Gry z autobiografią. Czytanie kanonicznych tekstów polskiej i światowej intymistyki w perspektywie teoretyczno-antropologicznej 3001-C553TL1
Żyjemy w czasach autobiograficznego boomu. Publikowanie tekstów o sobie, choć wciąż jest domeną ludzi mniej lub bardziej rozpoznawalnych, w ostatnich kilkudziesięciu latach bardzo się rozpowszechniło. Co dla autora "Wyznań" (1770), Jeana Jacques’a Rousseau, stanowiło „przedsięwzięcie, które dotychczas nie miało przykładu i nie będzie miało naśladowcy”, obecnie bywa praktyką pragmatyczno-marketingową, nierzadko podejmowaną przez wynajętych ghost writerów. W konsekwencji gatunek strywializował się i upodrzędnił. Skomplikowane i fascynujące problemy, które od lat podejmowali teoretycy autobiografii, coraz rzadziej budzą dziś zainteresowanie – co być może wyjaśnia powody, dla których kryteria oceny estetycznej rozmyły się: nie potrafimy ani odróżnić dobrej intymistyki od złej, ani dowieść wartości literackiej konkretnego utworu autobiograficznego. I tak np. w niedawno opublikowanym kompendium polskiej literatury najnowszej (1976-2020), "Rozbieżnych emancypacjach" P. Czaplińskiego, autor w kontekście literatury non-fiction pisze o ważnych polskich reportażach i wywiadach-rzekach, ale już nie wspomina o literaturze autobiograficznej, która właśnie w tym okresie przeżywała swój rozkwit.
Proponując lekturę kanonicznych utworów światowej intymistyki – od św. Augustyna, przez Barthes’a i Gombrowicza, po Ernaux, Nelson i Knausgarda – chciałbym zachęcić do spojrzenia na autobiografistykę jako pełnoprawną część literatury, którą można badać, interpretować i oceniać. Sądzę, że problematyka implikowana przez wybitne utwory autobiograficzne pozwala ponadto lepiej zrozumieć kulturę współczesną, nazywaną kulturą narcyzmu, terapii, selfie itd.
Zajęcia w semestrze zimowym będą miały następujący schemat: przed każdym spotkaniem wszyscy czytamy wybrany utwór autobiograficzny, ponadto jedna osoba omawia w formie referatu najważniejsze tezy artykułu dotyczącego określonych problemów antropologiczno-teoretycznych, które będą stanowiły kontekst dla naszej analizy i interpretacji. Przykładowe problemy/konteksty to: podmiotowość nowoczesna, szczerość i autentyczność, autobiografikcja, trójkąt autobiograficzny, Nowa Szczerość, psychoanaliza, specyfika autobiografii kobiecej i queerowej.
Zajęcia w semestrze letnim będą natomiast poświęcone powstającym pracom licencjackim. Kolejne osoby będą prezentować swoje pomysły, ważne dla siebie teksty i problemy, wreszcie – fragmenty swoich rozpraw, a reszta wspólnie z prowadzącym będzie dyskutować na ich temat.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po ukończeniu seminarium osoba studiująca:
- zna wybrane utwory należące do kanonu światowej intymistyki
- orientuje się w historycznej ewolucji gatunku autobiografii
- potrafi odróżnić utwory prekursorskie od konwencjonalnych realizacji gatunku, a także od utworów eksperymentujących z formą gatunkową – zarówno dekonstruujących ją, jak i w swoisty sposób odnawiających paradygmat czy po prostu odwołujących się do jego długiej historii
- potrafi przeprowadzić rozbiór estetyczny utworu autobiograficznego i interpretację opartą na wiedzy literaturoznawczej
- orientuje się w problematyce teoretycznoliterackiej i antropologicznej, a kontekstowo również filozoficznej i socjologicznej, którą implikują utwory autobiograficzne, i potrafi wykorzystać tę problematykę do własnej analizy i interpretacji wybranych tekstów autobiograficznych
- dostrzega powiązanie problematyki poruszanej na zajęciach ze zjawiskami charakterystycznymi dla czasów współczesnych
- potrafi samodzielnie zaplanować swoją pracę, tj. znaleźć właściwy temat, zgromadzić bibliografię, stworzyć konspekt rozprawy, a następnie napisać wywód naukowy z wykorzystaniem aparatu badawczego
- potrafi wziąć udział w merytorycznej dyskusji poświęconej tekstom współuczestniczek i współuczestników, wskazać zarówno mocne, jak i słabe strony omawianego tekstu, formułować krytyczne uwagi w sposób konkretny i rzeczowy
- jest gotowa do przyjęcia uwag krytycznych w stosunku do własnej pracy i uczynienia z nich pożytku dla siebie.
Kryteria oceniania
Podstawowymi warunkami zaliczenia są udział w zajęciach (dopuszczalne dwie nieusprawiedliwione nieobecności w semestrze; powyżej tej liczby – z wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych, np. zwolnieniem lekarskim – zaliczenie zajęć nie jest możliwe), lektura zadanych tekstów oraz aktywne uczestnictwo w dyskusjach im poświęconych.
Drugim warunkiem zaliczenia jest złożenie gotowej pracy licencjackiej, poprzedzone prezentacją kolejnych etapów jej powstawania, takich jak: pomysł na temat, konspekt pracy, przedstawienie kolejnych rozdziałów rozprawy. Ponadto każda osoba uczestnicząca będzie zobligowana do wygłoszenia co najmniej jednego referatu w semestrze zimowym.
Zgodnie z uchwałą (nr 98) Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia UW wykorzystanie systemów SI podczas przygotowywania pracy dyplomowej wymaga uzgodnienia między opiekunem pracy i osobą przygotowującą pracę. Przy czym, zgodnie z uchwałą (nr 170) Rady Dydaktycznej Wydziału Polonistyki wykluczone jest stosowanie narzędzi SI do interpretowania tekstów, do tworzenia wypowiedzi pisemnej oraz jej redagowania.
Nakład pracy:
- udział w seminarium: 60 godzin (2 ECTS),
- przygotowanie do seminarium, w tym przygotowania prezentacji: 90 godzin (3 ECTS),
- przygotowanie pracy licencjackiej: 150 godzin (5 ECTS).
Literatura
Poniższa lista stanowi tylko propozycję. Możemy wybrać wyłącznie część tekstów do omówienia i zaproponować w zamian inne. Będę otwarty na sugestie grupy.
- św. Augustyn, ”Wyznania” (przekł. Z. Kubiak), wybrane fragmenty
- Jean Jacques Rousseau, „Marzenia samotnego wędrowca” albo „Wyznania”
- Juliusz Słowacki, wybrane listy
- Charles Darwin, „Autobiografia”
- Michel Leiris, „Wiek męski”
- Anne Frank, „Dziennik”
- Jean Genet, „Dziennik złodzieja”
- Witold Gombrowicz, „Dzienniki” (wybrane fragmenty)
- Natalia Ginzburg, „Małe cnoty”
- Miron Białoszewski, „Pamiętnik z powstania warszawskiego”
- Roland Barthes, „Roland Barthes”
- Annie Ernaux, „Lata” albo „Bliscy”
- Karl Ove Knausgard, „Moja walka”, t. 2, wybrane fragmenty
- Maggie Nelson, „Argonauci”
- Anna Janko, „Dziewczyna z zapałkami”.
Listy artykułów problemowych nie podaję, ich wybór uzależniam od tego, jakie utwory autobiograficzne ostatecznie zdecydujemy się omówić. Każdorazowo będę się starał dobierać właściwy kontekst do analizy, dbając o uwzględnienie artykułów ważnych dla teorii autobiografistyki, a zarazem nie nazbyt oczywistych.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: