Antropologia monstrualności. Wampiry, wilkołaki i inne potwory – o znaczeniu wyobrażeń fantastycznych dawniej i współcześnie 3002-KON2020K10
Podczas zajęć zapoznamy się z zarówno z teoriami ogólnymi teoriami znaczenia wyobrażeniowej monstrualności, jak i z konkretnymi przykładami potworów, w ujęciu diachronicznym i synchronicznym, głównie w kulturze zachodniej, ale postaramy się przeprowadzić kilka zajęć komparatystycznych.
Przyjrzymy się genezie postaci wampira, wilkołaka, upiora w wierzeniach ludowych, a nastepnie pierwszym realizacjom literackim (Dracula Brama Stokera, Carmilla Josepha Sheridana Le Fanu, opowiadania Edgara Allana Poego). Omówimy warunki kulturowe, społeczne i polityczne, w których te utwory powstały, a następnie wspólnie zastanowimy się, jakich ideologii, kompleksów, strachów i przekonań każda z postaci była nośnikiem w XIX wieku - kiedy powstawały pierwsze literackie realizacje.
Następnie przyjrzymy się, w jaki sposób postacie te przeszły z literatury do filmu (filmy studia Hammer). Zaobserwujemy zmianę w sposobie kreowania tych postaci w drugiej połowie XX wieku (od Wywiadu z wampirem Ann Rice po serial Buffy, postrach wampirów), zastanowimy się, z czego ona wynikła: omówimy szereg przemian społeczno-kulturowych, jakie zaszły w cywilizacji zachodniej (kolejne fale komunizmu, emancypacja mniejszości, dekolonizacja, rewolucja seksualna). Przyjrzymy się narodzinom nowych monstrów, takich jak cyborgi.
Następnie zastanowimy się nad sposobem kreacji postaci fantastycznych w XXI wieku. Wyodrębnimy dwa rodzaje: tradycyjny, wywodzący się z XIX wieku sposób przedstawiania wampira czy wilkołaka jako potwora, oraz nowy sposób - przedstawiania ich jako bohaterów, którzy mają być wzorem dla odbiorcy (przede wszystkim w sadze Zmierzch). Wspólnie zastanowimy się, co obecność tych dwóch rodzajów kreacji mówi o kulturze i społeczeństwie dnia dzisiejszego.
Zajęcia odbywają się za pomocą programów Google Classroom i Zoom, w razie konieczności zostaną zastosowane inne pomocnicze narzędzia.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
w sali
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Student/studentka:
◦ potrafi opisać i poddać pogłębionej, wszechstronnej analizie genezę oraz kierunki rozwoju wyobrażeń wampira, wilkołaka i upiora w różnych epokach,
◦ umie interpretować utwory dotyczące postaci fantastycznych oraz sytuować je na tle kultury danego czasu. Analizuje utwór w odniesieniu do historyczno-społecznego tła epoki,
◦ posiada umiejętność wyciągania wniosków, dyskutowania, formułowania sądów i argumentacji poświęconych zagadnieniom historycznokulturowym,
◦ postrzega wyobrażenia fantastyczne, także te popkulturowe, jako ważne narzędzie do poznawania specyfiki kulturowej danej społeczności i epoki, rozumie zależność między kulturą i innymi dziedzinami życia.
Kryteria oceniania
Zaliczenie na podstawie obecności i aktywności.
Zajęcia odbywają się za pomocą programów Google Classroom i Zoom, w razie konieczności zostaną zastosowane inne pomocnicze narzędzia.
Literatura
J. Kristeva, Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie, Kraków, 2007; fragmenty.
D. Harraway, Manifest cyborgów, tłum. Ewa Majewska i Sławomir Królak, “Przegląd Filozoficzno-Literacki” 1(3) 2003; fragmenty
A. Gemra, Od gotycyzmu do horroru. Wilkołak, wampir i monstrum Frankensteina w wybranych utworach, Wrocław, 2008, fragmenty.
A. Has-Tokarz, Horror w literaturze współczesnej i filmie, Lublin, 2011, fragmenty. E. Petoia, Wampiry i wilkołaki; źródła, historia, legendy od antyku do współczesności, Kraków, 2003, fragmenty.
P. Barber, Vampires, Burial and Death, Yale, 1988, fragmenty.
J. W. Polidori, Wampir
M. Schelley, Frankenstein
B. Stoker Dracula
N. Groom, The Vampire. A New History, New Haven and London, 2018, fragmenty.
G. Agamben Homo sacer. Suwerenna władza i nagie życie, fragmenty.
L. Wacquant, Moralism and Punitive Panopticism: Hunting Down Sex Offenders, in: Punishing the Poor: The Neoliberal Government of Social Insecurity, Duke, 2009, pp. 209-239.
J. Chessex, Wampir z Ropraz, 2007.
J. Weeks, The invention of sexuality, in: Sexuality. Second Edition, New York, 1986.
M. Janion, Wampir. Biografia symboliczna, Gdańsk, 2001, fragmenty.
J. S. Le Fanu Carmilla
G. Spivak, Czy podporządkowani Inni mogą przemówić?
D. Hudson, Vampires. Race and Transnational Hollywood, 2017 (fragmenty).
Joanna Passos, Postmodern Gothic: Teen Vampires, I. Ermida Dracula and the Gothic ...., 2016.
Spis odzwierciedla chronologiczną kolejność omawianych tekstów.
Wybrana literatura ma charakter poglądowy i może ulec zmianie, zwłaszcza na skutek sugestii studentów.
Teksty będą udostępniane studentom za pomocą wybranego środka: mail, dropbox itp.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: