Jak patrzyli pozytywiści? Co słyszeli młodopolanie? Przedstawianie zmysłów w literaturze lat 1864–1918 3001-C3N-LP7
Podczas zajęć poszukamy odpowiedzi na pytanie o sposób przedstawiania zmysłów w prozie, poezji i dramacie twórców z pokolenia pozytywistów i młodopolan. Zastanowimy się nie tylko „jak”, lecz także „po co” ukazywali oni w swoich dziełach wzrok, słuch, dotyk, smak i węch. Będą nas więc interesować przede wszystkim społeczne, kulturowe i cywilizacyjne aspekty ich rozumienia. Powiążemy je z intensyfikującymi się ówcześnie przekształceniami nowoczesnego świata i zapytamy, czego możemy się dzięki temu dowiedzieć o miejscu człowieka w tej zmieniającej się rzeczywistości. Podczas analiz skupimy się na takich związanych ze zmysłami polach problemowych, jak: percepcja, uwaga, obserwacja, doświadczanie, cielesność, psychika, emocje i uczucia. Dzięki temu wzbogacimy zaś wiedzę o prezentowanych w literaturze lat 1864–1918 koncepcjach ludzkiej podmiotowości.
Konwersatorium służy poszerzeniu wiedzy z zakresu literatury II poł XIX i początku XX wieku oraz doskonaleniu umiejętności dyskusji na temat ówczesnych tekstów prozatorskich, poetyckich i dramatycznych. Celem zajęć jest także pokazanie, w jaki sposób w pracy historycznoliterackiej można wykorzystywać narzędzia metodologiczne innych nurtów badawczych, w tym wypadku - interdyscyplinarnych studiów nad zmysłami (antropologicznych, filozoficznych, psychologicznych, socjologicznych etc.).
Szacowany nakład pracy:
30h spotkania w sali + 120h przygotowanie do zajęć + 30h projekt zaliczeniowy
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po ukończeniu konwersatorium student:
WIEDZA
— zna specjalistyczną terminologię literaturoznawczą związaną z problematyką nowoczesności i studiów nad zmysłami,
— rozumie powiązania filologii polskiej z innymi dziedzinami humanistyki podejmującymi refleksję nad procesami modernizacyjnymi w kulturze,
—rozpoznaje kierunki rozwoju i stanowiska współczesnych teorii na temat przemian zachodzących w kulturze XIX i XX wieku,
— zna projekty modernizacyjne obrazowane, promowane, rewidowane i demaskowane w literaturze polskiej w różnych okresach historycznych,
— pojmuje rolę dzieł literackich w rozpoznawaniu sytuacji społeczeństwa polskiego w kontekście przemian cywilizacyjnych w kraju, regionie i Europie,
— identyfikuje wpływ różnych konceptualizacji doświadczenia nowoczesności na zmiany w zakresie sposobu definiowania literatury, określania jej cech swoistych oraz rozmienia tekstu literackiego.
UMIEJĘTNOŚCI
— potrafi integrować wiedzę z różnych dyscyplin humanistycznych oraz efektywnie ją wykorzystywać w analizie historycznych i kulturowych uwarunkowań literatury XIX i XX wieku,
— jest w stanie za stosować narzędzia interpretacji literatury z uwzględnieniem specyfiki dzieła, swoistości życia literackiego i zróżnicowania publiczności literackiej,
— umie posługiwać się wybranym paradygmatem literaturoznawczym w celu analizy utworów literackich lub rozwiązywania problemów teoretycznych dotyczących procesu historycznoliterackiego, poetyki, relacji między literaturą a życiem społecznym, filozofią, innymi sztukami etc.,
— jest w stanie trafnie włączać zastane stanowiska teoretycznoliterackie i ustalenia historycznoliterackie do własnej argumentacji naukowej oraz posługiwać się poczynionymi ustaleniami analitycznymi w celu dyskusji ze stanem badań,
— potrafi analizować zależność literatury polskiej XIX i XX wieku od przemian cywilizacyjnych i kulturowych,
— w dyskusji dotyczącej dzieła literackiego umie dobierać argumentację uwzględniającą sytuację społeczno-polityczną, środowiskową i kulturową, w której to dzieło powstało,
— jest w stanie czytać, interpretować i analizować teksty literackie, uwzględniając kontekst historyczny, kulturowy oraz teksty o charakterze naukowym,
— umie stosować przejrzyste techniki informacyjno-komunikacyjne do prezentacji badań.
KOMPETENCJE SPOŁECZNE
— ma możliwość doceniania znaczenia refleksji humanistycznej w formowaniu więzi społecznych, samodzielnego nabywania wiedzy z zakresu studiowanej dyscypliny naukowej i budowania warsztatu pracy filologa,
— wykazuje gotowość do ciągłego dokształcania się i rozwoju,
— może efektywnie pracować w zespole jako uczestnik pracy grupowej oraz jako jej koordynator,
— jest przygotowany do komunikowania się z otoczeniem w zakresie przekazywania swej profesjonalnej wiedzy,
— wykazuje gotowość do zaangażowania w projektowanie, planowanie i realizowanie zadań badawczych,
— jest gotowy do podejmowania wysiłku oraz odznaczania się wytrwałością w realizacji podejmowaniu indywidualnych i zespołowych działań profesjonalnych w zakresie pracy nad tekstami kultury,
— jest przygotowany do aktywnego współuczestnictwa w realizacji postawionych zadań, czuje się odpowiedzialny wobec innych, wyraża taką postawę w swoim środowisku, upowszechnia to podejście wśród innych.
Kryteria oceniania
Zaliczenie na ocenę. Podstawę do jej wystawienia stanowi:
1. Projekt polegający na przygotowaniu i poprowadzeniu dyskusji na wybranych zajęciach (przy wsparciu prowadzącej).
2. Obecność, bieżące przygotowanie do zajęć i merytoryczny wkład w dyskusję.
Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze. Powyżej tej liczby (z wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych) nie ma możliwości zaliczenia zajęć.
Literatura
Corbin A., "We władzy wstrętu. Społeczna historia poznania przez węch. Od odrazy do snu ekologicznego", tłum. A. Siemek, Warszawa 1998.
Crary J., "Zawieszenia percepcji. Uwaga, spektakl i kultura nowoczesna", tłum. Ł. Zaremba, I. Kurz, Warszawa 2009.
Foucault M., "Panoptyzm", [w:] "Antropologia kultury wizualnej. Zagadnienia i wybór tekstów", red. I. Kurz, P. Kwiatkowska, Ł. Zaremba, Warszawa 2012.
Jay M., "Kryzys tradycyjnej władzy wzroku. Od impresjonistów do Bergsona", tłum. J. Przeźmiński, [w:] "Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze", red. R. Nycz, Kraków 2004.
Krzyżanowska M., "W świecie dźwięków. Słuchacze w polskiej prozie lat 1864–1918", Lublin 2023.
"(Nie)smak w tekstach kultury XIX-XXI wieku", red. B. Zwolińska, Gdańsk 2019.
Regiewicz A., "Audioantropologia odgłosów", „Przegląd Kulturoznawczy” 2017, nr 1.
"Sensualność w kulturze polskiej. Przedstawienia zmysłów człowieka w języku, piśmiennictwie i sztuce od średniowiecza do współczesności", projekt kierowany przez W. Boleckiego, online: https://sensualnosc.pl/pl/zespol/login/?next=/pl/
"Spektakle zmysłów", red. A. Wieczorkiewicz, M. Kostaszuk-Romanowska, Warszawa 2010.
"Terytoria smaku. Studia z antropologii i socjologii jedzenia", red. U. Jarecka, A. Wieczorkiewicz, Warszawa 2014.
"W kulturze dotyku? Dotyk i jego reprezentacje w tekstach kultury", red. A. Łebkowska, Ł. Wróblewski, P. Badysiak, Kraków 2016.
"W przestrzeni dotyku", red. J. Kurek, K. Maliszewski, Chorzów 2009.
Welsh W., "Na drodze do kultury słyszenia?", tłum. K. Wilkoszewska, [w:] "Przemoc ikoniczna czy „nowa widzialność”?", red. E. Wilk, Katowice 2001.
Gomulicki W. „Wybór nowel”, Warszawa 1899.
Grabiński S., „Demon ruchu”, posł. K. Varga, kolaże P. Dunin-Wąsowicz, Warszawa 1999.
Konopnicka M., „Głosy ciszy”, [w:] tejże, „Poezye”, t. VI, Warszawa 1915.
Konopnicka M., „Pod prawem”, [w:] tejże, „Pisma wybrane. Nowele i obrazki. Tom pierwszy: „Cztery nowele”, red. I. Śliwińska, S. Dobrowolski, Warszawa 1951.
Konopnicka M., „Szpital żydowski w Warszawie”, oprac. D.M. Osiński, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 2015 (L).
Leśmian B., „Klechdy polskie”, wstęp i oprac. W. Lewandowski, Kraków 1999.
Leśmian B., „Przygody Sindbada Żeglarza”, oprac. graf. J. Stanny, Warszawa 1977.
Miciński T., „Poematy prozą”, oprac. W. Gutowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1985.
Miciński T., „Wybór poezji”, wstęp i oprac. W. Gutowski, Kraków 1999.
Orzeszkowa E., „Jędza”, [w:] tejże, „Pisma Elizy Orzeszkowej”, t. 22, red. A. Drogoszewski, L.B. Świderski, Warszawa 1939.
Orzeszkowa E., „Nad Niemnem”, t. 2, oprac. J. Bachórz, Wrocław 1996.
Prus B., „Katarynka”, [w:] tegoż, „Opowiadania i nowele. Wybór”, oprac. T. Żabski, Wrocław 2009.
Prus B., „Ogród saski”, „Powiastki cmentarne”, „Wigilia”, [w:] tegoż, „Pisma wszystkie. Humoreski, nowele, opowiadania”. Tom II: 1874–1875, oprac. E. Lubczyńska-Jeziorna i in., Tom III: 1875–1876, oprac. E. Lubczyńska-Jeziorna, H. Kubicka, T. Żabski, Warszawa-Lublin 2015.
Prus B., „Poznać siebie trudno”, [w:] „Pisma wszystkie. Pisma wszystkie. Humoreski, nowele, opowiadania’. Tom IV: 1876–1877, oprac. P. Bordzoł i in., Tom V: 1878–1879, oprac. A. Bąbel, A. Janicka, I. Poniatowska, Warszawa–Lublin 2016.
Przerwa-Tetmajer K., „Sfinks”, „Wrażenia słuchowe nauczyciela z wielkiego domu”, [w:] tegoż, „Dramaty”, t. 1-2, Warszawa 2019.
Przerwa-Tetmajer K., „Poezje wybrane”, oprac. J. Krzyżanowski, wyd. 2 zmien., Wrocław 1968.
Przybyszewski S., „Krzyk. Powieść”, Lwów 1917.
Reymont W.S., „Oko w oko”, [w:] tegoż, „Pisma, t. V: Nowele, t. I”, oprac. A. Bar, Warszawa 1950.
Reymont W.S., „Pewnego dnia”, [w:] tegoż, „Pisma, t. VIII : Nowele, t. II”, oprac. A. Bar, Warszawa 1950.
Reymont W.S., „Wampir”, Warszawa 1975.
Sienkiewicz H., „Listy z podróży do Ameryki”, Warszawa 1986.
Sienkiewicz H., „Listy z Afryki”, Warszawa 1949.
Strug A. „Pieniądz. Powieść z obcego życia”, Warszawa 1957.
Zapolska G., „O czym się nie mówi”, Kraków 2002.
Zapolska G., „O czym się nawet myśleć nie chce”, Kraków 2004.
Podana powyżej lista może zostać rozszerzona w porozumieniu z osobami uczestniczącymi w konwersatorium.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: