Sploty i granice: wybrane problemy humanistyki nieantropocentrycznej 3002-1KON2025K1
Terminem humanistyki nieantropocentrycznej można objąć wiele (często pozostających w sporze) perspektyw, które badają relacje pomiędzy tym, co ludzkie i pozaludzkie, zwracają uwagę na sytuację i status zwierząt lub roślin, wreszcie rozpoznają nieuchronne uwikłanie tego, co nie-ludzkie w świat działania człowieka.Takie ogólne założenia rozwijają się w odrębnych nurtach namysłu. W ramach stanowisk ekologicznych rozpoznajemy charakter i konsekwencje powiązań pomiędzy tym, co tradycyjnie oddzielamy jak przestrzeń kultury i natury. W ramach stanowisk posthumanistycznych i nowego materializmu krytyce poddajemy same kategorie „kultury” i „natury”, szukamy nowych punktów oparcia, które pozwolą opowiadać o rzeczywistości, w której rozdzielane zazwyczaj obszary czy podmioty okazują się być wzajemnie splątane. Kiedy skierujemy naszą uwagę ku konkretnym grupom istot pozaludzkich, na pierwszy plan wychodzi waga jednostkowych więzi, doświadczeń oraz praktyk. To w ich obrębie rozpoznajemy już nie tylko wzajemne powiązania, ale i granice, których przekroczenie skutkowałoby naruszeniem czyichś praw, ale które świadczą też o innym, niedostępnym nam sposobie bycia. W namyśle nad naszymi relacjami z innymi istotami szczególnie mocno wybrzmiewają problemy epistemologiczne (możliwości poznania cudzej perspektywy) oraz etyczne (charakter i dopuszczalność naszych działań względem innych istot).
Na zajęciach przyjrzymy się wybranym stanowiskom humanistyki nieantropocentrcznej: tym klasycznym, ekologicznym i tym krytycznym. Część zajęć będzie poświęcona konkretnym grupom istot: zwierzętom, roślinom oraz grzybom i porostom. Zastanowimy się wreszcie nad splotem problemów prowokowanych przez antropocen. Zajmiemy się nie tylko analizą tekstów teoretycznych, ale też wybranych dzieł nieakademickich, literackich, z zakresu kultury wizualnej oraz zjawisk i praktyk.
W ramach tak zarysowanej problematyki przyjrzymy się następującym zagadnieniom:
Ewolucja - początki innego myślenia; Wybrane perspektywy ekologiczne; Koncepcje: hipoteza Gai; Inne podmioty: Zwierzęta; Inne podmioty: Rośliny; Inne podmioty: Grzyby i porosty; Kwestia materii - sprawczość; Wodne historie; Odsłony antropocenu; Mroczna ekologia Mortona; Queerowe nie-ludzkie
(Wybrane tematy mogą być omawiane na więcej niż jednych zajęciach.)
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Osoba biorąca udział w konwersatorium zna i rozumie:
- wybrane stanowiska z zakresu humanistyki nieantropocentrycznej
- najważniejsze założenia związane z namysłem nieantropocentrycznym w tym wybrane kwestie epistemologiczne i etyczne oraz związane z wybranymi perspektywami, w tym posthumanizmem, teoriami ekologicznymi, animal studies, critical plant studies oraz namysłem antropocenowym
Osoba studiująca potrafi
- przygotować prezentację wybranego przez siebie problemu z użyciem wybranych teorii i kategorii z zakresu namysłu nieantropocentrycznego
Osoba studiująca jest gotowa do
- dyskusji zarówno o teorii jak i metodologii badań humanistyki nieantropocentrycznej, w tym perspektyw odnoszących się do wybranych podmiotów pozaludzkich (takich jak animal studies, critical plant studies)
Kryteria oceniania
1.Podstawowym warunkiem zaliczenia semestru jest uczestniczenie w zajęciach. Nieobecności należy usprawiedliwiać u prowadzącej zajęcia. Osoba studiująca ma prawo do dwóch usprawiedliwionych lub nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze. Osoba mająca od trzech do pięciu nieobecności w semestrze musi nadrobić je w ramach dyżuru prowadzącej. Nieobecności (nawet usprawiedliwione!) na więcej niż pięciu zajęciach skutkują niedopuszczeniem do zaliczenia zajęć - jedynie osoby z przyznaną Indywidualną Organizacją Studiów w oparciu o opinię BON mogą mieć zwiększony limit nieobecności, jednak nie więcej niż do 50%.
2. Ocena na zaliczenie zostanie wystawiona na podstawie aktywności na zajęciach w postaci zabierania głosu w dyskusji lub uczestniczenia w dyskusji w grupach (30%) oraz przygotowania prezentacji do wygłoszenia podczas zajęć, wprowadzającej do wybranego tematu omawianego na zajęciach (70%).
3.Szacunkowy nakład pracy osoby studiującej: 3 ECTS (90h) - udział w zajęciach 30h (1 ECTS), przygotowanie do zajęć 30h (1 ECTS), przygotowanie zaliczenia 30h (1 ECTS);
4. Sposób wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji w prezentacjach określają zapisy § 3 i 4 uchwały nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia. W związku z tym, że jedną z podstawowych umiejętności zdobywanych na kierunkach studiów organizowanych na Wydziale Polonistyki jest sprawne i profesjonalne posługiwanie się polszczyzną pisaną, a w szczególności stylem naukowym, zabrania się wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji do korekty i redakcji tekstu.
Literatura
Wybrane lektury:
"Antropocen czy kapitałocen? Natura, historia i kryzys kapitalizmu", red. J. W. Moore, przeł. K. Hoffman, P. Szaj, W. Szwebs, Poznań 2021: (Jason W. Moore, "Narodziny Taniej Natury").
Bill Devall, George Sessions, "Ekologia głęboka: żyć w przekonaniu, iż Natura coś znaczy", przeł. E. Margielewicz, Warszawa 1994: (rozdz. 2 i 5).
Sue Donaldson, Will Kymlicka, "Zoopolis. Teoria polityczna praw zwierząt", przeł. M. Wańkowicz, M. Stefański, Warszawa 2019: (rozdz. 5).
Alexis Pauline Gumbs, "Niezatapialne. Czarny feminizm i ssaki morskie", przeł. D. Wasilewska i W. Zalewska, Warszawa 2024: ("pierwsze"-"szóste").
Donna J. Haraway, "Staying with the Trouble. Making Kin in the Chthululcene", Durham and London: Duke University Press, 2016: (rozdz. 8).
Timothy Morton, "Mroczna ekologia. Ku logice przyszłego współistnienia", przeł. A. Barcz, Warszawa 2023: ("Nić pierwsza").
Michael Marder, "Myślenie roślin. Filozofia wegetacji", przeł. Ł. Kraj, Gdańsk 2024: (epilog).
Anna Lowenhaupt Tsing "Grzyb u kresu świata. O możliwości życia na ruinach kapitalizmu", przeł. M. Rogowska-Stangret, A. Ross, J. Grygieńć, Toruń 2024:(rozdz. 1, 9, 13).
UWAGA: lektury będą udostępniane w formie skanów przez stronę Classroom zajęć. Pełna lista lektur zostanie udostępniona na pierwszych zajęciach.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: