SF_PL; zapomniana polska fantastyka naukowa: historia, powieści, gry, filmy 3002-1KON2025K17
Konwersatorium będzie poświęcone różnym formom medialnym i praktykom związanym z tworzeniem fantastyki naukowej w Polsce od końca XIX wieku po początek wieku XXI. Spróbujemy poszukać odpowiedzi na pytania: czym była i jest fantastyka naukowa oraz gdzie znajdują się jej granice? Jaką SF pełniło i pełni rolę we kreowaniu nowoczesnych imaginariów społecznych? Jak wyobrażano sobie technikę, która miała zmienić przyszłość? Jakie nadzieje i zagrożenia ona niosła? Kim miał być człowiek przyszłości i jak miało wyglądać idealne społeczeństwo? Jakie lęki, niepokoje oraz optymistyczne ambicje znajdowały swoje odzwierciedlenie w wizjach SF?
Punktem wyjścia do rozmów na zajęciach będą różne teksty kultury– artykuły prasowe, książki teoretyczne, literatura, filmy i gry. Zgodnie z zaproponowanym tytułem sięgniemy przede wszystkim po te dzieła polskiego SF, które dziś są zmarginalizowane bądź zapomniane. Konwersatorium będzie miało charakter tematyczny i przeglądowy.
Proponowane zagadnienia:
1.Wprowadzanie – warsztaty o wyobrażeniach przyszłości
2.Czym jest SF?
3.Sztuczny żołnierz nie chce iść na wojnę: roboty i sztuczna inteligencja
4.Cudowny wynalazek komunikacyjny – opowieści medialne
5.Fantastyka wojenna przed II wojną światową i później.
6.Podbój kosmosu, kosmiczne kolonie.
7.Ciało w SF – superbohaterowie, ewolucja, normatywność.
8.Męskie fantazje o kobiecie wizji przyszłości.
9.Ameryka jako świat przyszłości.
10.Prasa i myślenie SF.
11.Kino nowej przygody i SF.
12.Ekologia i fantastyka naukowa
13.Gry wideo jako nowe medium SF?
14.Prezentacja projektów zaliczeniowych; świat w roku 2075.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza: Student/ka zna i rozumie
-wybrane aspekty historii kultury polskiej fantatsyki naukowej, jej historyczno-kulturowego kontekstu;
-wybrane nurty i narzędzia historii literatury, teatru, widowisk oraz sztuk wizualnych i filmu przydatne w ukontekstowieniu i badnaiu SF;
-metody i strategie poznawcze nauk o kulturze przydatne w badaniu historii kultury i kultury współczesnej w kontekście fantastyki;
-podstawowe media i środki transmisji kultury (słowo, obraz, widowisko) oraz ich wpływ na przemiany fantastyki naukowej;
- metody analizy oraz interpretacji praktyk i tekstów kultury przy pomocy kategorii wprowadzanych przez fantastykę naukową.
Umiejętności: Student/ka potrafi
-wykorzystać posiadaną wiedzę, by samodzielnie wyszukiwać, selekcjonować i integrować informacje dotyczące historii fantastyki z różnorodnych źródeł, w tym repozytoriów cyfrowych;
-interpretować materiał źródłowy historii SF uwzględniając kontekst historyczny, społeczny i polityczny;
- określać znaczenie medialnego charakteru praktyk i przekazów kulturowych dla ich treści i funkcji w perspektywie historii kultury polskiej i badań fantastyki naukowej;
- prezentować ustnie wyniki swych dociekań badawczych, a; w swych wypowiedziach pisemnych i ustnych stosować w sposób poprawny terminologię z zakresu nauk o kulturze;
- brać udział w dyskusji na temat historii i teorii polskiej fantastyki naukowej stosując poprawne argumentacje i wykorzystując zdobytą wiedzę.
- inicjować i przygotowywać wspólne małe projekty, kwerendy w cyfrowych repozytoriach i bibliotekach; współdziałać w zespole z innymi osobami.
Kompetencje społeczne: Osoba studencka jest gotowa do
-krytycznego spojrzenia na posiadaną wiedzę dotyczącą historii kultury
przyjęcie postawy badawczej ciekawości wobec różnorodnych zjawisk współczesności i używania wiedzy i narzędzi związanych z fantastyka naukowej do krytycznego spojrzenia na rzeczywistość;
- dostrzegania wagi refleksji kulturoznawczej na temat SF dla życia społecznego i
troski o dziedzictwo polskiej fantastyki naukowej w jej rozmaitych formach medialnych j świadomości jej znaczenia dla kultury i życia społecznego.
Kryteria oceniania
Podstawowymi warunkami zaliczenia są: obecność i aktywne uczestniczenie w zajęciach (60 proc.) oraz końcowa prezentacja w formie posteru (40 proc.).
Nieobecności należy usprawiedliwiać u prowadzących zajęcia. Osoba studiująca ma prawo do dwóch usprawiedliwionych lub nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze. Osoba mająca od trzech do pięciu nieobecności w semestrze musi nadrobić je w sposób określony przez osobę prowadzącą zajęcia. Nieobecności (nawet usprawiedliwione!) na więcej niż pięciu zajęciach skutkują niedopuszczeniem do zaliczenia zajęć - jedynie osoby z przyznaną
Indywidualną Organizacją Studiów w oparciu o opinię BON mogą mieć zwiększony limit nieobecności, jednak nie więcej niż do 50%.
Sposób wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji w pracach zaliczeniowych i prezentacjach określają zapisy § 3 i 4 uchwały nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia.
Literatura
Lektury podstawowe:
Calder, Ritchie, Narodziny przyszłości w retorcie uczonych, Warszawa, 1936.
Handke, Ryszard, Lech Jęczmyk i Barbara Okólska (red.), Spór o SF, Poznań, 1989.
Haska, Agnieszka i Jerzy Stachowicz, Śniąc o potędze, Warszawa, 2012.
Niewiadomski, Andrzej, ‘Koncepcje zbiorowej zagłady (Z zagadnień polskiej fantastyki naukowej)’, Przegląd Humanistyczny, 1982.
Osuch, Marcin i Konrad Wągrowski, Pozaziemscy bogowie i kosmiczni detektywi. Polski komiks SF do 1989 roku, 2024.
Rieder, John, ‘Kolonialne spojrzenie i ramy fantastyki naukowej’, Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej, nr 42, 2025.
Smuszkiewicz, Antoni, Zaczarowana gra. Zarys dziejów polskiej fantastyki naukowej, Poznań, 1982.
Szyłak, Jerzy, Kino Nowej Przygody, Gdańsk: Słowo/obraz terytoria, 2012.
Tuwim, Julian i Stefan Octeten (red.), Polska nowela fantastyczna, t. 1-6, Warszawa, 1984–1986.
Weinersmith, Kelly i Zach Weinersmith, Miasto na Marsie, 2025.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: