Literatura dziecięca i młodzieżowa. Teorie – metody badań – interpretacje 3001-C553LD1

Po zakończeniu zajęć osoba uczesnicząca w seminarium:

wiedza
– wyjaśnia różnorodne teorie badawcze odnoszące się do literatury dziecięcej i młodzieżowej (w tym: baśni i fantastyki)
– dostrzega ewolucję konceptualizacji tejże literatury, zna jej rozmaite ujęcia definicyjne
– zna zróżnicowane metody badawcze przydatne w analizie twórczości dla niedorosłego czytelnika
– zna zasady konstruowania pracy dyplomowej (licencjackiej), gromadzenia źródeł, opracowywania konspektu

umiejętności
– rozpoznaje, nazywa i analizuje popularne współcześnie zjawiska literackie występujące w literaturze dziecięcej i młodzieżowej (polskiej i obcej)
– bada tekst za pomocą różnorodnych narzędzi teoretycznoliterackich i metodologicznych i umie odpowiednio je dobierać (ocenić ich przydatność i potencjał interpretacyjny)
– potrafi wykorzystać te narzędzia do samodzielnej analizy i (nietuzinkowej) interpretacji tekstu
– stosuje zdobytą wiedzę w pracy nad własnym projektem badawczym (pracą licencjacką): umiejętnie gromadzi bibliografię, przygotowuje konspekt pracy i wystąpienie autoprezentacyjne, konstruuje całość pracy

kompetencje społeczne:
– postrzega i analizuje tekst świadomie, umiejscawiając go w odpowiednim kontekście literackim i kulturowym
– ustosunkowuje się krytycznie do poznawanej literatury przedmiotu
– jest przygotowany do aktywnego uczestnictwa w grupie dyskusyjnej
– ma świadomość faktu, że konceptualizacja literatury dziecięcej i młodzieżowej (a zatem także takich pojęć jak dziecko, dzieciństwo, adolescent, adolescencja) jest uwarunkowana czynnikami kulturowymi, historycznymi i społecznymi

1) ocena ciągła – bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność
a) I SEMESTR: obowiązkowe przygotowanie referatu/prezentacji na podstawie artykułu naukowego wybranego z listy lektur, wykonanie kilku zadań w ramach "pracy domowej"
b) II SEMESTR: obowiązkowy autoreferat, złożenie pracy licencjackiej
2) kontrola obecności; dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze. Powyżej tej liczby (z wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych) nie ma możliwości zaliczenia zajęć

W trakcie semestru, po zapoznaniu się przez prowadzącego ze wstępnymi planami i oczekiwaniami osób uczestniczących w seminarium, lista tematów i lektur może być odrobinę modyfikowana – stosownie do potrzeb osób studiujących. Część opracowań we fragmentach, część dla chętnych.

Definicje i teorie – literatura dziecięca
• Z. Adamczykowa, Literatura „czwarta” – w kręgu zagadnień teoretycznych, w:
Literatura dla dzieci i młodzieży (po 1989 roku), red. K. Heska-Kwaśniewicz, Katowice 2008;
• A. Czabanowska-Wróbel, [Ta dziwna] instytucja zwana literaturą dla dzieci. Historia literatury dla dzieci w perspektywie kulturowej, „Teksty Drugie” 2013, nr 5;
• P. Hunt, Children’s Literature, w: Keywords for Children’s Literature, red. P. Nel,
L. Paul, New York 2011;
• P. Hunt, Literatura dla dzieci a dzieciństwo, w: Wprowadzenie do badań nad
dzieciństwem, tłum. M. Kościelniak, red. M. J. Kehily, Kraków 2008 (lub lepiej
oryginalna, angielska wersja);
• G. Leszczyński, Literatura dla dzieci i młodzieży, w: Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej, red. B. Tylicka, G. Leszczyński, Wrocław 2003;

Definicje i teorie – literatura młodzieżowa / young adult
• M. Cart, Young Adult Literature: From Romance to Realism, Chicago 2011 – fragmenty;
• S. Marciniak, Zmiany i perspektywy rozwoju polskiego rynku literatury dla młodzieży, „Toruńskie Studia Bibliologiczne” 2021, nr 2;
• K. Rogowicz, Literatura dla młodzieży – między popularnością a dydaktyzmem, „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego” 2017, nr 26;

„Złoty wiek” / dziecko i dzieciństwo
• wybrane powieści ze „złotego wieku” anglojęzycznej literatury dziecięcej – jedna realistyczna i jedna fantastyczna (np. L. Carroll, J. M. Barrie, F. Hodgson Burnett, L. M. Montgomery);
• M. J. Kehily, Zrozumieć dzieciństwo. Wprowadzenie w kluczowe tematy i zagadnienia, w: Wprowadzenie do badań nad dzieciństwem, tłum. M. Kościelniak, red. M. J. Kehily, Kraków 2008.
• A. Wieczorkiewicz, „Złoty wiek”: oddalenia, przekroje. 80 lat anglosaskiej klasyki dla dzieci i 150 lat jej przekładów na język polski w trzech makroperspektywach, „Forum Poetyki” 2017, nr 10.
• G. Leszczyński, Wstęp, w: tenże, Kulturowy obraz dziecka i dzieciństwa w literaturze drugiej połowy XIX i XX w., Warszawa 2006;

Baśń / psychoanaliza
• wybrane baśnie braci W. i J. Grimmów w przekładzie E. Pieciul-Karmińskiej;
• B. Bettelheim, Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, tłum. D. Danek, Warszawa 2010 – fragmenty;
• W. Kostecka, Baśń postmodernistyczna: przeobrażenia gatunku. Intertekstualne gry z tradycją literacką, Warszawa 2014 – fragmenty;
• REFERAT: M. Bednarek, Władca baśni. Wokół polskiej recepcji "Cudownego i
pożytecznego" Bruna Bettelheima, „Porównania” 2017, t. 20;

Retelling / transfikcjonalność
• wybrane retellingi baśni (np. A. Carter, T. Lee, A. Sapkowski);
• W. Kostecka, Baśń postmodernistyczna... – fragmenty;
• K. Kowalczyk, Baśń w zwierciadle popkultury. Renarracje baśni ze zbioru "Kinder- und Hausmärchen" Wilhelma i Jakuba Grimmów w przestrzeni kultury popularnej, Wrocław 2016 – fragmenty;
• K. Olkusz, Transfikcjonalność w literaturze, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2018, t. 61, z. 1;
• REFERAT: A. Całek, Retelling w literaturze fantasy. Od renarracji do metafikcji,
[w:] Tekstowe światy fantastyki, red. M. M. Leś, W. Łaszkiewicz, P. Stasiewicz, Wydawnictwo UwB, Białystok 2017;

Dziewczęcość, kobiecość, cielesność / (post)feminizm
• wybrana współczesna powieść YA fantasy/SF z żeńską protagonistką (np. C. Dabos, K. Liggett, M. Meyer, L. Bardugo);
• G. Lasoń-Kochańska, Gender w literaturze dla dzieci i młodzieży. Wzorce płciowe i kobiecy repertuar topiczny, Słupsk 2012 – fragmenty;
• REFERAT: W. Kostecka, Postfeminizm jako perspektywa rozważań nad kulturą
popularną – propozycja metody badań literackiej fantastyki dla młodych dorosłych, „Filoteknos” 2022, t. 12;

Horror i gotyk / studia genderowe i queerowe
• wybrane utwory grozy dla dzieci (np. G. Gortat, J. Bellairs, L. Snicket, M. Szczygielski);
• K. Slany, Groza w literaturze dziecięcej. Od Grimmów do Gaimana, Kraków 2016 – fragmenty;
• P. Sobolczyk, Queer gothic – queer modernism, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” 2014, nr 24;

Generacja Z / norma i tożsamość
• wybrana współczesna zagraniczna powieść queerowa dla młodzieży (np. K. Callender, A. Silvera);
• J. Jagiełło, Wszystkie moje śmierci, w: aut. zebr., Wszystkie kolory świata, Warszawa 2021;
• J. Rudniańska, Flip, w: Wszystkie kolory świata...;
• Zespół Facebooka, raport Poznaj polską generację Z;
• M. Niewielska, Zarys historii amerykańskiej i polskiej młodzieżowej literatury LGBT, „Dzieciństwo. Literatura i Kultura” 2021, nr 1;
REFERAT: J. Mik, „Całkiem szybka ewolucja”. Wstęp do analizy okołopandemicznych przemian społecznych obiegów literatury młodzieżowej w Polsce, „Dzieciństwo. Literatura i Kultura” 2024, nr 1;

Książka obrazkowa / tabu
• wybrane skandynawskie książki obrazkowe;
• M. Cackowska, Współczesna książka obrazkowa – pojęcie, typologia, badania, teorie, konteksty, dyskursy, w: Książka obrazkowa. Wprowadzenie, red. M. Cackowska, H. Dymel-Trzebiatowska, J. Szyłak, Poznań 2017;
• K. Hallberg, Literaturoznawstwo a badania nad książką obrazkową, w: Książka obrazkowa...;
• G. Leszczyński, Tabu w literaturze dla dzieci i młodzieży, w: Obszary spotkań dziecka i dorosłego w sztuce, red. M. Tyszkowa, B. Żurakowski, Warszawa – Poznań 1989;
• REFERAT: H. Dymel-Trzebiatowska, Książka obrazkowa w Skandynawii dawniej i dziś: od drzeworytów po medium dla wszystkich, w: Książka obrazkowa...;

Adaptacja / dzikość
• M. Sendak, Tam, gdzie żyją dzikie stwory, tłum. J. Jędryas, wyd. dowolne;
• film Gdzie mieszkają dzikie stwory, reż. S. Jonze;
• D. Eggers, Dzikie stwory, tłum. J. Łoziński, Poznań 2010;
• M. Hendrykowski, Adaptacja jako przekład intersemiotyczny, „Przestrzenie Teorii” 2013, t. 20;
• REFERAT: J. C. Ball, Max s Colonial Fantasy: Rereading Sendak’s "Where the Wild Things Are", „ARIEL” 1997, nr 1;

II wojna światowa i Zagłada / (post)pamięć, miejsce i przestrzeń
• wybrane utwory o II wojnie światowej / Zagładzie, jeden krótszy i jeden dłuższy (np. M. Szczygielski, J. Fabicka, J. Rudniańska, J. Papuzińska, I. Landau);
• M. Wójcik-Dudek, W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Katowice 2016 – fragmenty;
• K. Rybak, „Zupełnie inne miasto”. Obrazy warszawskiego getta w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku, „Dzieciństwo. Literatura i Kultura” 2021, nr 1;

Podróż, uchodźstwo / postkolonializm, wielokulturowość
• wybrany reportaż dla dzieci (np. Nela Mała Reporterka, Martyna Wojciechowska);
• wybrane książki dziecięce o kryzysie uchodźczym (np. L. Bardijewska, J. Mikołajewski, R. Witek);
• W. Kostecka, Czym jest wielokulturowa literatura dziecięca i młodzieżowa i jak ją badać? Propozycje metodologiczne z perspektywy literaturoznawczej w kontekście polskim, „Wielogłos” 2021, nr 1;
• REFERAT: K. Korwin-Mikke, Obraz mieszkańców krajów Globalnego Południa w polskiej wielokulturowej literaturze dziecięcej XXI wieku, „Dzieciństwo. Literatura i Kultura” 2022, nr 1;

Verse novel / (e)migracja
• S. Crossan, Kasieńka, tłum. K. Domańska, wyd. dowolne;
• B. Gromadzka, Tożsamość migracyjna w literaturze dla dzieci i młodzieży oczyma niepolskich pisarek – na przykładzie powieści "Þankaganga. Myślobieg" Vali Þórsdóttir i "Kasieńka" Sarah Crossan, „Dzieciństwo. Literatura i Kultura” 2022, t. 4, nr 1.
• REFERAT: C. Addison, The Verse Novel as Genre: Contradiction or Hybrid?, „Style” 2009, nr 4;

Dziecko i zwierzę / kulturowe studia nad zwierzętami
• wybrane bajki ezopowe i/lub baśnie – np. braci Grimmów;
• wybrana współczesna powieść dziecięca/młodzieżowa o relacji dziecka/nastolatka i zwierzęcia (np. S. Pennypacker, G. Gortat);
• K. Weil, Zwrot ku zwierzętom. Sprawozdanie, tłum. P. Sadzik, w: Zwierzęta, gender i kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna, red. A. Barcz, M. Dąbrowska, Lublin 2014;
• REFERAT: E. Rąbkowska, „Śmieciowe” zwierzęta (trash animals) i „dzieci śmieci”. Relacje dziecka i zwierzęcia w literaturze dla dzieci i młodzieży, w: Czytanie menażerii. Zwierzęta w literaturze dziecięcej, młodzieżowej i fantastycznej, red. A. Mik, P. Pokora, M. Skowera, Warszawa 2016;

Środowisko, klimat, katastrofa / ekokrytyka
• wybrane współczesne książki obrazkowe o katastrofie klimatycznej;
• M. Pavlenko, A kiedy zniknie pustynia, tłum. A. Łuksza, Poznań 2022.
• A. Barcz, Przyroda – bliska czy daleka? Ekokrytyka i nowe sposoby poetyki
odpowiedzialności za przyrodę w literaturze, „Anthropos?” 2012, nr 18–19;
• REFERAT: M. Figura, Literatura dziecięca i młodzieżowa w obliczu katastrofy
klimatycznej. Nadzieje i możliwości szerzenia postawy proekologicznej za pomocą tekstów literackich, „Paidia i Literatura” 2021, nr 3.

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

• Strona przedmiotu 3001-C553LD1 w USOSweb