Proza polska XX wieku (p)o utracie znanego świata 3001-C5TN-LW1
W 1966 roku ukazała się książka Petera L. Bergera i Thomaas Luckmana Społeczne tworzenie rzeczywistości, w której użyto terminu „utrata świata", odnoszącego się do rozpadu wspólnej rzeczywistości społecznej. Autorzy książki przyjmowali, iż rzeczywistość społeczna jest konstruowana, utrzymywana i zmieniana przez ludzi dzięki interakcjom społecznym, w efekcie których świat społeczny staje się obiektywną rzeczywistością, niezależną od jednostek, zaś jednostki uczą się przyjmować ów społecznie skonstruowany świat jako własny. Jeśli jednak procesy eksternalizacji, obiektywizacji oraz internalizacji zostaną zakłócone (np. przez wojnę, rewolucję, utratę suwerenności, inny kataklizm), dochodzi do „utraty świata”, wspólna rzeczywistość przestaje funkcjonować, co może prowadzić nie tylko do chaosu i kryzysu tożsamości zarówno w wersji jednostkowej jak i zbiorowej.
Dyskusje konwersatoryjne poświęcone będą prozie okresu 1945-1989, a więc odpowiadającej na wyzwania stwarzane przez skomplikowaną polską rzeczywistość powojenną z jej niepewnością i ograniczeniami, a także presją polityczną niepełnej suwerenności oraz związanej z tym cenzury. Konwersatorium rozważy tezę mówiącą o tym, że w prozie polskiej XX w. znalazły odzwierciedlenie kumulujące się kryzysy, które powodowały efekt wieloaspektowego tracenia znanego świata przez podmioty poddane doświadczeniu: 1. wojny i okupacji, 2. zmiany granic oraz ustroju polityczno-gospodarczego, 3. utraty sześciu milionów obywateli II RP (w tym ponad trzech milionów Żydów), 4. dyslokacji, przesiedleń w pewnych kontekstach zwanych repatriacją, 5. administracyjnego sterowania pamięcią zbiorową dotyczącą losu wschodnich województw II RP oraz wysiłku zbrojnego części formacji Podziemia (np. Armii Krajowej), 6. pauperyzacji społeczeństwa, rozpadu i tak słabych więzi społecznych, zasadniczych zmian w hierarchii społecznej, zniknięcia ziemiaństwa i awansu mas chłopskich, za który przyszło zapłacić szczególną cenę.
Spróbujemy zastanowić się, jakimi środkami powojenna proza polska sygnalizowała tak wieloaspektową utratę świata, co proponowała czytelnikom w formie narracji rezyliencyjnych, tj. próbujących przepracowywać traumę i budować nowe zasoby psychospołeczne pozwalające mierzyć się ze skutkami kryzysów. Jakie stereotypy i klisze społeczne utrwaliła, a jakie starała się unieważnić.
|
W cyklu 2025Z:
W 1966 roku ukazała się książka Petera L. Bergera i Thomaas Luckmana Społeczne tworzenie rzeczywistości, w której użyto terminu „utrata świata", odnoszącego się do rozpadu wspólnej rzeczywistości społecznej. Autorzy książki przyjmowali, iż rzeczywistość społeczna jest konstruowana, utrzymywana i zmieniana przez ludzi dzięki interakcjom społecznym, w efekcie których świat społeczny staje się obiektywną rzeczywistością, niezależną od jednostek, zaś jednostki uczą się przyjmować ów społecznie skonstruowany świat jako własny. Jeśli jednak procesy eksternalizacji, obiektywizacji oraz internalizacji zostaną zakłócone (np. przez wojnę, rewolucję, utratę suwerenności, inny kataklizm), dochodzi do „utraty świata”, wspólna rzeczywistość przestaje funkcjonować, co może prowadzić nie tylko do chaosu i kryzysu tożsamości zarówno w wersji jednostkowej jak i zbiorowej. |
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza
Absolwent zna i rozumie:
- w pogłębionym stopniu rolę refleksji literaturoznawczej w kształtowaniu kultury, ze szczególnym uwzględnieniem kultury współczesnej (K_W01),
- w stopniu pogłębionym miejsce i znaczenie literaturoznawstwa w relacji do innych dyscyplin naukowych oraz jego najnowszą specyfikę przedmiotową i metodologiczną (K_W03),
- w stopniu pogłębionym terminologię, teorie i metodologie z zakresu historii literatury, teorii literatury i komparatystyki, ze szczególnym uwzględnieniem terminologii, teorii i metodologii stosowanych w najnowszych literaturoznawczych pracach badawczych oraz głównych kierunków rozwoju tej dyscypliny (K_W05),
- w stopniu pogłębionym diachroniczny charakter kształtowania się koncepcji badań literaturoznawczych, ze szczególnym uwzględnieniem badań nad polską literaturą współczesną i popularną (K_W07),
- w stopniu pogłębionym dynamikę rozwoju procesu historycznoliterackiego oraz tematy i idee pisarskie, ze szczególnym uwzględnieniem literatury polskiej XX wieku i literatury najnowszej (K_W09),
- w stopniu pogłębionym rolę refleksji z zakresu innych nauk humanistycznych i nauk społecznych w procesie analizy historycznoliterackiej (K_W11),
- w stopniu pogłębionym wpływ dzieł literackich na dzieje kultury polskiej i kształtowanie się świadomości kulturowej, cywilizacyjnej i społecznej (K_W12),
- w stopniu pogłębionym metody interpretacji i analizy dzieł literackich, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki tekstów literatury polskiej XX wieku i literatury najnowszej (K_W13),
Umiejętności
Absolwent potrafi:
- samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać umiejętności badawcze niezbędne do uczestniczenia w badaniach naukowych, kierując się wskazówkami opiekuna naukowego oraz wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować, integrować informacje ze źródeł (K_U01),
- w stopniu pogłębionym wykorzystywać we własnej pracy badawczej wnioski płynące z przeczytanych, zinterpretowanych i przeanalizowanych tekstów literackich oraz tekstów naukowych z zakresu literaturoznawstwa (K_U03),
- w stopniu pogłębionym stosować w dyskursie naukowym i własnych pracach badawczych poznaną terminologię, ujęcia teoretyczne, paradygmaty badawcze i pojęcia właściwe dla literaturoznawstwa (K_U04),
- w stopniu pogłębionym stosować zaawansowane techniki informacyjno-komunikacyjne oraz samodzielnie wysnuwać wnioski, dobierać strategie argumentacyjne, z wykorzystaniem poglądów i tez innych autorów, formułować odpowiedzi na krytykę, brać udział w debacie i prowadzić debatę oraz być gotowym do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów, a także dyskutować na specjalistyczne tematy literaturoznawcze ze zróżnicowanym kręgiem odbiorców (K_U06),
- w stopniu zaawansowanym przeprowadzić krytyczną analizę procesu historycznoliterackiego i właściwie usytuować w nim różne zjawiska społeczno-kulturowe i cywilizacyjne, ze szczególnym uwzględnieniem zjawisk współczesnych (K_U08),
- formułować w sposób pogłębiony w mowie i na piśmie problemy badawcze właściwe dla literaturoznawstwa, stawiać tezy oraz artykułować własne poglądy w sprawach społecznych, literackich i światopoglądowych (K_U09),
- pisać samodzielne prace badawcze z zakresu literaturoznawstwa pod kierunkiem opiekuna naukowego lub kierownika zespołu badawczego z właściwym doborem literatury przedmiotu ze szczególnym uwzględnieniem wyników najnowszych badań (K_U10),
- samodzielnie podejmować i inicjować zespołowe i indywidualne działania naukowe (K_U13),
- wszechstronnie wykorzystywać innowacyjne narzędzia wyszukiwawcze właściwe dla literaturoznawstwa (K_U14),
Kompetencje społeczne
Absolwent jest gotów do:
- profesjonalnego organizowania własnego warsztatu badawczego i krytycznej oceny swoich dokonań (K_K01),
- wzięcia etycznej odpowiedzialności za trafność przekazywanej wiedzy, podtrzymywania etosu zawodowego, kierowania się uczciwością i rzetelnością naukową w prowadzeniu sporów naukowych i ideowych oraz uznawania znaczenia wiedzy w rozwiązywaniu problemów poznawczych i praktycznych, a także zasięgania opinii ekspertów w wypadku trudności z samodzielnym rozwiązaniem problemu (K_K02),
- uznania znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych (K_K03),
- uznania znaczenia refleksji humanistycznej dla kształtowania się więzi społecznych (K_K04),
- wykorzystania kompetencji literaturoznawczych w działaniu na rzecz i organizowaniu życia kulturalnego regionu, kraju, Europy (K_K05)
Kryteria oceniania
- ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność) - 25% (udział w ocenie końcowej);
- kontrola obecności - 25% (udział w ocenie końcowej);
- projekt: przygotowanie wprowadzenia do dyskusji całej grupy w formie indywidualnej problematyzacji zagadnienia - 50% (udział w ocenie końcowej).
Literatura
Szczegółowy terminarz dyskusji nad poszczególnymi utworami oraz bibliografia tekstów pomocniczych zostaną podane na pierwszym spotkaniu konwersatoryjnym.
- Stanisław Grzesiuk, Pięć lat kacetu
- Tadeusz Borowski, U nas w Auschwitzu, Proszę państwa do gazu w: tegoż, Pożegnanie z Marią
- Leopold Buczkowski, Czarny potok
- Henryk Grynberg, Żydowska wojna; Dziedzictwo,
- Witold Gombrowicz, Pornografia
- Stanisław Dygat, Pożegnania
- Jerzy Andrzejewski, Popiół i diament,
- Włodzimierz Odojewski, Zasypie wszystko, zawieje
- Tadeusz Konwicki, Sennik współczesny
- Henryk Worcell, Najtrudniejszy język świata
- Wiesław Myśliwski, Pałac
- Edward Redliński, Awans
- Jerzy Andrzejewski Miazga
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: