Antropologia władzy 3002-2KON2025K6
Przedmiotem zajęć jest interdyscyplinarna (choć ze szczególnym uwzględnieniem podejścia kulturowego) analiza natury polityczności, widzianej przez pryzmat sporu, który nadaje kształt polskiemu życiu publicznemu nieprzerwanie od dwóch dekad (tj. od upadku rządu Leszka Millera w maju 2004 roku). Spór ten toczy się na wielu polach społecznych, m.in. w polu władzy, polu politycznym, ekonomicznym, produkcji kulturowej, w sferze symbolicznej, a także akademickiej.
Podczas zajęć przyjrzymy się przede wszystkim dwóm głównym aktorom sporu, niejako uosabiającym oddziaływanie często nienazwanych sił społecznych: Jarosławowi Kaczyńskiemu i Donaldowi Tuskowi. Mówiąc o „polityczności w działaniu”, mamy na myśli wszystko to, co składa się na postępowanie w czasach opozycji, obejmowania oraz sprawowania i oddawania władzy – bynajmniej nie jedynie politycznej w znaczeniu polityki parlamentarnej.
Zajmiemy się badaniem sposobów, w jakie z obu polityków konstruuje się bohaterów tożsamości zbiorowej, symbolizujących odmienne modele polskości, stylów życia, wyobrażeń o historii i przyszłości, personifikacje różnych grup społecznych itd. Nierozłączna opozycja Kaczyńskiego i Tuska będzie miała swoje odbicie również w strukturze zajęć, co pomoże wydobyć ciągłe napięcie między nimi – a więc podstawową cechę polityczności.
Podczas zajęć dominować będzie perspektywa antropologiczna, choć ich charakter jest interdyscyplinarny: poza antropologią polityczność chcemy badać z perspektywy filozoficznej, socjologicznej, politologicznej, a także komunikacyjnej (zastanawiając się nad strategiami budowania przekazu politycznego). W toku zajęć będziemy omawiać zarówno materiały źródłowe, w szczególności teksty, które wyszły spod piór Kaczyńskiego i Tuska, jak i bogatą literaturę naukową, pozwalającą lepiej zrozumieć zagadnienia, wokół których skupia się życie publiczne w III Rzeczpospolitej.
Rdzeniem każdych zajęć będzie lektura fragmentów lub całości co najmniej jednego tekstu naukowego dotyczącego polityki, antropologii, socjologii, prawa, historii i innych dziedzin, niezwiązanych bezpośrednio z Jarosławem Kaczyńskim i Donaldem Tuskiem, żeby uczestnicy kursu mieli okazję przyłożyć pojęcia i koncepcje nauk społecznych i humanistycznych do polskiej rzeczywistości. Z prawie wszystkimi tekstami uczestnicy będą się zapoznawać oczywiście we fragmentach.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
- Student ma wiedzę na temat różnych interpretacji polityczności;
- Student ma wiedzę na temat różnych podejść interpretacyjnych w obszarze polityczności;
- Student porównuje krytycznie różne interpretacje dotyczące takich pojęć jak władza, mit polityczny, suwerenność, stan wyjątkowy itd.;
- Student wyjaśnia związek między rozumieniem określonych pojęć a ich rolą w dyskursie politycznym;
- student ma pogłębioną wiedzę na temat historii politycznej III RP
Kryteria oceniania
- dopuszczalne są dwie nieobecności. W przypadku większej liczby nieobecności wymagane jest odrobienie zajęć krótką pracą pisemną.
Łącznie 3 ECTS (90h), czyli udział w zajęciach 30h (1 ECTS), przygotowanie do zajęć 30h (1 ECTS), przygotowanie zaliczenia 30h (1 ECTS)
Zasady zaliczania zajęć i przedmiotu
- obecność;
- aktywność na zajęciach;
- esej końcowy
Podstawowym warunkiem zaliczenia zajęć jest uczestniczenie w zajęciach. Nieobecności należy usprawiedliwiać u prowadzących zajęcia. Osoba studiująca ma prawo do dwóch usprawiedliwionych lub nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze. Osoba mająca od trzech do pięciu nieobecności w semestrze musi nadrobić je w sposób określony przez osoby prowadzące zajęcia. Nieobecności (nawet usprawiedliwione) na więcej niż pięciu zajęciach skutkują niedopuszczeniem do zaliczenia zajęć - jedynie osoby z przyznaną Indywidualną Organizacją Studiów w oparciu o opinię Biura ds. Osób z Niepełnosprawnościami UW mogą mieć zwiększony limit nieobecności, jednak nie więcej niż do 50%.
Sposób wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji w pisemnych pracach zaliczeniowych i prezentacjach określają zapisy § 3 i 4 uchwały nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia. W związku z tym, że jedną z podstawowych umiejętności naukowych jest sprawne i profesjonalne posługiwanie się polszczyzną pisaną, a w szczególności stylem naukowym, zabrania się wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji do korekty i redakcji tekstu.
Literatura
1. Demokracja liberalna a niedemokratyczny liberalizm. Literatura: Ch. Delsol, Czas wyrzeczenia, Warszawa 2020, Państwowy Instytut Wydawniczy; M. Sandel, Tyrania merytokracji, Warszawa 2020, Państwowe Wydawnictwo Naukowe; M. Lilla, Koniec liberalizmu, jaki znamy; P. Deneen, Dlaczego liberalizm zawiódł?
2. Mit polityczny. Literatura: E. Cassirer, Mit państwa, Wydawnictwo IFiS PAN 2006, G. Sorel, Rozważania o przemocy, Krytyka Polityczna 2014, M. Eliade, Aspekty mitu, Wydawnictwo KR 1998.
3. Polityka inteligencka. Literatura: M. Wańkowicz, Kundlizm, P. Wierzbicki, Traktat o gnidach, A. Michnik, Gnidy i anioły, R. Smoczyński, T. Zarycki, Totem inteligencki. Arystokracja, szlachta i ziemiaństwo w polskiej przestrzeni społecznej, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2017, J. Wedel, Prywatna Polska, Wydawnictwo Trio 2007
4. Polityczność na peryferiach. Literatura: J. Staniszkis, Postkomunizm. Próba opisu, R. Legutko, Esej o duszy polskiej, Warszawa 2024, Fronda; W. Rymkiewicz, Apologia Andrzej Leppera, „Kronos” 2023 (4); U. Hannerz, Powiązania transnarodowe. Kultura, ludzie, miejsca, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2006;
5. „My” i „oni”: polityczność podziału. Literatura: P. Bourdieu, Dystynkcja, J. Sawulski, M. Brzeziński, P. Bukowski, Nierówności po polsku, Warszawa 2024, Wydawnictwo Krytyki Politycznej; S. Sierakowski, P. Sadura, Społeczeństwo populistów;
6. Salon i antysalon. Literatura: H. Arendt, Salon berliński [w:] Salon berliński i inne eseje, Prószyński i S-ka 2008, R. Kosseleck, Krytyka i kryzys. Studium patogenezy świata mieszczańskiego, Res Publica Nova 2015.
7. Elity, kontrelity, networking. Literatura: N. Ferguson, Rynek i ratusz. O ukrytej sieci powiązań, która rządzi światem, Wydawnictwo Literackie 2020, P. Turchin, Czasy ostateczne. Elity, kontrelity i ścieżka dezintegracji politycznej, Wydawnictwo Prześwity 2024;
8. Jarosław Kaczyński. Literatura: J. Kaczyński, Porozumienie przeciwko monowładzy. Z dziejów PC; S. Ehrlich, Grupy nacisku, Warszawa 1962, Państwowe Wydawnictwo Naukowe; T. Torańska, My: Jarosław Kaczyński;
9. Donald Tusk. Literatura: D. Tusk, Szczerze, Agora 2019, A. Applebaum, D. Tusk, Wybór, Agora 2021, D. Tusk, Idee gdańskiego liberalizmu, Biblioteka Przeglądu Politycznego 1998;
10. Sądownictwo konstytucyjne. Literatura: B. Pokol, Jurystokratyczna forma rządów i jej strukturalne aspekty, „Prawo i Więź” 2016 (1), s. 95-113; A. Sulikowski, Trybunał Konstytucyjny a polityczność. O konsekwencjach upadku pewnego mitu, „Państwo i Prawo” 2016 (4), s. 3-14; A. Sulikowski, O „obiektywnych” interpretacjach przepisów Konstytucji (polemika z artykułem prof. Marka Zubika), „Państwo i Prawo” 2018 (3), s. 111-118.
11. Stan wyjątkowy. Literatura: C. Schmitt, Teologia polityczna i inne pisma, Aletheia 2012, K. Loewenstein, Militant Democracy and Fundamental Rights
12. Teorie spiskowe. Literatura: L. Zdybel, Idea spisku i teorie spiskowe w świetle analiz krytycznych i badań historycznych, Wydawnictwo UMCS 2002, L. Boltanski, Śledztwa i spiski, Oficyna Naukowa 2022.
13. Media. Literatura: P. Januszewska, Gównodziennikarstwo. Dlaczego w polskich mediach pracuje się tak źle?, Krytyka Polityczna 2024, R Barthes, Mitologie, Aletheia 2008, S. Czarnowski, Kult bohaterów i jego społeczne podłoże. Święty Patryk – bohater narodowy Irlandii. t. 4, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1956.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: