Poetyki i obrazy świata 3001-C461TL1
Zajęcia będą się dzieliły na trzy grupy:
— spotkanie związane z tematem seminarium;
— spotkania dyskusyjne wokół utworów poetyckich;
— spotkania dyskusyjne wokół powstających prac magisterskich.
Pierwszy semestr I roku będzie zdominowany prawie wyłącznie przez spotkania pierwszego typu. Od drugiego semestru I roku zwiększać się będzie stopniowo częstotliwość zajęć drugiego typu. W to wszystko wpleciona będzie realizacja tzw. projektu studenckiego (o którym niżej).
Spotkania związane z tematem seminarium
Spotkania seminaryjne będą się koncentrować głównie (choć nie tylko) na zagadnieniach dotyczących wersyfikacji, liryzmu, czasu, przestrzeni i czasoprzestrzeni w literaturze, semantyki gatunków literackich oraz poetyki inspirowanej wschodnią i zachodnią tradycją religijną. Aby możliwe było uważne przestudiowanie i przedyskutowanie tych zagadnień, długość lektur teoretycznoliterackich i filozoficznych nie będzie przekraczała (poza pewnymi wyjątkami) 40 stron.
Teksty filozoficzne pozwolą nam zrekonstruować genezę zbioru pojęć, takich jak ‘obraz świata’ czy ‘światopogląd’, jak również ich znaczenie w teologiach wschodu i zachodu oraz filozofii. Przyjrzymy się różnym koncepcjom czasu (np. razem ze św. Augustynem zadamy pytanie o wieczność, a w ślad za tym o istnienie środków literackich pozwalających osiągnąć „efekt wieczności”). Kategorie czasu i przestrzeni pozwolą nam przenieść się do teorii literatury. Za Bachtinem spróbujemy potraktować czasoprzestrzeń jako podstawowe narzędzie poetyki, za pomocą którego literatura tworzy „efekt świata”, a więc odzwierciedla świat, modeluje go, kreuje świat przedstawiony powieści czy dramatu, wytwarza efekt realności bohatera literackiego itd. Ważnym problemem będą też obrazy świata implikowane przez gatunki literackie oraz ich interferencje w literaturze współczesnej, w której gatunki rzadko realizowane są w czystej postaci.
Spotkania dyskusyjne wokół utworów poetyckich
Wszystkie te rozważania będą nas prowadziły do literatury. Będziemy zadawać pytania, co w świecie danego utworu może istnieć, a co absolutnie nie może istnieć — na skutek określonego doboru środków literackich. Dominować będą przykłady z poezji ostatnich stu lat: nie tylko autorów pierwszoplanowych (np. K.K. Baczyński, J. Przyboś, T. Różewicz, J. Twardowski), lecz także mniej znanych a ciekawych (np. J. Hartwig, K. Iłłakowiczówna, A. Kamieńska, K. Lisowski, W. Kudyba, B. Russko, J. Sochoń).
Spotkania dyskusyjne wokół powstających prac magisterskich
Niezależnie od tematu tytułowego seminarium, pracę magisterską będzie można pisać na dowolny sensowny temat z zakresu poetyki. Będzie można zgłosić temat własny lub podjąć jeden z tematów zaproponowanych przez prowadzącego. Na wybór tematu studenci mają czas do końca pierwszego semestru. Większość studentów decyduje się zwykle na takie zagadnienia, które można analizować na materiale twórczości ulubionego autora. Wówczas materiałem pracy mogą być dzieła poetyckie, prozatorskie lub dramatyczne pochodzące z dowolnej epoki, przy czym nie są przyjmowane tematy historycznoliterackie (np. z zakresu biografistyki). W uzasadnionych wypadkach możliwe jest pisanie pracy magisterskiej na podstawie literatury obcej. Zagadnienie będące przedmiotem pracy magisterskiej może też być rozpatrywane w sposób czysto teoretyczny (np. w związku z zainteresowaniami filozoficznymi studenta), o ile problematyka mieści się w kompetencjach prowadzącego.
Po uzgodnieniu tematu pracy trzeba będzie przygotować wstępną bibliografię oraz (jeszcze na I roku) przedstawić pierwszą próbkę powstającej pracy magisterskiej.
Projekt studencki
Program studiów wymaga zrealizowania na I roku seminarium tzw. projektu studenckiego. Na seminarium „Poetyki i obrazy świata” projektem tym będzie zbiór tłumaczeń.
Każdy uczestnik seminarium będzie proszony o przełożenie krótkiego (nietłumaczonego gdzie indziej) tekstu naukowego z języka obcego na język polski (minimum 5 stron). Ważne, żeby problematyka tekstu korespondowała z tematem pracy magisterskiej innego uczestnika seminarium (nie własnej). Tłumaczyć będzie można z języka angielskiego, francuskiego, niemieckiego, rosyjskiego lub innego. Dzięki temu uczestnicy seminarium zrobią nawzajem sobie przysługę: będzie można potem wykorzystać w swoich pracach magisterskich wiedzę z — opracowanych przez koleżanki i kolegów — publikacji naukowych w takich językach obcych, których sami nie znamy lub w których czytamy mniej swobodnie niż po polsku, a na pewno nie mamy tych tekstów w wersji gotowej do zacytowania.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza
Student ma rozszerzoną wiedzę z zakresu poetyki dzieła literackiego; utworów literatury polskiej istotnych ze względu na relację między warsztatem artystycznym a obrazem świata oraz wybranych nurtów filozoficznych pomocnych w teoretycznym ujęciu tego problemu. Zna też metodologie literaturoznawcze adekwatne do zagadnienia będącego przedmiotem pracy magisterskiej.
Umiejętności po 2 latach seminarium magisterskiego
Student potrafi napisać dłuższą, spójną pracę naukową, opartą na precyzyjnie sformułowanej wyjściowej tezie, właściwie osadzoną w stanie badań, popartą samodzielnie zgromadzonym materiałem dowodowym, składającą się z argumentów logicznie prowadzących do konkluzji, obudowaną poprawnie i kompletnie sporządzonymi przypisami i bibliografią.
Student twórczo włącza się w dyskusję seminaryjną w sposób rzeczowo uargumentowany, aktywizując niezbędne konteksty interpretacyjne zarówno literaturoznawcze, jak i z zakresu innych dyscyplin humanistycznych.
Student skutecznie wykorzystuje techniki informacyjno-komunikacyjne w gromadzeniu materiału badawczego, docieraniu do publikacji naukowych i prezentacji wyników badań własnych.
Społeczne
W wypowiedziach ustnych i pisemnych student włącza się w dyskusję naukową, szanując opinię oponentów, broniąc własnego stanowiska w sposób rzeczowy i wyrazisty, przestrzegając standardów własności intelektualnej.
Przygotowując dłuższą pracę naukową, student dochowuje rzetelności w gromadzeniu wyczerpującego materiału badawczego.
Kryteria oceniania
Na seminarium będzie można podjąć decyzję, na jakim poziomie chcemy napisać pracę magisterską:
— czy będzie to praca stanowiąca przygotowanie do ubiegania się o przyjęcie do szkoły doktorskiej;
— czy będzie to praca na poziomie wystarczającym do uzyskania magisterium;
— czy może jakiś wariant pośredni.
Ważne jest trafne rozpoznanie przez studentów swoich możliwości oraz wybór tematu adekwatnego do stawianych sobie celów. Poniższa skala wymagań ma pomóc w ich osiągnięciu i w związku z tym będzie indywidualnie dopasowana do wyboru podjętego przez studenta.
Realizacja poniższego harmonogramu daje gwarancję ukończenia pracy magisterskiej w terminie, czyli najpóźniej wiosną II roku studiów magisterskich:
a) wybór tematu pracy magisterskiej wraz z uzasadnieniem — do końca I semestru I roku;
b) opracowanie bibliografii i wstępnego konspektu pracy magisterskiej — na początku II semestru I roku;
c) prezentacja na seminarium fragmentu pracy magisterskiej o długości min. 20 stron — w II semestrze I roku;
d) sukcesywna prezentacja kolejnych fragmentów pracy magisterskiej — na II roku;
e) oddanie ukończonej pracy magisterskiej — do 30 kwietnia na II roku.
Podstawą zaliczenia I roku (15 ECTS = 450 godzin) będzie:
- udział w seminarium: 2 ECTS (60 godzin);
- bieżące przygotowanie do zajęć: 5,5 ECTS (105 godzin);
- przygotowanie pracy magisterskiej (w zakresie punktów a-c): 7 ECTS (240 godzin);
- projekt studencki: 0,5 ECTS (15 godzin).
Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze. Powyżej tej liczby (z wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych np. zwolnieniem lekarskim) nie ma możliwości zaliczenia zajęć.
Literatura
Podana literatura ma charakter przykładowy. Konkretne lektury do przeczytania zostaną podane na zajęciach i w miarę krystalizowania się tematyki prac magisterskich będą do nich częściowo dostosowywane.
Bachtin Michaił, Bohater i pozycja autora wobec bohatera w dziele Dostojewskiego, w: Problemy poetyki Dostojewskiego, przeł. N. Modzelewska, Warszawa 1970.
Bachtin Michaił, Gatunkowe i fabularno-kompozycyjne właściwości utworów Dostojewskiego, w: Problemy poetyki Dostojewskiego, przeł. N. Modzelewska, Warszawa 1970.
Bachtin Michaił, Formy czasu i czasoprzestrzeni w powieści, w: tegoż, Problemy literatury i estetyki, przeł. Wincenty Grajewski, Warszawa 1982.
Bachtin Michaił, Problem gatunków mowy, w: Pogranicza twórczości słownej, przeł. D. Ulicka, Warszawa 2022.
Bachtin Michaił, Przestrzenna forma bohatera, Bohater jako całość temporalna (problem człowieka wewnętrznego − duszy), Bohater jako całość znaczeniowa, w: Pogranicza twórczości słownej, przeł. D. Ulicka, Warszawa 2022.
Balthasar Hans Urs von, Teodramatyka, przeł. M. Mijalska et al., Kraków 2005, tom 1. Prolegomena.
Cudak Romuald, Sytuacja gatunków we współczesnej poezji polskiej a perspektywy genologii, w: Genologia dzisiaj, red. W. Bolecki i I. Opacki, Warszawa 2000.
Danielewicz Jerzy, Liryka w greckiej teorii poezji, Melika, w: Liryka starożytnej Grecji, oprac. tegoż, Wrocław 1984 lub nast.
Dłuska Maria, Prace wybrane, wyb. S. Balbus, Kraków 2001, tom 1–3.
Dobrzyńska Teresa, Tekst: próba syntezy, Warszawa 1993.
Florenski Paweł, Ikonostas i inne szkice, przeł. Zbigniew Podgórzec, Warszawa 1984.
Grochowski Maciej, Czy zjawisko elipsy istnieje?, w: Tekst. Język. Poetyka. Zbiór studiów, red. M. R. Mayenowa, Wrocław 1978.
Grochowski Maciej, O pojęciu elipsy, „Pamiętnik Literacki” 1976, z. 1.
Kasperski Edward, Między poetyką i antropologią postaci, w: Postać literacka. Teoria i historia, red. tenże i Brygida Pawłowska-Jądrzyk, Warszawa 1998.
Kostkiewiczowa Teresa, O nową formę intymności w sielance, w: Model liryki sentymentalnej w twórczości Franciszka Karpińskiego, Wrocław 1964.
Kostkiewiczowa Teresa, Oda w poezji polskiej. Dzieje gatunku, Wrocław 1996.
Kostkiewiczowa Teresa, Sentymentalizm – sielanka – długie trwanie. O nawiązaniach do sentymentalnych podstaw gatunku w poezji XX wieku, „Rocznik Komparatystyczny – Comparative Yearbook” 2018.
Kryńska Hanna, Psalmiczność w poezji polskiej XX wieku, rozprawa doktorska, Lublin 2018.
Lichaczow Dimitrij, Czas artystyczny utworu literackiego, Czas artystyczny w folklorze, Czas artystyczny w literaturze staroruskiej, w: Poetyka literatury staroruskiej, przeł. Aleksander Prus-Bogusławski, Warszawa 1981.
Łotman Jurij, Kultura i eksplozja, przeł. B. Żyłko, Warszawa 1999.
Łotman, Problem przestrzeni artystycznej, przeł. J. Faryno, „Pamiętnik Literacki” 1976, z. 1.
Olejniczak Józef, Gatunek jako temat (przypadek Czesława Miłosza), w: Genologia dzisiaj, red. W. Bolecki i I. Opacki, Warszawa 2000.
Ołdakowska-Kuflowa Mirosława, Chrześcijańskie widzenie świata w poezji Kazimiery Iłłakowiczówny, Lublin 1993.
Opacki Ireneusz, Ballada literacka ― opis gatunku, w: tenże, Czesław Zgorzelski, Ballada, Wrocław 1970.
Propp Władimir, Bajki zwierzęce, w: tegoż, Nie tylko bajka, przeł. Danuta Ulicka, Warszawa 2000.
Sawicki Stefan, Gatunek literacki: pojęcie klasyfikacyjne, typologiczne, politypiczne?, w: tegoż, Poetyka. Interpretacja. Sacrum, 1981.
Sawicki Stefan, Religia a literatura. Zarys problematyki badań, w: Inspiracje religijne w literaturze, red. A. Merdas, Warszawa 1983.
Stankowska Agata, Elipsa: byt możliwy do zaktualizowania, „Teksty Drugie” 2001, nr 6.
Sulikowski Andrzej, Świat poetycki księdza Jana Twardowskiego, Lublin 1995.
Toporow Władimir, Przestrzeń i tekst, przeł. B. Żyłko, „Przestrzenie Teorii” 2002.
Ulicka Danuta, Kariera chronotopu, „Teksty Drugie“ 2018, nr 1.
Uspienski Boris, Strukturalna wspólnota różnych rodzajów sztuki, przeł. Z. Zaron, w: Semiotyka kultury, red. M. R. Mayenowa i E. Janus. Warszawa 1977.
Zgorzelski Czesław, „Śpiewu tajemnice”, Dramatyczność monologu lirycznego: studia i szkice o wierszach Słowackiego, w: tegoż, Liryka w pełni romantyczna, Warszawa 1981.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: