polsce. Kierunki badań i perspektywy rozwoju, red. nauk. M. Grochowski, Warszawa 2012, s. 99-112.
Walczak B., Dialektologia a językoznawstwo historyczne, [w:] Gwary dziś. 1. Metodologia badań, pod red. J. Sierociuka, Poznań 2001, s. 17-23.
Walczak B., Z zagadnień warsztatu badań etymologicznych (teoria i metodologia w najnowszych słownikach etymologicznych języka polskiego), „Studia Językoznawcze” USz, t. 7, 2008, s. 179-190.
Walczak B., Zarys dziejów języka polskiego, Warszawa 1995.
Wilkoń., Trwanie i jego rodzaje w języku, [w:] Badania historycznojęzykowe. Stan, metodologia, perspektywy. Materiały konferencji naukowej, Kraków 21-22 września 2010 r., pod red. B. Dunaja i M. Raka, Kraków 2011, s. 65-70.
Willim E., O sporach wokół formy i funkcji we współczesnym językoznawstwie. Formalizm kontra funkcjonalizm?, „Linguistica Copernicana” nr 1 (3), 2010, s. 81-127.
Witaszek-Samborska M., Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej polszczyźnie, Poznań 2005.
Wyderka B., Problemy metodologiczne współczesnej dialektologii, „Biuletyn PTJ” LXVII, 2011, s. 71-85.
Zajda A., Historia języka polskiego dzisiaj. Możliwości, zadania i postulaty w zakresie badań nad historią słownictwa polskiego, „LingVaria” nr 2 (10), 2010, s. 37–46.
Żmigrodzki P., Słowo – słownik – rzeczywistość, Kraków 2008.
Żmigrodzki P., Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Katowice 2003.
Żurawska-Chaszczewska J., Słownictwo rzemiosł skórzanych w polszczyźnie historycznej, Gorzów Wielkopolski 2014.

Metody nauczania: wykład, praca z tekstem.
Możliwość wykonywania prac sprawdzających wiedzę w Formularzach Google.

Kryteria oceniania: zaliczenie na ocenę, które student otrzymuje za obecność na zajęciach (możliwe 2 nieobecności) oraz zaliczenie na ocenę sprawdzianu końcowego.

Metody nauczania: wykład, praca z tekstem.
Możliwość wykonywania prac sprawdzających wiedzę w Formularzach Google.

Kryteria oceniania: zaliczenie na ocenę, które student otrzymuje za obecność na zajęciach (możliwe 2 nieobecności) oraz zaliczenie na ocenę sprawdzianu końcowego.