Poetyki i obrazy świata 3001-C562TL1
Poetyka nie jest zbiorem abstrakcyjnych technik literackich, lecz jest repertuarem narzędzi, za pomocą których utwór odsłania pewną wizję rzeczywistości. Perspektywa narracyjna, na którą zdecydował się autor, założenia wynikające z gatunku, porządek lub nieporządek rytmiczny wypowiedzi, dobór i niedobór określonych środków stylistycznych przekładają się na prezentację świata, który często nas zaskakuje, ponieważ rządzi się własnymi prawami czasoprzestrzennymi, zawiera przedmioty doposażone w otoczkę sensu, obejmuje bohaterów, których myśli można penetrować, a czas odmierza rytmem poetyckim a nie zegarem historycznym.
Zajęcia będą się dzieliły na dwie grupy:
— spotkania związane z tematem seminarium;
— spotkania poświęcone dyskusji na temat kolejnych rozdziałów powstających prac magisterskich.
Na II roku przeważać będą zajęcia drugiego typu.
Spotkania związane z tematem seminarium
Na poszczególnych spotkaniach główne pytanie seminarium, streszczone w tytule "Poetyki i obrazy świata", będzie zadawane na trzy sposoby: od strony filozofii, od strony poetyki oraz od strony poszczególnych utworów literackich. W związku z tym na zajęciach będą się przeplatały teksty filozoficzne, teoretycznoliterackie i literackie. Aby możliwe było ich dogłębne zrozumienie oraz przedyskutowanie zjawisk i procesów, których dotyczą i które ujawniają, długość lektur (poza pewnymi wyjątkami) nie będzie przekraczała 40 stron.
Teksty filozoficzne pozwolą nam zrekonstruować genezę zbioru pojęć, takich jak ‘obraz świata’, ‘wizja świata’, ‘światopogląd’, jak również ich znaczenie w teologii protestanckiej, katolickiej i prawosławnej oraz filozofii nowoczesnej od Hegla do Jaspersa. Uwagę skupimy także na różnych ujęciach kategorii czasu i przestrzeni w nauce — zarówno w naukach fizycznych (od Platona i Arystotelesa przez Newtona do Einsteina), jak i w filozofii świadomości (od Kanta do Husserla).
Kategorie czasu i przestrzeni pozwolą nam przenieść się szybko do teorii literatury. Za Bachtinem będziemy traktować czasoprzestrzeń jako podstawowe narzędzie poetyki, za pomocą którego literatura tworzy „efekt świata”, a więc odzwierciedla świat, modeluje go, kreuje świat przedstawiony powieści czy dramatu, a nawet próbuje współkreować to, co uważamy za świat rzeczywisty. Przywołamy różne wizje kosmologiczne (poczynając od Plotyna i neoplatonizmu) i przeanalizujemy zdolności literatury do ich ewokowania. Razem ze św. Augustynem zadamy pytanie o wieczność — ściślej zaś: o istnienie (lub nie) środków literackich pozwalających osiągnąć „efekt wieczności”, wrażenie „boskiej wiedzy o świecie” oraz ekspresję doświadczenia sugerującą zjednoczenie z perspektywą boską. Przyjrzymy się różnym aspektom odczuwania czasu w literaturze (np. w strukturze wiersza). Ważnym problemem będą też obrazy świata implikowane przez gatunki literackie (np. elementy światopoglądu archaicznego w balladzie czy bajce lub konstrukcja dramatu jako sposób ujawnienia „budowli świata”).
Wszystkie te rozważania będą nas prowadziły do literatury. Będziemy zadawać pytania, co w świecie danego utworu może istnieć, a co absolutnie nie może istnieć — na skutek takiego a nie innego doboru środków literackich. Dominować będą przykłady z poezji.
Spotkania poświęcone pracom magisterskim
Niezależnie od tematu tytułowego seminarium, pracę magisterską będzie można pisać na dowolny sensowny temat z zakresu poetyki lub teorii literatury. Student może zgłosić temat własny lub podjąć jeden z tematów zaproponowanych przez prowadzącego. Na wybór tematu student ma czas do końca pierwszego semestru. Większość studentów decyduje się zwykle na takie zagadnienia, które można analizować na materiale twórczości ulubionego autora. Wówczas materiałem pracy mogą być dzieła poetyckie, prozatorskie lub dramatyczne pochodzące z dowolnej epoki, przy czym nie są przyjmowane tematy historycznoliterackie (np. z zakresu biografistyki). W uzasadnionych wypadkach możliwe jest pisanie pracy magisterskiej na podstawie literatury obcej. Zagadnienie będące przedmiotem pracy magisterskiej może też być rozpatrywane w sposób czysto teoretyczny (np. w związku z zainteresowaniami filozoficznymi studenta).
W okresie nauki zdalnej zajęcia będą się odbywały na platformie Google Meet. Adres spotkania Studenci otrzymają drogą mailową na adres podany w USOS-ie.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza
Student ma rozszerzoną wiedzę z zakresu poetyki dzieła literackiego, dzieł literatury polskiej istotnych ze względu na relację między warsztatem artystycznym a obrazem świata oraz wybranych nurtów filozoficznych pomocnych w teoretycznym ujęciu tego problemu. Zna też metodologie literaturoznawcze adekwatne do zagadnienia będącego przedmiotem pracy magisterskiej.
Umiejętności po 2 latach seminarium magisterskiego
Student potrafi napisać dłuższą, spójną pracę naukową, opartą na precyzyjnie sformułowanej wyjściowej tezie, właściwie osadzoną w stanie badań, popartą samodzielnie zgromadzonym materiałem dowodowym, składającą się z argumentów logicznie prowadzących do konkluzji, obudowaną poprawnie i kompletnie sporządzonymi przypisami i bibliografią.
Student twórczo włącza się w dyskusję seminaryjną w sposób rzeczowo uargumentowany, aktywizując niezbędne konteksty interpretacyjne zarówno literaturoznawcze, jak i z zakresu innych dyscyplin humanistycznych.
Student skutecznie wykorzystuje techniki informacyjno-komunikacyjne w gromadzeniu materiału badawczego, docieraniu do publikacji naukowych i prezentacji wyników badań własnych.
Społeczne
W wypowiedziach ustnych i pisemnych student włącza się w dyskusję naukową, szanując opinię oponentów, broniąc własnego stanowiska w sposób rzeczowy i wyrazisty, przestrzegając standardów własności intelektualnej.
Przygotowując dłuższą pracę naukową, student dochowuje rzetelności w gromadzeniu wyczerpującego materiału badawczego.
Kryteria oceniania
Realizacja poniższego harmonogramu daje gwarancję ukończenia pracy magisterskiej w terminie, czyli najpóźniej wiosną II roku studiów magisterskich:
a) wybór tematu pracy magisterskiej wraz z uzasadnieniem — do końca I semestru I roku;
b) opracowanie bibliografii i wstępnego konspektu pracy magisterskiej — na początku II semestru I roku;
c) prezentacja na seminarium fragmentu pracy magisterskiej o długości min. 20 stron — w II semestrze I roku;
d) sukcesywna prezentacja kolejnych fragmentów pracy magisterskiej — na II roku;
e) oddanie ukończonej pracy magisterskiej — do 30 kwietnia na II roku.
Podstawą zaliczenia II roku będzie spełnienie punktów d-e i bieżące przygotowanie do zajęć.
Przy zaliczeniu zajęć dopuszczalne są standardowo dwie nieusprawiedliwione nieobecności w semestrze.
Literatura
Poniższa literatura ma charakter przykładowy i orientacyjny. Przy zachowaniu tematycznego profilu seminarium, lista lektur teoretycznych zostanie do pewnego stopnia dopasowana do zainteresowań uczestników.
Bachtin Michaił, Problemy literatury i estetyki, przeł. Wincenty Grajewski, Warszawa 1982.
Bachtin Michaił, Problemy poetyki Dostojewskiego, przeł. Natalia Modzelewska, Warszawa 1970.
Balthasar Hans Urs von, Teodramatyka, przeł. M. Mijalska et al., Kraków 2005, tom 1. Prolegomena.
Barthes Roland, Człowiek Racine’a. Struktura [w:] tegoż, Mit i znak: eseje, przeł. Wanda Błońska et al., Warszawa 1970.
Bartoszyński Kazimierz, Dwa mity współczesnej powieści [w:] tegoż, Powieść w świecie literackości, Warszawa 1991.
Eile Stanisław, Wybór i hierarchizacja a skala wartości [w:] tegoż, Światopogląd powieści, Wrocław 1973.
Hawking Stephen, Czas i przestrzeń [w:] tegoż, Ilustrowana krótka historia czasu, przeł. Piotr Amsterdamski, Poznań 2016.
Heller Michał, Leibniz [w:] tegoż, Fizyka ruchu i czasoprzestrzeni, Warszawa 1993.
Husserl Edmund, Wykłady z fenomenologii wewnętrznej świadomości czasu, przeł. Janusz Sidorek, Warszawa 1989.
Kant Immanuel, Estetyka transcendentalna [w:] tegoż, Krytyka czystego rozumu, przeł. Roman Ingarden, Warszawa 1957, tom 1. (lub inne wydania w tym przekładzie)
Łotman Jurij, Problem przestrzeni artystycznej, przeł. Jerzy Faryno, „Pamiętnik Literacki” 67 (1976), nr 1
Naugle David K., Worldview: The History of a Concept, Grand Rapids 2002.
Newton Izaak, Scholium, przeł. Alicja Michalik, "Zagadnienia Filozoficzne w Nauce" 8 (1986).
Platon, Państwo (fragmenty), przeł. Władysław Witwicki, Kęty 2003 (lub inne wydanie).
Platon, Timajos (fragmenty) [w:] Timajos. Kritias, przeł. Paweł Siwek, Warszawa 1986 LUB przeł. Władysław Witwicki (różne wydania).
Plotyn, Enneady (fragmenty), przeł. Adam Krokiewicz, Warszawa 1959 (lub inne wydanie).
Pseudo-Dionizy Areopagita, Hierarchia niebiańska (fragmenty) [w:] tegoż, Pisma Teologiczne, przeł. M. Dzielska Kraków 1999
Scholes Robert, Powieść jako paradygmat etyczny?, przeł. Przemysław Czapliński, "Pamiętnik Literacki" 1992, z. 4.
św. Augustyn, Wyznania, ks. 11, przeł. Zygmunt Kubiak, Kraków 1994 (lub inne wydanie).
Toporow Władimir, Przestrzeń i tekst, przeł. Bogusław Żyłko, "Przestrzenie Teorii" 2002.
Lista lektur literackich zostanie skorelowana z lekturami teoretycznymi po ostatecznym ustaleniu harmonogramu zajęć.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: