Proza polska XX wieku (p)o utracie znanego świata 3001-C5TN-LW1
W 1966 roku ukazała się książka Petera L. Bergera i Thomaas Luckmana Społeczne tworzenie rzeczywistości, w której użyto terminu „utrata świata", odnoszącego się do rozpadu wspólnej rzeczywistości społecznej. Autorzy książki przyjmowali, iż rzeczywistość społeczna jest konstruowana, utrzymywana i zmieniana przez ludzi dzięki interakcjom społecznym, w efekcie których świat społeczny staje się obiektywną rzeczywistością, niezależną od jednostek, zaś jednostki uczą się przyjmować ów społecznie skonstruowany świat jako własny. Jeśli jednak procesy eksternalizacji, obiektywizacji oraz internalizacji zostaną zakłócone (np. przez wojnę, rewolucję, utratę suwerenności, inny kataklizm), dochodzi do „utraty świata”, wspólna rzeczywistość przestaje funkcjonować, co może prowadzić nie tylko do chaosu i kryzysu tożsamości zarówno w wersji jednostkowej jak i zbiorowej.
Dyskusje konwersatoryjne poświęcone będą prozie okresu 1945-1989, a więc odpowiadającej na wyzwania stwarzane przez skomplikowaną polską rzeczywistość powojenną z jej niepewnością i ograniczeniami, a także presją polityczną niepełnej suwerenności oraz związanej z tym cenzury. Konwersatorium rozważy tezę mówiącą o tym, że w prozie polskiej XX w. znalazły odzwierciedlenie kumulujące się kryzysy, które powodowały efekt wieloaspektowego tracenia znanego świata przez podmioty poddane doświadczeniu: 1. wojny i okupacji, 2. zmiany granic oraz ustroju polityczno-gospodarczego, 3. utraty sześciu milionów obywateli II RP (w tym ponad trzech milionów Żydów), 4. dyslokacji, przesiedleń w pewnych kontekstach zwanych repatriacją, 5. administracyjnego sterowania pamięcią zbiorową dotyczącą losu wschodnich województw II RP oraz wysiłku zbrojnego części formacji Podziemia (np. Armii Krajowej), 6. pauperyzacji społeczeństwa, rozpadu i tak słabych więzi społecznych, zasadniczych zmian w hierarchii społecznej, zniknięcia ziemiaństwa i awansu mas chłopskich, za który przyszło zapłacić szczególną cenę.
Spróbujemy zastanowić się, jakimi środkami powojenna proza polska sygnalizowała tak wieloaspektową utratę świata, co proponowała czytelnikom w formie narracji rezyliencyjnych, tj. próbujących przepracowywać traumę i budować nowe zasoby psychospołeczne pozwalające mierzyć się ze skutkami kryzysów. Jakie stereotypy i klisze społeczne utrwaliła, a jakie starała się unieważnić.
|
W cyklu 2025Z:
W 1966 roku ukazała się książka Petera L. Bergera i Thomaas Luckmana Społeczne tworzenie rzeczywistości, w której użyto terminu „utrata świata", odnoszącego się do rozpadu wspólnej rzeczywistości społecznej. Autorzy książki przyjmowali, iż rzeczywistość społeczna jest konstruowana, utrzymywana i zmieniana przez ludzi dzięki interakcjom społecznym, w efekcie których świat społeczny staje się obiektywną rzeczywistością, niezależną od jednostek, zaś jednostki uczą się przyjmować ów społecznie skonstruowany świat jako własny. Jeśli jednak procesy eksternalizacji, obiektywizacji oraz internalizacji zostaną zakłócone (np. przez wojnę, rewolucję, utratę suwerenności, inny kataklizm), dochodzi do „utraty świata”, wspólna rzeczywistość przestaje funkcjonować, co może prowadzić nie tylko do chaosu i kryzysu tożsamości zarówno w wersji jednostkowej jak i zbiorowej. |
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
WIEDZA:
Po zaliczeniu konwersatorium student powinien rozumieć:
— specjalistyczną terminologię literaturoznawczą związaną z problematyką omawianą podczas zajęć oraz w stopniu pogłębionym metody naukowe pozwalające na prowadzenie badań nad prozą polską XX wieku i jej związkami z wielką historią okresu;
— a przede wszystkim wpływ dzieł literackich na tożsamość jednostkową i zbiorową Polaków oraz ich rolę w rozpoznawaniu sytuacji społeczeństwa polskiego w
kontekście wydarzeń politycznych i przemian cywilizacyjnych w kraju i Europie tuż po II wojnie światowej, a więc poprawnie interpretować literackie sposoby reagowania na sytuację Wielkiej Zmiany o cechach utraty (znanego wcześniej) świata.
UMIEJĘTNOŚCI:
Po zaliczeniu konwersatorium student powinien umieć:
sformułować dłuższą spójną wypowiedź naukową opartą na precyzyjnie sformułowanej wyjściowej tezie i wyrazistych pytaniach badawczych; poprawną pod względem językowym, także w zakresie korzystania ze stylu naukowego, poprawną pod względem metodologicznym.
Uczestnicząc w konwersatorium, student zyskuje też umiejętność używania technik komunikacyjno-informacyjnych niezbędnych w warsztacie pracy badawczej
literaturoznawcy. Jeśli używa narzędzi AI, ma obowiązek poinformować, w jakim zakresie zostały one wykorzystane. Każde użycie winno odbywać się w
porozumieniu z prowadzącym zajęcia.
KOMPETENCJE SPOŁECZNE:
Uczestnicząc w konwersatorium student nabywa kompetencji do rozumienia skomplikowanych relacji:literatura-polityka, literatura-historia, zapisanych w dziele literackim i brania odpowiedzialności za ich interpretację.
Kryteria oceniania
- ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność) - 25% (udział w ocenie końcowej);
- kontrola obecności - 25% (udział w ocenie końcowej);
- projekt: przygotowanie wprowadzenia do dyskusji całej grupy w formie indywidualnej problematyzacji zagadnienia - 50% (udział w ocenie końcowej).
Literatura
Szczegółowy terminarz dyskusji nad poszczególnymi utworami oraz bibliografia tekstów pomocniczych zostaną podane na pierwszym spotkaniu konwersatoryjnym.
- Stanisław Grzesiuk, Pięć lat kacetu
- Tadeusz Borowski, U nas w Auschwitzu, Proszę państwa do gazu w: tegoż, Pożegnanie z Marią
- Leopold Buczkowski, Czarny potok
- Henryk Grynberg, Żydowska wojna; Dziedzictwo,
- Witold Gombrowicz, Pornografia
- Stanisław Dygat, Pożegnania
- Jerzy Andrzejewski, Popiół i diament,
- Włodzimierz Odojewski, Zasypie wszystko, zawieje
- Tadeusz Konwicki, Sennik współczesny
- Henryk Worcell, Najtrudniejszy język świata
- Wiesław Myśliwski, Pałac
- Edward Redliński, Awans
- Jerzy Andrzejewski Miazga
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: