(Post)feminizm jako perspektywa badań fantastyki dla młodych dorosłych 3001-C4TN-LD1
Konwersatorium dotyczy kulturowych konstruktów kobiecości i dziewczęcości w powieściach młodzieżowych z obszaru szeroko pojętej fantastyki (a kontekstowo także w filmach, serialach i innych tekstach kultury popularnej). Przedmiotem rozważań będą utwory wydane w XXI wieku (z naciskiem na ostatnie lata).
Studenci i studentki będą rozważać feministyczne i postfeministyczne aspekty poszczególnych fabuł, narracji i konceptualizacji postaci składających się na określone modele kobiecości i dziewczęcości. Poznają zjawiska związane z trzecio- i czwartofalowym feminizmem, a także perspektywy postrzegania postfeminizmu (jako feminizmu fałszywego) w kontekście kultury popularnej i masowej. Zagadnienia, które zostaną poruszone, to m.in.: kulturowe, społeczne i polityczne aspekty zjawiska „girl power”; dziewczęcy/kobiecy „empowerment” i sposoby jego rozumienia; możliwe definicje „siostrzeństwa”; Kultura matriarchalna i więzi matrylinearne; strategie opowiadania herstory; feministyczne i postfeministyczne (re)definicje męskości; kulturowe, społeczne i polityczne zawłaszczenie dziewczęcego/kobiecego ciała; feminizm wobec posthumanizmu i transhumanizmu; feministyczna etyka troski i ekofeminizm; literackie konstrukty queerowych tożsamości z perspektywy (post)feminizmu; literackie próby wyjścia poza normatywizm genderowy i schematy fabularne; możliwe sposoby rozumienia dziewczęcej/kobiecej emancypacji.
Rozważaniom o charakterze interpretacyjnym będą towarzyszyły odniesienia do tekstów teoretycznych, historycznoliterackich oraz przeglądowych, poświęconych trzecio- i czwartofalowemu feminizmowi, postfeminizmowi, kulturze popularnej i masowej oraz fantastyce YA.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po zakończeniu zajęć student/studentka:
wiedza
– objaśnia pojęcia feminizmu i postfeminizmu w odniesieniu do literackiej fantastyki dla młodzieży oraz rozumie i definiuje towarzyszące im zjawiska literackie, kulturowe i społeczne
– dostrzega sposoby ukształtowania poszczególnych literackich konstruktów kobiet i dziewcząt i rozumie kulturowe uwarunkowania tych konstruktów
– zna i rozumie specyfikę fantastyki młodzieżowej jako literatury „reagującej” na zmiany i problemy o charakterze społeczno-kulturowym
– zna wybrane współczesne polskie i zachodnie ujęcia teoretyczne oraz koncepcje dotyczące fantastyki młodzieżowej, trzecio- i czwartofalowego feminizmu i postfeminizmu
– zna i rozumie:
* specjalistyczną terminologię literaturoznawczą związaną z problematyką nowoczesności oraz w stopniu pogłębionym metody naukowe pozwalające na prowadzenie badań nad literaturą XIX, XX i XXI wieku
* powiązania filologii polskiej z innymi dziedzinami humanistyki podejmującymi refleksję nad procesami modernizacyjnymi w kulturze
* metodologiczne podstawy badania przemian funkcji literatury jako odpowiedzi na wyzwania współczesności
* kierunki rozwoju i stanowiska współczesnych teorii na temat przemian zachodzących w kulturze XIX, XX i XXI wieku
* stan badań nad aspektami literatury wchodzącymi w zakres własnych badań szczegółowych prowadzonych przez studenta
* relacje między literaturą XIX, XX i XXI wieku a rozwijającymi się równolegle teoriami literatury, filozofią, socjologią, psychologią, psychoanalizą etc.
* dynamikę zjawisk literackich i kulturowych przebiegających na zasadzie rewolucji artystycznych, przełomów, zwrotów etc.
* rolę refleksji z zakresu historii filozofii, psychologii i psychoanalizy, socjologii, kulturoznawstwa, historii sztuki, historii czytelnictwa i historii politycznej w procesie analizy historycznoliterackiej
* dynamikę rozwoju procesu historycznoliterackiego
umiejętności
– rozpoznaje, nazywa i analizuje tendencje i zjawiska literackie charakterystyczne dla trzecio- i czwartofalowego feminizmu i postfeminizmu w odniesieniu do fantastyki młodzieżowej
– bada tekst za pomocą różnorodnych narzędzi teoretycznoliterackich i metodologicznych i potrafi odpowiednio je dobierać
– potrafi wykorzystać te narzędzia do samodzielnej interpretacji tekstu
– wykorzystuje do analizy i interpretacji utworów literackich ich kulturowe konteksty
– potrafi:
* integrować wiedzę z różnych dyscyplin humanistycznych oraz efektywnie ją wykorzystywać w analizie historycznych i kulturowych uwarunkowań literatury XIX, XX i XXI wieku
* wykorzystać zdobytą wiedzę historycznoliteracką, teoretycznoliteracką i komparatystyczną do identyfikowania luk w stanie badań oraz prowadzenia badań własnych nad twórczością wybranych pisarzy, funkcjonowaniem środowisk i formacji artystycznych, zjawiskami szczegółowymi z zakresu poetyki historycznej i teoretycznej, etc.
* prowadzić analizę utworów literackich, właściwie identyfikując podejmowane w nich wzorce gatunkowe, narracyjne, wersyfikacyjne etc. oraz wysuwając uargumentowane hipotezy w sytuacji naruszania tych wzorców przez utwór
* stosować narzędzia interpretacji literatury z uwzględnieniem specyfiki dzieła, swoistości życia literackiego i zróżnicowania publiczności literackiej
* posługiwać się wybranym paradygmatem literaturoznawczym w celu analizy utworów literackich lub rozwiązywania problemów teoretycznych dotyczących procesu historycznoliterackiego, poetyki, relacji między literaturą a życiem społecznym, filozofią, innymi sztukami etc.
* w zaangażowany i krytyczny sposób poruszać się wśród podstawowych znaków, pojęć i kategorii kultury współczesnej (polskiej i europejskiej)
* trafnie włączać zastane stanowiska teoretycznoliterackie i ustalenia historycznoliterackie do własnej argumentacji naukowej oraz posługiwać się poczynionymi ustaleniami analitycznymi w celu dyskusji ze stanem badań
* w dyskusji dotyczącej dzieła literackiego dobierać argumentację uwzględniającą sytuację społeczno-polityczną, środowiskową i kulturową, w której to dzieło powstało
* czytać, interpretować i analizować teksty literackie, uwzględniając kontekst historyczny, kulturowy oraz teksty o charakterze naukowym i wysnute z nich wnioski wykorzystywać we własnej pracy badawczej
* krytycznie spojrzeć na proces historycznoliteracki i właściwie usytuować w nim różne zjawiska społeczno-kulturowe
* formułować problemy badawcze, dobierać adekwatne metody, narzędzia badawcze i techniki pracy nad tekstem
* prezentować własne pomysły, wątpliwości i sugestie, popierać ich rozbudowaną argumentacją w kontekście wybranych perspektyw teoretycznych i przyjętej metodologii
* samodzielnie dokonywać analizy filologicznej tekstów pisanych i mówionych, stosując oryginalne podejścia, korzystając z literatury przedmiotu
* uzupełniać własną wiedzę
kompetencje społeczne:
– postrzega i interpretuje tekst świadomie, umiejscawiając go w odpowiednim kontekście literackim i kulturowym
– ustosunkowuje się krytycznie do poznawanej literatury (tak przedmiotu, jak i podmiotu)
– jest przygotowany do aktywnego uczestnictwa w grupie dyskusyjnej
– jest gotowy do:
* aktywnego i twórczego uczestnictwa w bieżącym życiu literackim i aktualnych wydarzeniach kulturalnych
* wyrażania zrozumienia dla skomplikowanych relacji literatura — polityka, literatura — historia zapisanych w tekstach literatury nowoczesnej
* wzięcia czynnego udziału w procesie budowania dialogu pomiędzy różnymi literaturami i kulturami, kształtować w ten sposób zmysł otwartości, stymulując rozwój tego rodzaju postaw wśród innych członków swojego środowiska
* ciągłego dokształcania się i rozwoju
* docenienia znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych
Kryteria oceniania
1) ocena ciągła – bieżące przygotowanie do zajęć i udział w dyskusji
2) projekt studencki: obowiązkowe przygotowanie jednego referatu / jednej prezentacji
Referat lub prezentacja są przedstawiane na jednych z kilku ostatnich zajęć i mają dotyczyć feministycznych i/lub postfeministycznych aspektów powieści fantastycznej dla młodzieży spoza syllabusa (szczegółowe wskazówki dotyczące przygotowania projektu zostaną omówione na pierwszych zajęciach).
3) kontrola obecności
2) kontrola obecności
a) Student_ka ma prawo do dwóch nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze.
b) Jeśli student_ka ma więcej nieusprawiedliwionych nieobecności, nie otrzymuje zaliczenia zajęć.
c) Jeśli student_ka chce usprawiedliwić nieobecności, musi w ciągu tygodnia
udokumentować ich obiektywne przyczyny (np. zwolnieniem lekarskim).
d) Student_ka ma obowiązek odrobić nadprogramowe usprawiedliwione nieobecności w sposób wskazany przez osobę prowadzącą zajęcia.
Podstawa: Regulamin studiów na Uniwersytecie Warszawskim:
a. pkt. 17 par. 2,
b. pkt. 5 par. 17,
c. par. 33.
Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności i przygotowanie referatu/prezentacji gwarantują ocenę dostateczną.
Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności, przygotowanie referatu/prezentacji oraz udział w dyskusji na co najmniej jednych zajęciach gwarantują ocenę dostateczną plus.
Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności, przygotowanie referatu/prezentacji oraz udział w dyskusji podczas co najmniej trojga zajęć gwarantują ocenę dobrą.
Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności, przygotowanie referatu/prezentacji oraz udział w dyskusji podczas połowy zajęć gwarantują ocenę dobrą z plusem.
Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności, przygotowanie referatu/prezentacji oraz udział w dyskusji podczas (niemal) wszystkich zajęć gwarantują ocenę bardzo dobrą (a w wypadkach szczególnego zaangażowania – celującą).
Ekwiwalentem udziału w dyskusji może być krótka wypowiedź pisemna wysłana mailem bezpośrednio po zajęciach.
Literatura
R. Gill, The affective, cultural and psychic life of postfeminism: A postfeminist sensibility 10 years on, “European Journal of Cultural Studies” 2017, nr 20(6).
P. Podogrocka, Ideologia na sprzedaż? Popfeminizm jako strategia wspierania konsumpcji, w: Społeczno-ekonomiczne aspekty życia w XXI wieku, red. P. Szymczyk, M. Maciąg, Lublin 2018.
J. Sieracka, Postfeministyczne próby odzyskania „kobiecego doświadczenia” jako odpowiedź na trzeciofalowy kryzys zwrotu doświadczeniowego, w: Tematy modne w humanistyce. Studia interdyscyplinarne, red. Ł. Gajewski, J. Osiński, A. Szwagrzyk, P. Tański, Toruń 2015.
*
K. Liggett, Rok próby, tłum. D. Olejnik, Wrocław 2021.
A. Lisiak, Poza girl power. Dziewczyński opór, kontrpubliczności i prawo do miasta, „Praktyka Teoretyczna” 2019, nr 32.
K. Sikorska, Siostrzeństwo i jego dyskursywne użycia, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica” 2019, nr 70.
*
K. Barnhill, Kiedy kobiety były smokami, tłum. K. Makaruk, Kraków 2023.
L. Irigaray, I jedna nie ruszy bez drugiej, tłum. A. Araszkiewicz, „Teksty Drugie” 2000, nr 6.
E. Korolczuk, Pudełko z narzędziami, czyli jak poznać i zrozumieć naturę relacji między kobietami, w: Matki i córki we współczesnej Polsce, Kraków 2019.
*
J. Saint, Ariadna, tłum. K. Burakiewicz, Warszawa 2023.
G. Lasoń-Kochańska, Od Penelopy do Inanny i z powrotem. Kobiece strategie opowiadania mitu i baśni, „Literatura i Kultura Popularna” 2014, nr 20.
A. Ubertowska, Kobiety i historia. Od niewidzialności do sprawczości, w: Kobiety i historia. Od niewidzialności do sprawczości, red. K. Bałżewska, D. Korczyńska-Partyka, A. Wódkowska, Gdańsk 2015.
*
M.A. Kuzniar, Północ w Everwodd, tłum. M. Stefaniuk, Warszawa 2022.
M. Bomastyk, Świat fabrykowany przez figurę Ojca. Model unisex jako reakcja na patriarchalne status quo, „Analiza i Egzystencja: czasopismo filozoficzne” 2018, nr 44.
M. Macaluso, Postfeminist Masculinity: The New Disney Norm?, “Social Sciences” 2018, nr 7(11).
*
A. Ewing, Klejnot, tłum. I. Wasilewska, Warszawa 2015.
A. Ewing, Biała róża, tłum. I. Wasilewska, Warszawa 2016.
A. Ewing, Czarny Klucz, tłum. I. Wasilewska, Warszawa 2016.
E. Garncarek, Kobiece ciało jako przedmiot kontroli społecznej, „Przegląd Socjologiczny” 2010, t. 59, nr 3.
A. Jagusiak, Ciało w posthumanistycznej teorii podmiotowości dwuwymiarowej autorstwa Elizabeth Grosz, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Filozofia” 2015, nr 12.
*
M. Meyer, Cinder, tłum. M. Grajcar, Warszawa 2017.
M. Meyer, Scarlett, tłum. M. Grajcar, Warszawa 2018.
M. Meyer, Cress, tłum. M. Grajcar, Warszawa 2019.
M. Meyer, Winter, E. Zarembska, Warszawa 2020.
R. Braidotti., Cztery tezy na temat feminizmu po człowieku, „AVANT. Pismo Awangardy Filozoficzno-Naukowej” 2020, nr 3.
D. Haraway, Manifest cyborgów: nauka, technologia i feminizm socjalistyczny lat osiemdziesiątych, „Przegląd Filozoficzno-Literacki” 2003, nr 1(3).
*
R. Griffin, The Nature of Witches, Naperville 2021.
A. Kronenberg, Ekofeminizm – wiedza kobiet jako wiedza ekspercka, w: Feministyczne konteksty. Multidyscyplinarnie, red. E Hyży, Toruń 2017.
R. Seelinger Trites, Ecofeminism, the material, and genre, w: Twenty-first-century feminisms in children’s and adolescent literature, Jackson 2018.
*
I. Sterling, Te wiedźmy nie płoną, tłum. A. Kalus, Poznań 2020.
P. Górecki, Gender studies wobec problemów dachronii i synchronii, „A Jednak Książki” 2017, nr 7.
K. Lisowska, Polski ruch pozytywnej seksualności a teoria queer. Studium przypadku, „Academic Journal of Modern Philology” 2022, t. 15.
*
M. Miller, Kirke, tłum. P. Korombel, Warszawa 2021.
V. E. Frankel, From girl to goddess: The heroine’s journey through myth and legend, Jefferson 2010 - fragmenty.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: