Współczesna gnoza (Miłosz, Grotowski,Tokarczuk) 3002-2KON2025K4
W toku konwersatorium zostanie uporządkowana terminologia: zgodnie z ustaleniami konferencji religioznawczej w Mesynie w 1966 r. przyjęte będzie rozróżnienie między gnozą i gnostycyzmem. Pokrótce będą omówione najważniejsze religioznawcze opracowania na temat gnostycyzmu jako – opartego na gnozie – nurtu myślowego rozwijającego się w II i III w. we wschodnich prowincjach cesarstwa rzymskiego. Jako tło zostaną zrekonstruowane koncepcje Carla Gustava Junga – czołowy przykład gnozy współczesnej.
Gnostyczna myśl Czesława Miłosza będzie rekonstruowana na przykładzie eseju "Ziemia Ulro" oraz wybranych wierszy. Wątki gnostyczne w twórczości Jerzego Grotowskiego będą wydobyte z jego wypowiedzi na gdańskim seminarium Marii Janion w 1981 r. oraz z późnej twórczości stojącej pod znakiem apokryficznej Ewangelii Tomasza. Gnoza w dziele Olgi Tokarczuk będzie analizowana na przykładzie powieści "Anna Inn w grobowcach świata", opery Aleksandra Nowaka "ahat ilī. Siostra bogów" oraz wybranych esejów z tomu "Czuły narrator".
Zostanie też przywołana krytyka koncepcji gnostycznych.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza
Osoba biorąca udział w konwersatorium zna i rozumie:
- w stopniu pogłębionym pojęcia gnostycyzmu i gnozy, ortodoksji i heterodoksji;
- w stopniu pogłębionym pojęcie gnozy w wymiarze kulturowym i filozoficznym oraz w wymiarze artystycznym;
- w stopniu pogłębionym znaczenie postaw heretyckich w sztuce oraz istotę i odmiany buntu w praktykach artystycznych;
- w stopniu pogłębionym zróżnicowanie widowisk kulturowych, performansów społecznych i gatunków artystycznych.
Umiejętności
Osoba studiująca potrafi:
- wykorzystać zdobytą w czasie zajęć wiedzę i umiejętności, by w pracy samodzielnej i grupowej analizować zjawiska kulturowe z punktu widzenia antropologii kultury, religioznawstwa i filozofii kultury;
- przygotować prezentację lub pisemne omówienie wybranego przez siebie problemu z użyciem teorii kultury;
- uważnie i ze zrozumieniem przeczytać książkę naukową prezentującą wywód teoretyczny i zastosować poznaną teorię do własnych badań;
- zabierać głos w dyskusji na podstawie przeczytanych tekstów;
- formułować rzeczową krytykę cudzych sądów.
Kompetencje społeczne
Osoba studiująca jest gotowa do
- samodzielnego czytania tekstów naukowych uwzględniającego poszukiwanie kontekstu;
- dyskusji zarówno o teorii jak i metodologii badań z zakresu badań nad powieścią, esejem oraz dyskursem programowym;
- pracy z grupie nad wybranym zagadnieniem z omawianego tekstu;
- przyjęcia postawy szacunku wobec odmienności i różnorodności tożsamości;
- znalezienia wartości w czytaniu całości prac naukowych niezależnie od ich objętości i prześledzenia myśli autora/autorki od początku do końca wywodu.
Kryteria oceniania
1. Podstawowym warunkiem zaliczenia semestru jest uczestniczenie w zajęciach. Nieobecności należy usprawiedliwiać u prowadzącego zajęcia. Osoba studiująca ma prawo do dwóch nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze. Osoba mająca od trzech do pięciu nieobecności w semestrze musi nadrobić je w ramach dyżuru prowadzącej. Nieobecności (nawet usprawiedliwione!) na więcej niż pięciu zajęciach skutkują niedopuszczeniem do zaliczenia zajęć - jedynie osoby z przyznaną Indywidualną Organizacją Studiów w oparciu o opinię BON mogą mieć zwiększony limit nieobecności, jednak nie więcej niż do 50%.
2. Ocena na zaliczenie zostanie wystawiona na podstawie aktywności na zajęciach w postaci zabierania głosu w dyskusji lub uczestniczenia w dyskusji w grupach albo przygotowania prezentacji w wybranej formule (wypowiedź ustna, powerpoint) albo napisania pracy zaliczeniowej wykorzystującej materiał z zajęć do interpretacji wybranego przez siebie zagadnienia badawczego.
3. Szacunkowy nakład pracy osoby studiującej: 3 ECTS (90h) - udział w zajęciach 30h (1 ECTS), przygotowanie do zajęć 30h (1 ECTS), przygotowanie zaliczenia 30h (1 ECTS).
4. Sposób wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji w prezentacjach określają zapisy § 3 i 4 uchwały nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 roku. W związku z tym, że jedną z podstawowych umiejętności zdobywanych na kierunkach studiów organizowanych na Wydziale Polonistyki jest sprawne i profesjonalne posługiwanie się polszczyzną pisaną, a w szczególności stylem naukowym, zabrania się wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji do korekty i redakcji tekstów, a także generowania tekstu i slajdów.
Literatura
Attisani Antonio: "Acta Gnosis", „The Drama Review” 2008 no. 2.
"Ewangelia Tomasza", przeł. Albertyna Dembska, Wincenty Myszor, wstęp, komentarz i oprac. Wincenty Myszor, Katowice: „verbum” – Marek Górny, 1992.
"Gnosticism" (m.in. Gnosticism from the Middle Ages to the Present, Gnosticism as a Christian Heresy, History of Study), w: "Encyclopedia of Religion", 2nd edition, ed. by Lindsay Jones, Detroit: Thomson Gale, 2005, vol. 5: "Eternity – God", s. 3507-3537.
"Grotowski powtórzony", wstęp i oprac. Stanisław Rosiek, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2009.
Jonas Hans: "Religia gnozy", przeł. Marek Klimowicz, Kraków: Wydawnictwo Platan, 1994.
Kolankiewicz Leszek: "Grotowski w poszukiwaniu esencji", w: tegoż "Wielki mały wóz", Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, 2002, s. 249-339.
Miłosz Czesław: "Wiersze wszystkie", Kraków: Wydawnictwo Znak, 2011 (wyd. 5 – 2024).
Miłosz Czesław: "Ziemia Ulro", przedmowa Olga Tokarczuk, przedmowa ks. Józef Sadzik, Kraków: Wydawnictwo Znak, 2024.
Myszor Wincenty: "Na tropach tajemnej wiedzy", wprowadzenie do: Gilles Quispel: "Gnoza", przeł. Beata Kita, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1988, s. 11-51.
Osiński Zbigniew: "Grotowski wobec gnozy", w: tegoż "Jerzy Grotowski. Źródła, inspiracje, konteksty", Gdańsk: Wydawnictwo slowo/obraz terytoria, 1998, t. *, s. 177-225.
Plata Tomasz: "Czułość nas rozszarpie. Olga Tokarczuk i współczesne przygody nierozumu": Kraków: Wydawnictwo Austeria, 2024.
Prokopiuk Jerzy: "C. G. Jung, czyli gnoza XX wieku", wstęp do: Carl Gustav Jung: "Archetypy i symbole. Pisma wybrane", wybór, przeł. i wstęp Jerzy Prokopiuk, Warszawa: „Czytelnik”, 1976, s. 5-56.
Quispel Gilles: "Gnoza", przeł. Beata Kita, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1988.
Rudolph Kurt: "Gnoza. Istota i historia późnoantycznej formacji religijnej", przeł. Grzegorz Sowinski, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, 1995.
Schechner Richard: "Kameleon, szaman, łgarz, artysta, mistrz", przeł. Joanna Krakowska-Narożniak, „Dialog” 1999 nr 6.
Tokarczuk Olga: "ahat ilī. Siostra bogów", posłowie, komentarze, wybór ilustracji Zbigniew Mikołejko, Gdańsk, słowo/obraz terytoria, 2024.
Tokarczuk Olga: "Anna Inn w grobowcach świata", Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2006.
Tokarczuk Olga: "Czuły narrator", Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2020.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: