Dziennik osobisty jako codzienna praktyka piśmienna: działanie, materialność, tekst 3002-KON2019K5
Konwersatorium proponuje analizę dzienników osobistych nie jako tekstów, ale jako codziennej praktyki życia codziennego, gdzie bardzo ważną rolę odgrywa ich strona materialna, a także ich funkcje. W analizie materialnego wymiaru dzienników bardzo ważny jest ich piśmienny charakter (różnorakie operacja piśmienne, które możemy dostrzec w dziennikach), a także różnorakie „nośniki” słowa pisanego oraz ich zastosowania w samej praktyce diarystycznej. Prezentując tekstowy wymiar dzienników osobistych, należy z kolei brać pod uwagę znaczącą rolę autobiograficznego charakteru tego typu praktyki (związek z życiem i doświadczeniami diarysty). Najważniejszym wnioskiem wynikającym z tego typu analizy jest to, że dziennik osobisty, spełniając przede wszystkie funkcje praktyczne i egzystencjalne, a także łącząc w sobie to, co materialne i tekstowe, jedynie wtórnie można uznać za gatunek literacki lub rodzaj dyskursu.
Założenia początkowe konwersatorium są następujące:
1. Dzienniki traktowane są nie jak dzieła literackie (choć mogą się nimi stawać), ale jak dokumenty osobiste - świadectwa wyobrażeń i postaw wobec świata. Dziennik jest tu widziany nie tylko (i nie przede wszystkim) jako tekst, ale jako prywatna, piśmienna praktyka życia codziennego (mająca swój pragmatyczny, materialny i tekstualny wymiar). Dlatego też na konwersatorium wykorzystywany jest warsztat badawczy wypracowany na gruncie antropologii i historii kultury, a nie tylko historii i teorii literatury.
2. Dzienniki postrzegane są jako bardzo ważne zjawisko związane z kondycją człowieka nowoczesnego. Dzienniki są jakby symbolem nowoczesnej świadomości, kształtowania się tożsamości nowoczesnej. Bez analizy tego rodzaju dokumentów nie sposób sobie wyobrazić współczesnej humanistyki, dla której wszelka wiedza o świecie jest zakorzeniona w doświadczeniach i przeżyciach jednostek.
3. Dzienniki, przez swą tematykę tak samo, jak przez swą specyfikę gatunkową, sytuują się w samym centrum problematyki polskiego wieku XX. W tym istotną rolę odgrywają dzienniki pisarzy. (od dziennika Żeromskiego, poprzez dzienniki Dąbrowskiej i Nałkowskiej, aż do Gombrowicza i Herlinga-Grudzińskiego).
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
Wiedza: student zna i rozumie
swoistość nauk o kulturze, subdyscypliny tych nauk i ich rozległe związki z innymi naukami humanistycznymi i społecznymi także w perspektywie historycznej (K_W01)
w stopniu pogłębionym współczesne teorie kultury oraz jej mediów (słowo) i związanych z nimi praktyk kulturowych (K_W02)
w stopniu pogłębionym wybrane aspekty kultury polskiej związane z samodzielnie obraną drogą badawczą (K_W04)
metodologie nauk o kulturze i powiązane z nimi metody badawcze (K_W05)
Umiejętności: student potrafi
wykorzystać posiadaną wiedzę, by samodzielnie wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować, integrować informacje z różnorodnych źródeł i wykorzystywać je w samodzielnych projektach badawczych oraz właściwie i twórczo prezentować ich wyniki (K_U01)
interpretować zgromadzony materiał uwzględniając kontekst historyczny, społeczny i polityczny (K_U02)
określać znaczenie medialnego charakteru praktyk i przekazów kulturowych dla ich treści i funkcji (K_U03)
wykorzystywać metodologię badawczą oraz narzędzia (także cyfrowe) nauk humanistycznych oraz prezentować i syntetyzować uzyskane tymi metodami dane; dostosować istniejący lub stworzyć nowe narzędzia badawcze dla celów własnych badań (K_U04)
Kompetencje społeczne: student jest gotów do
krytycznej oceny posiadanej wiedzy i odbieranych treści (K_K01)
przyjęcia postawy szacunku i badawczej ciekawości wobec różnorodnych zjawisk kultury w tym używania zdobytej wiedzy do rozwiązywania zaobserwowanych problemów oraz zasięgania opinii ekspertów (K_K02)
Kryteria oceniania
Na końcową ocenę składają się: przygotowanie do zajęć i aktywność na zajęciach oraz obecność na zajęciach (dopuszczalne 2 nieobecności). Ewentualnie także przygotowanie krótkiej, nieobowiązkowej pracy semestralnej.
Literatura
Literatura:
Dzienniki (oczywiście dokonamy wyboru):
Żeromski S., Dzienniki, oprac. i przedmową opatrzył J. Kądziela, wyd. 2, uzup., t. 1–7, Warszawa 1963–1970 (Dzieła, pod red. S. Pigonia, wstęp H. Markiewicz). Kolejne tomy Dzienników wydawane w latach: t. 1: Warszawa 1963; t. 2: Warszawa 1964; t. 3: Warszawa 1964; t. 4: Warszawa 1965; t. 5: Warszawa 1965; t. 6: Warszawa 1966; t. 7 (Przypisy – słowniki – skorowidze): Warszawa 1970.
Żeromski S., Dzienników tom odnaleziony, z autografu do druku przygotował, wstępem i przypisami opatrzył J. Kądziela, Warszawa 1973.
Żeromski S., Dziennik z wiosny 1891 roku, oprac. Z.J. Adamczyk i Z. Goliński, Kielce 2000.
Żeromski S., Dzienniki, t. 1–3, [przedmowa A. Wasilewski, oprac. J. Kądziela], Warszawa 1953–1956.
Żeromski S., Dzienniki [wybór], oprac. J. Kądziela, wyd. 2, Wrocław–Warszawa 2006.
Nałkowska Z., Dzienniki, t. 1: 1899–1905, oprac., wstęp i komentarz H. Kirchner, Warszawa 1975.
Nałkowska Z., Dzienniki, t. 2: 1907–1917, oprac., wstęp i komentarz H. Kirchner, Warszawa 1976.
Nałkowska Z., Dzienniki, t. 3: 1918–1929, oprac., wstęp i komentarz H. Kirchner, Warszawa 1980.
Nałkowska Z., Dzienniki, t. 4: 1930–1939, cz. 1–2, oprac., wstęp i komentarz H. Kirchner, Warszawa 1988.
Nałkowska Z., Dzienniki, t. 5: 1939–1944, oprac., wstęp i komentarz H. Kirchner, Warszawa 1996.
Nałkowska Z., Dzienniki, t. 6: 1945–1954, cz. 1–2, oprac., wstęp i komentarz H. Kirchner, Warszawa 2000; cz. 3, oprac., wstęp i komentarz H. Kirchner, Warszawa 2001.
Dąbrowska M., Dzienniki 1914–1965 w 13 tomach, pierwsze pełne wydanie (bez opracowania edytorskiego), pod kierunkiem prof. dr. hab. T. Drewnowskiego, Polska Akademia Nauk, Wydział I Nauk Społecznych, Komitet Nauk o Literaturze, Warszawa 2009. Kolejne tomy dziennika obejmują lata – t. 1: 1914–1925, t. 2: 1926–1934, t. 3: 1935–1936, t. 4: 1937–1941, t. 5: 1942–1947, t. 6: 1948–1949, t. 7: 1950, t. 8: 1951–1952, t. 9: 1953–1955, t. 10: 1956–1957, t. 11: 1958–1959, t. 12: 1960–1961, t. 13: 1962–1965.
Dąbrowska M., Dzienniki 1914–1945, wybór, wstęp i przypisy T. Drewnowski, t. 1–3, Warszawa 1998–2000.
Dąbrowska M., Dzienniki powojenne 1945–1965, wybór, wstęp i przypisy T. Drewnowski, t. 1–4, Warszawa 1996–1997.
Gombrowicz W., Dziennik, t. 1–3, Kraków 2004 – t. 1: 1953–1956, t. 2: 1957–1961, t. 3: 1961–1969 (tekst wszystkich trzech tomów oparto na wyd.: W. Gombrowicz, Dzieła, t. 7–9, red. nauk. J. Błoński, tekst oprac. Z. Górzyna, Kraków 1986; Dzieła, t. 10, red. nauk. J. Błoński, J. Jarzębski, Kraków 1992).
Gombrowicz W., Kronos, wstęp R. Gombrowicz, posłowie J. Jarzębski, przypisy R. Gombrowicz, J. Jarzębski, K. Suchanow. Kraków 2013.
Herling-Grudziński G., Dziennik pisany nocą 1971–1972, Paryż 1973, [„Biblioteka »Kultury«”], t. 231.
Herling-Grudziński G., Dziennik pisany nocą 1971–1972, wstęp K. Pomian, Warszawa 1995 (Pisma zebrane, pod red. Z. Kudelskiego, t. 3).
Herling-Grudziński G., Dziennik pisany nocą 1973–1979, Warszawa 1995 (Pisma zebrane, pod red. Z. Kudelskiego, t. 4).
Herling-Grudziński G., Dziennik pisany nocą 1980–1983, Warszawa 1996 (Pisma zebrane, pod red. Z. Kudelskiego, t. 5).
Herling-Grudziński G., Dziennik pisany nocą 1984–1988, Warszawa 1996 (Pisma zebrane, pod red. Z. Kudelskiego, t. 6).
Herling-Grudziński G., Dziennik pisany nocą 1989–1992, Warszawa 1997 (Pisma zebrane, pod red. Z. Kudelskiego, t. 7).
Herling-Grudziński G., Dziennik pisany nocą 1993–1996, Warszawa 1998 (Pisma zebrane, pod red. Z. Kudelskiego, t. 10).
Herling-Grudziński G., Dziennik pisany nocą 1997–1999, Warszawa 2000 (Pisma zebrane, pod red. Z. Kudelskiego, t. 11).
Herling-Grudziński G., Dziennik 1957–1958, oprac. W. Bolecki, M. Herling, Kraków 2018.
Opracowania:
Allam M., Journaux intimes. Une sociologie de l’écriture personnelle, préface de Ph. Lejeune, Paris 1996.
Barthes R., Rozmyślanie, przeł. P. Mościcki, oprac. tekstu i przypisy P. Rodak, „Pamiętnik Literacki” 2006, z. 4.
Biasi P.-M. de, Genetyka tekstów, przeł. F. Kwiatek, M. Prussak, Warszawa 2015.
Blanchot M., Le journal intime et le récit, w: tegoż, Le livre à venir, Paris 1959.
Bourcier É., Les journaux privés en Angleterre de 1600 à 1660, Paris 1976.
Braud M., La forme des jours. Pour une poétique du journal personnel, Paris 2006.
Braud M., La tentation du suicide dans les écrits autobiographiques 1938–1970, Paris 1992.
Brouillons d’écrivains, sous la dir. de M.O. Germain et D. Thibault, Paris 2001.
„Cher cahier...” Témoignages sur le journal personnel recueillis et présentés par Philippe Lejeune, Paris 1989.
Czapski J., „Ja”, w: tegoż, Czytając, Kraków 1990.
Czermińska M., Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie, Kraków 2000.
Didier B., Le journal intime, Paris 1976.
Écritures ordinaires, sous la dir. de D. Fabre, Paris 1993.
Foisil M., Piśmiennictwo forum prywatnego, w: Historia życia prywatnego, red. Ph. Ariès, G. Duby, t. 3: Od renesansu do oświecenia, pod red. R. Chartiera, przeł. M. Zięba, K. Osińska-Boska, M. Cebo-Foniok, Wrocław 1999.
Girard A., Le journal intime et la notion de personne, Paris 1963 (wyd. 2: Le journal intime, Paris 1986).
Głowiński M., Powieść a dziennik intymny, w: tegoż, Narracje literackie i nieliterackie, Kraków 1997 (Prace wybrane Michała Głowińskiego, pod red. R. Nycza, t. 2).
Grisi S., Dans l’intimité des maladies. De Montaigne à Hervé Guibert, Paris 1996.
Gusdorf G., Lignes de vie 1: Les écritures du moi, Paris 1991, Lignes de vie 2: auto-bio-graphie, Paris 1991.
Hébrard J., Tenir un journal. L'écriture personnelle et ses supports, w: Récits de vie et médias, sous la dir. de Ph. Lejeune, Nanterre 1999.
Hess R., La pratique du journal. L’enquête au quotidien, Paris 1998.
Lejeune Ph., „Cher écran...” Journal personnel, ordinateur, Internet, Paris 2000.
Lejeune Ph., „Drogi zeszycie…”, „drogi ekranie…” O dziennikach osobistych, przeł. A. Karpowicz, M. i P. Rodakowie, wybór, wstęp i oprac. P. Rodak, Warszawa 2010.
Lejeune Ph., La pratique du journal personnel. Enquête, Paris 1990.
Lejeune Ph., Le Moi des demoiselles. Enquête sur le journal de jeune fille, Paris 1993.
Lejeune Ph., Les brouillons de soi, Paris 1998.
Lejeune Ph., Bogaert C., Le journal intime. Histoire et anthologie, Paris 2006.
Lejeune Ph., Bogaert C., Un journal à soi. Histoire d’une pratique, Paris 2003.
Lejeune Ph., Aux origines du journal personnel. France, 1750-1815, Paris 2016.
Lejeune Ph., Napisać swoje życie. Droga od paktu autobiograficznego do dziedzictwa autobiograficznego, przeł. A. Słowik, M. Sakwerda, Wrocław 2017.
Leleu M., Les journaux intimes, avant-propos de R. Le Senne, Paris 1952.
Leociak J., Literatura dokumentu osobistego jako źródło do badań nad Zagładą Żydów. (Rekonesans metodologiczny), „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” z. 1 (2005).
Leociak J., Tekst wobec Zagłady. (O relacjach z getta warszawskiego), Wrocław 1997.
Le Rider J., Journaux intimes viennois, Paris 2000.
Lourau R., Le journal de recherche. Matériaux d’une théorie de l'implication, Paris 1988.
Lubas-Bartoszyńska R., Style wypowiedzi pamiętnikarskiej, Kraków 1983.
Łopatyńska L., Dziennik intymny, jego odmiany i przemiany, „Prace Polonistyczne”, seria VIII, Łódź 1950.
Mallon Th., A Book of One’s Own. People and Their Diaries, Saint Paul 1995.
Milecki A., Forma dziennika w literaturze francuskiej. Z dziejów form artystycznych w literaturze francuskiej, Lublin 1994.
Pachet P., Les baromètres de l'âme. Naissance du journal intime, Paris 1990.
Par écrit. Ethnologie des écritures quotidiennes, sous la dir. de D. Fabre, textes reunis par M. de la Soudière et C. Voisenat, Paris 1997.
Rodak P., Dziennik osobisty: praktyka, materialność, tekst, „Przegląd Kulturoznawczy” 2006, nr 1.
Rodak P., Dziennik osobisty i historia, „Kultura i Społeczeństwo” 2008, nr 1.
Rodak P., Dziennik osobisty jako praktyka piśmienna: działanie, materialność, tekst, w: Antropologia pisma. Od teorii do praktyki, red. Ph. Artières, P. Rodak, Warszawa 2010.
Rodak P., Dziennik pisarza: między codzienną praktyką piśmienną a literaturą, „Pamiętnik Literacki” 2006, z. 4.
Rodak P., Rzeczy w kontekście pisania. O materialności dzienników osobistych, w: Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec materialności, red. J. Kowalewski, W. Piasek, M. Śliwa, Olsztyn 2008.
Rodak P., Wojna i zapis (o dziennikach wojennych), „Teksty Drugie” 2005, nr 6.
Rodak P., Między zapisem a literaturą. Dziennik polskiego pisarza w XX wieku (Żeromski, Nałkowska, Dąbrowska, Gombrowicz, Herling-Grudziński), Warszawa 2011.
Simonet-Tenant F., Le journal intime. Genre littéraire et écriture ordinaire, Paris 2001.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: