Teoria narracji w filmie i sztukach wizualnych 3002-1KON2010K18
Narratologia jest multidyscyplinarną dziedziną badawczą, która wypracowana została na gruncie ogólnej teorii literatury, obecnie jednak radykalnie wykracza przedmiotowo poza obszar literatury. Zajęcia mają być wprowadzeniem (na elementarnym poziomie) do narratologii jako teorii i metody użytecznej w pracy nad wszelkiego rodzaju tekstami narracyjnymi, zarówno literackimi (jak powieść, mit, artykuł prasowy, scenariusz, przemówienie itp.), jak i (a na tych zajęciach: przede wszystkim) narracjami nie wyłącznie lingwistycznymii, to znaczy także wizualnymi i audialnymi. W tym drugim wypadku chodzi nie tylko o klasyczne narracje „sekwencyjne” (jak film, widowisko, program radiowy lub komiks), ale i odmiany „statyczne” (obrazy „ikoniczne”: malowidło, rysunek, fotografia, itp). Będzie także mowa o „wizualnym” aspekcie dzieła literackiego. Narratologia pozawala odróżnić konstrukcję narracyjną analizowanego tekstu od jego „autorskiego” procesu wytwarzania. Mylenie tych dwóch aspektów – podobnie jak instancji „autora” i „narratora” – jest jednym z częstych błędów interpretacyjnych (popełnianych bardzo często na przykład w badaniach nad nad filmem). Przede wszystkim zaś dostarcza praktycznych narzędzi pozwalających wydzielić elementy i opisać konstrukcję narracyjną opowiadania/obrazu za pomocą możliwie precyzyjnych kategorii. Na zajęciach omówione zostaną więc takie m.in. pojęcia, jak: narracja, narrator, odbiorca (narrataire), tekst, dyskurs, sjużet, fabuła, diegeza, aspekt (story), intryga, fokalizacja/okularyzacja/ aurikularyzacja, poziomy narracji, struktury fabularne, itd., itd. Istnieje oczywiście wiele narratologicznych teorii, podobnie jak wiele systemów nazewniczych. Niekiedy pokrywają się one znaczeniowo, niekiedy zaś różnią bądź nawet pozostają w sporze. Nie jest celem tych zajęć przedstawianie całej tej historycznej i problemowej złożoności narratologii. Przeciwnie, chciałbym wypracować model możliwie prosty i funkcjonalny. Należy zresztą pamiętać, że nie chodzi tu o pozytywistycznie pojmowany obiektywny opis realnie istniejących elementów, ale wydajne „narzędzie heurystyczne” (Mieke Bal). Ze względów dydaktycznych proponuję przyjąć jako podstawę systematycznego opisu tekstu narracyjnego podręcznik Mieke Bal Narratology. Introduction to the Theory of Narrative. Third Edition, Toronto 2009. Opracowanie to będzie jednak nieustannie uzupełniane i zestawiane ze znacznie szerszą literaturą przedmiotu, alternatywną bądź sprofilowaną tematycznie, dotyczącą poszczególnych zagadnień lub mediów. Dobór literatury i tematów zależeć też będzie od zaangażowania i potrzeb poszczególnych studentów.Narratologia pozwala sformułować i badać właściwe tej dziedzinie zagadnienia badawcze. Jest też jednak niezbędnym komponentem innych teorii i praktyk interpretacyjnych, które za pomocą tego narzędzia dokonują problematyzacji własnego pola badawczego. Teoria narracji będzie więc na zajęciach rozważana w bliskim jej związku z takimi dyskursami, jak psychoanaliza, dekonstrukcjonizm, poststrukturalna ikonologia.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Konwersatorium przygotowuje studenta do analizy tekstu narracyjnego, a zwłaszcza narracji wizualnej (obrazu filmowego, malarskiego, fotograficznego, itp.). Na koniec rocznych zajęć student powinien swobodnie posługiwać się terminologią narratologiczną jako intelektualnym narzędziem interpretacji tekstu.
Kryteria oceniania
Ocena ciągła (50/100)Praca roczna (50/100). Warunkiem zasadniczym zaliczenia jest obecność na zajęciach.
Praktyki zawodowe
x
Literatura
Literatura podstawowa:
Mieke Bal, Narratology. Introduction to the Theory of Narrative. Third Edition, University of Toronto Press, Toronto 2009
David Bordwell, Narration in the Fiction Film, The University of Wisconsin Press: Madison 1985
Literatura uzupełniająca i do wyboru (niekompletna):
Jonathan Culler, Teoria literatury, przeł. Maria Bassaj, Warszawa 2002
Tzvetan Todorov, Poetyka, przeł. Stanisław Cichowicz, Wiedza Powszechna: Warszawa 1984.
Paul Ricoeur, Czas i opowieść, t. 2, przeł. Jarosław Jakubowski, UJ: Kraków 2008
Umberto Eco, Sześć przechadzek po lesie fikcji, przeł Jerzy Jarniewicz, Znak: Kraków 1995.
Roland Barthes, Wstęp do analizy strukturalnej opowiadań, przeł. Wanda Błońska, w: Narratologia, Michał Głowiński (red.), Słowo/obraz terytoria: Gdańsk 2004.
Roland Barthes, S/Z, tłum. M.P. Markowski i M. Gołębiewska, KR, Warszawa 1999.
Gérard Genette, Discours du récit. Essai de méthode, w: tegoż, Figures III, Seuil: Paris 1972 [Narrative Discourse. Ithaca: Cornell UP, 1980]
Jonathan Culler, Story and Discourse in the Analysis of Narrative, w: The Pursuit of Signs. Semiotics, Literature, Deconstruction, Cornell University Press: Ithaca, N.Y. 1981 [Fabula and Sjuzhet in the Analysis of Narrative, „Poetics Today” 1,3/1980]
Shlomith Rimmon-Kenan, Narrative Fiction: Contemporary Poetics, Routledge: London and New York 2002 [1983].
Seymour Chatman, Story and Discourse: Narrative Structure in Fiction and Film, Cornell University Press: Ithaca and London 1980.
Peter Brooks, Reading for the plot. Design and Intention in Narrative, Clarendon Press: New York 1984)
Marie-Laure Ryan, The modes of narrativity and their visual metaphors. „Style” 26, 3/ 1992.
Boris Uspienski, Poetyka kompozycji: struktura tekstu artystycznego i typologia form kompozycji. przeł. Piotr Fast, Śląsk: Katowice 1997.
Mieke Bal, Norman Bryson, Semiotics and Art History, „Art Bulletin” 73,2/1991.
Ernst van Alphen, The Narrative of Perception and the Perception of Narrative, Poetics Today, 11, 3/1990.
Kurt Weitzmann, Narration in Early Christendom, „American Journal of Archaeology”, 61, 1/1957
Efrat Biberman, On Narrativity in the Visual Field: A Psychoanalytic View of Velázquez’s ‘Las Meninas’, „Narrative”, 14, 3/ 2006
Garrett Stewart, Painted Readers, Narrative Regress, „Narrative”, 11, 2/ 2003
Erin McGlothlin, No Time Like a Present: Narrative and Time in Art Spiegelman’s ‘Maus’, „Narrative”, 11, 2/ 2003
Robert Stam, Burgoyne Robert i Flitterman-Lewis Sandy, New Vocabularies in Film Semiotics. Structuralism, Post-structuralism and Beyond, The Taylor&Francis Group, Nowy Jork 1992.
Robert Stam, Film Theory: An Introduction, Blackwell Publishers: Oxford 2000
François Jost, Narration(s): en deça et au delà, „Communications” 38/1983;
Celestino Deleyto, Focalisation in Film Narrative, „Atlantis” 13, z. 1-2/1991.
Joan Copjec, The Orthopsychic Subject: Film Theory and the Reception of Lacan, „October”, 49/1989.
Todd McGowan, Realne spojrzenie. Teoria filmu po Lacanie, tłum. Kuba Mikurda, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2008.
Tomasz Kłys, Film fikcji i jego dominanty, Semper: Warszawa 1999.
Alicja Helman, Jacek Ostaszewski, Historia myśli filmowej. Podręcznik
Alicja Helman, Andrzej Pitrus, Podstawy wiedzy o filmie, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2008.
Wojciech Michera, „Obraz” w Powiększeniu – problem fokalizacji, „Kwartalnik filmowy”, 64/2008
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: