Wrażliwość antropologiczna w literaturze dziecięcej i młodzieżowej 3001-C5TN-LD1

Wiedza
Po ukończeniu przedmiotu osoba studiująca zna i rozumie:
– koncepcję wrażliwości antropologicznej;
– główne nurty rozwojowe humanistycznej refleksji nad literaturą dziecięcą i młodzieżową;
– metody interpretacji i analizy tekstu literackiego, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki tekstów literatury XXI w.;
– rolę refleksji z zakresu innych nauk humanistycznych i nauk społecznych w procesie analizy tematów podejmowanych w najnowszej literaturze dziecięcej i młodzieżowej.

Umiejętności
Po ukończeniu przedmiotu osoba studiująca potrafi:
– badać tekst za pomocą różnorodnych narzędzi teoretycznoliterackich i metodologicznych i potrafi odpowiednio je dobierać;
– wykorzystać te narzędzia do samodzielnej interpretacji tekstu;
– wykorzystać do analizy i interpretacji utworów literackich ich kulturowe konteksty;
– umiejscowić współczesne zjawiska społeczno-kulturowe w kontekście historycznoliterackim.

Kompetencje społeczne
Po ukończeniu przedmiotu osoba studiująca:
– postrzega i interpretuje tekst świadomie, umiejscawiając go w odpowiednim kontekście literackim i kulturowym;
– ustosunkowuje się krytycznie do poznawanej literatury (tak przedmiotu, jak i podmiotu);
– jest przygotowany do aktywnego uczestnictwa w grupie dyskusyjnej;
– jest gotowy do:
* aktywnego i twórczego uczestnictwa w bieżącym życiu literackim i aktualnych wydarzeniach kulturalnych,
* wyrażania zrozumienia dla skomplikowanych relacji literatura — polityka, literatura — historia zapisanych w tekstach literatury nowoczesnej,
* wzięcia czynnego udziału w procesie budowania dialogu pomiędzy różnymi literaturami i kulturami, kształtować w ten sposób zmysł otwartości, stymulując rozwój tego rodzaju postaw wśród innych członków swojego środowiska,
* ciągłego dokształcania się i rozwoju,
* docenienia znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych.

1) ocena ciągła – bieżące przygotowanie do zajęć i udział w dyskusji
2) projekt studencki: obowiązkowe przygotowanie jednego referatu / jednej prezentacji
Referat lub prezentacja są przedstawiane podczas zajęć i dotyczą tekstów kultury powiązanych z poszczególnymi tematami zajęć.
Szczegółowe wskazówki dotyczące przygotowania projektu zostaną omówione na pierwszych zajęciach.
3) kontrola obecności
a) Student_ka ma prawo do dwóch nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze.
b) Jeśli student_ka ma więcej nieusprawiedliwionych nieobecności, nie otrzymuje zaliczenia zajęć.
c) Jeśli student_ka chce usprawiedliwić nieobecności, musi w ciągu tygodnia udokumentować ich obiektywne przyczyny (np. zwolnieniem lekarskim).
d) Student_ka ma obowiązek odrobić nadprogramowe usprawiedliwione nieobecności w sposób wskazany przez osobę prowadzącą zajęcia.
Podstawa: Regulamin studiów na Uniwersytecie Warszawskim:
a. pkt. 17 par. 2,
b. pkt. 5 par. 17,
c. par. 33.
Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności i przygotowanie referatu/prezentacji gwarantują ocenę dostateczną.
Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności, przygotowanie referatu/prezentacji oraz udział w dyskusji na co najmniej jednych zajęciach gwarantują ocenę dostateczną plus.
Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności, przygotowanie referatu/prezentacji oraz udział w dyskusji podczas co najmniej trojga zajęć gwarantują ocenę dobrą.
Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności, przygotowanie referatu/prezentacji oraz udział w dyskusji podczas połowy zajęć gwarantują ocenę dobrą z plusem.
Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności, przygotowanie referatu/prezentacji oraz udział w dyskusji podczas (niemal) wszystkich zajęć gwarantują ocenę bardzo dobrą (a w wypadkach szczególnego zaangażowania – celującą).
Ekwiwalentem udziału w dyskusji może być krótka wypowiedź pisemna wysłana mailem bezpośrednio po zajęciach.

Poniższe zestawienie ma charakter propozycji i może zostać zmodyfikowane stosownie do zainteresowań osób uczestniczących w zajęciach. Dyskusja będzie dotyczyć głównych problemów badawczych poszczególnych prac oraz ich wybranych fragmentów.

*Wprowadzenie*

A. Józefowicz, Literatura dla dzieci o dzieciach – problematyka i wartości w najnowszej polskiej prozie dla młodego odbiorcy, w: Dziecko w historii. Sytuacja dziecka w odrodzonym państwie polskim, red.: E. J. Kryńska, A. Suplicka, Ł. Kalisz.,Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 215-226, 2020.
W. Matras-Mastalerz, Nowe tendencje, zadania i funkcje współczesnej literatury dziecięco-młodzieżowej, w: Kultura czytelnicza dzieci i młodzieży. Szkice bibliologiczne, Antczak M., Brzuska-Kępa A., Walczak Niewiadomska A. Red., Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 117, 2013.
Michułka D., “Bez wyjścia? O zagubieniu aksjologicznym bohaterów dziecięcych i młodzieżowych… (na wybranych przykładach twórczości Ewy Przybylskiej, Barbary Kosmowskiej)”, Studia Poetica, nr 6, 2018.
D. Świerczyńska-Jelonek, “Poprowadzić w życie między ludzi. Kilka uwag na temat wrażliwości antropologicznej współczesnej literatury młodzieżowej”, w: G. Leszczyński, D. Świerczyńska-Jelonek, i M. Zając, Red., Ocalone królestwo. Twórczość dla dzieci — perspektywy badawcze — problemy animacji. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, 2009.
K. Rogowicz, “Literatura dla młodzieży – między popularnością a dydaktyzmem”, Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego nr 26, 2017.

*Tożsamość migrancka*

Z. Stanecka, Basia i kolega z Haiti. W: Wielka księga przygód 2. Basia. Egmont, 2014.
Z. Stanecka, Basia i przyjaciele – Titi. Egmont, 2017.
S. Crossan, Kasieńka. Warszawa: Wydawnictwo Dwie Siostry, 2015.
Kontekst: S. Elhillo, Home Is Not a Country. Make Me a World, 2021.
I.Kobald, My Two Blankets. Hardie Grant London, 2014.
B. Gromadzka, “Tożsamość migracyjna w literaturze dla dzieci i młodzieży oczyma niepolskich pisarek – na przykładzie powieści Þankaganga. Myślobieg Vali Þórsdóttir i Kasieńka Sarah Crossan”, Dzieciństwo. Literatura i Kultura, t. 4, nr 1, 2022.
W. Kostecka, „Czym jest wielokulturowa literatura dziecięca i młodzieżowa i jak ją badać? Propozycje metodologiczne z perspektywy literaturoznawczej w kontekście polskim”, Wielogłos, nr 1 (47), s. 123–149, lip. 2021, doi: 10.4467/2084395XWI.21.006.13581.

*Niepełnosprawność*

R. Harrell, Kowboj Ross. Warszawa: Wydawnictwo Dwie Siostry, 2023.
S. Crossan, Tippi i ja. Wydawnictwo Dwie Siostry, 2019.
A. Fidowicz, Niepełnosprawność w polskiej literaturze XX i XXI wieku dla dzieci i młodzieży. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018.
E. Śmiechowska-Petrovskij, „Dyskursy niepełnosprawności w literaturze dziecięcej”, fp, t. 11, nr 1, s. 115–129, paź. 2021, doi: 10.21697/fp.2021.1.07.

*Przemoc seksualna*

O. A. Cole, Droga Meduzo. Białystok: Wydawnictwo Kobiece, 2024.
H. V. Sawyerr, All the Fighting Parts. Amulet Books, 2023.
M. Kapoor, „The Present-Day Medusa: Foregrounding L’ecriture Feminism in the Contemporary Retellings of Mythology”.
G. Lasoń-Kochańska, „Od Penelopy do Inanny i z powrotem. Kobiece strategie opowiadania mitu i baśni”, Literatura i Kultura Popularna, nr 20, 2014.
K. Sikorska, „Siostrzeństwo i jego dyskursywne użycia”, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, nr 70, 2019.
A. Zabrzewska, „Gender w literaturze dla dzieci. Feministyczna metodologia: Ciało, Głos, Opowieść”, AVANT, t. 11, nr 3, 2020, doi: 10.26913/avant.2020.03.06.

*Ubóstwo, bezdomność*

H. Krzywonos, H. Gill-Piątek, Bieda. Przewodnik dla dzieci. Krytyka Polityczna, 2010.
wybrane fragmenty powieści młodzieżowych
Kontekst: D. Foxx, Bedtime Stories for Privileged Children: Charming Tales of Wealth and Entitlement for Tots Who Were Simply Born Better, Monoray, 2024.
A. Józefowicz, „Literatura dla dzieci uwrażliwiająca na sytuacje zagrożenia wykluczeniem – wybór i implikacje pedagogiczne”, EM, t. 21, nr 2, s. 240–253, 2023, doi: 10.15804/em.2023.02.16.
C. Hill i J. J. Darragh, „From Bootstraps to Hands-up. A Multicultural Content Analysis of The Depiction of Poverty in Young Adult Literature”, Study and Scrutiny: Research on Young Adult Literature, t. 1, nr 2, 2016.

*Strata, zdrowie psychiczne*

B. Wells, Hard Land. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2022.
S. Crossan, Kończy się czas. Warszawa: Wydawnictwo Dwie Siostry, 2024.
K. Gabriel, „Exploring Adolescent Grief, Mental Health/Illness, Coping Mechanisms, and Recovery through Young Adult Literature ‘Problem’ Novels”.
M. L. Sturge-Apple, M. A. Skibo, i P. T. Davies, „Impact of Parental Conflict and Emotional Abuse on Children and Families”, Partner Abuse, t. 3, nr 3, s. 379–400, 2012, doi: 10.1891/1946-6560.3.3.379.
K. K. Wissman i A. M. Wiseman, „That’s my worst nightmare: poetry and trauma in the middle school classroom”, Pedagogies: An International Journal, t. 6, nr 3, s. 234–249, lip. 2011, doi: 10.1080/1554480X.2011.579051.

*Tożsamości queerowe*

D. Atta, Czarny Flaming, Prószyński i S-Ka. 2022.
R. Gow, A Million Quiet Revolutions. Farrar, Straus and Giroux, 2022.
M. Bednarek i A. Kocznur, Queer i gender w nowych tekstach kultury dla dzieci i młodzieży. Poznańskie Studia Polonistyczne, 2022.
J. Iwanicka, „Tęczowe książki – z zagadnień najnowszej polskiej literatury LGBTQ+ dla nastolatków”, Studia de Cultura, t. 15, nr 2, s. 63–78, cze. 2023, doi: 10.24917/20837275.15.2.5.
A. Kujawska-Kot, CiałoTeksty. Literackie i filmowe reprezentacje transpłciowości. Projekty Komparatystyki. Universitas, 2024.

*Wspólnoty queerowe *

A. Herman, Nigdy nie będziesz szło samo, W.A.B, 2023.
TJ Klune, Dom nad błękitnym morzem, You&YA, 2022.
A. Herman, Polska literatura young adult z reprezentacją LGBTQ+ w kontekście neoliberalnej asymilacji podmiotów queerowych, “Przegląd Kulturoznawczy”, nr 1, 2024.

*Neuroatypowość*

E. McNicoll, “Iskry w mojej głowie”, Dwie Siostry, 2022.
R. Riordan, “Złodziej pioruna”, Galeria Książki, 2009.
M. Płatos, Autyzm odcieleśniony. Historia społecznego konstruowania autyzmu jako choroby, zaburzenia i niepełnosprawności, „Studia de cultura”, nr 10, 2018.
C. Stearns, Bad kids and bad feelings: What children's literature teaches about ADHD, creativity, and openness, “Curriculum Inquiry”, 2016.

*Kryzys klimatyczny*

O. E. Butler “Przypowieść o siewcy”, Prószyński, 2000.
B. Janiszewski, “Klimat. To, o czym dorośli Ci nie mówią”, Publicat, 2020 (lub inny wydany w ostatnich latach picturebook dotyczący klimatu)
M. Figura, Literatura dziecięca i młodzieżowa w obliczu katastrofy klimatycznej. Nadzieje i możliwości szerzenia postawy proekologicznej za pomocą tekstów literackich, „Paidia i Literatura”, nr 3, 2021.

*Globalne południe*

M. Ćwiek, “Nela na 3 kontynentach. Podróże w nieznane”, National Geographic, 2014.
D. Kulczyk, M. Schmudke-Olczak , M. Płocka , “Efekt domina. Moc pomagania. Opowieści o dzieiach świata”. Edipresse, 2016.
A. Kwiatkowski, “Bah bah! Iran dla dociekliwych”, Dwie siostry, 2021.
D. Gadzinowska, G. Lipska-Badoti, M. Wojtalik, Jak mówić o większości świata. Rzetelna edukacja o krajach Globalnego Południa, Polska Akcja Humanitarna, 2017.

*Wojna*

A. Łesiw, R. Romana, Wojna, która zmieniła Rondo, Znak, 2016.
D. Cali, S. Bloch, Wróg, Zakamarki, 2014.
Wybrana książka z serii „Wojny dorosłych – historie dzieci” dotycząca II wojny światowej.
A. Józefowicz, Literatura antropologicznie wrażliwa wobec dzieciństwa zagrożonego wojną i kryzysem migracyjnym. Przykład serii książek „Wojny dorosłych – historie dzieci”, “Eduacja Międzykulturowa”, nr 1, 2025.
M.Świetlicki, C. Malilang, War and Displacement in Children's Literature, “Bookbird: A Journal of International Children's Literature”, 2023.

*Cyborgiczność i transhumanizm*

A. Sztobryn, Minerva 2049, K2A, 2022.
M. Meyer, Cinder, Sine Qua Non, 2012.
B. Trocha, Transhumanizm i posthumanizm w literaturze fantastycznej w perspektywie kliszy kulturowej i futurologicznej spekulacji, “Rocznik Lubuski”, nr 42, 2016.
Posthumanism in Young Adult Fiction: Finding Humanity in a Posthuman World, red. A. Tarr, D.R. White, University Press of Mississippi, 2018.

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

• Strona przedmiotu 3001-C5TN-LD1 w USOSweb