Od mimesis do fantazji: literatura, poetyka i estetyka na progu nowożytności 3001-C2T-LS1
Konwersatorium dotyczy wybranych wątków europejskich koncepcji estetycznych (teorii literackich i teorii sztuk plastycznych, poetyk i retoryk), ukazujących ewolucję koncepcji wyobraźni od antycznej kategorii phantasia po nowożytne pojęcie imaginacji jako dyspozycji niezbędnej w procesie kreacji artystycznej. Dyskusje i analizy europejskich oraz polskich teorii estetycznych, powstałych na drodze recepcji i reinterpretacji myśli antyku, ukazują przemiany klasycznej doktryny mimesis oraz proces formowania się nowożytnej kategorii wyobraźni począwszy od klasycznych ujęć phantasia w ramach paradygmatu mimetycznego, po manierystyczne i barokowe kontestacje mimesis, dyskusje z doktryną prawdopodobieństwa, apologie fantastyki, twórczości manicznej, wyobraźni i inwencji. Zajęcia eksponują nowatorskie wątki dawnej refleksji estetycznej, śmiałe reinterpretacje lub kontestacje pojęć starożytnych, dyskusje z mimesis, awangardowe propozycje teoretyczne epok dawnych, niejednokrotnie pokrewne koncepcjom formułowanym w okresie romantyzmu i w wieku XX.
Problematyka konwersatorium oscyluje wokół następujących zagadnień:
- Mimesis: tradycja i kontestacja
- Phantasia: koncepcje wyobraźni od antyku do XVIII wieku
- Idea – od Platona do manierystów
- Maraviglia – ewolucje teorii literackiego prawdopodobieństwa
- Mania i maniera – szał poetycki, melancholia i dyskusje z klasycyzmem
- Soma – somatyczne wątki w dawnej estetyce.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Kryteria oceniania
Podstawę zaliczenia stanowi opracowanie projektu naukowego w postaci eseju oraz bieżąca aktywność na zajęciach.
Literatura
TEKSTY (fragmenty z poniższej listy zostaną wskazane na zajęciach):
ARYSTOTELES, O duszy, O zmysłach i ich przedmiotach, przekł., wstęp i komentarz P. Siwek, w: Arystoteles Dzieła wszystkie, t. 3, Warszawa: PWN 1992.
ARYSTOTELES, Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka, przeł., wstępem i komentarzem opatrzył H. Podbielski, Warszawa: PWN 2004.
DESCARTES, Namiętności duszy, przekład Ludwika Chmaja, Kraków, Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1958.
GRACIÁN BALTASAR, Sztuka geniuszu. Traktat o koncepcie wraz z antologią poezji hiszpańskiego Siglo de Oro, przekład i opracowanie Piotr Sobolczyk, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN 2020.
HORACY, List do Pizonów, w: Trzy poetyki klasyczne. Arystoteles, Horacy Pseudo-Longinos, przeł. i oprac. Tadeusz Sinko, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1951.
PLATON, Ion w: idem, Dialogi, przeł., wstępem i objaśnieniami opatrzył Władysław Witwicki, Kęty: Antyk 2005.
PLATON, Państwo (księgi VII, X), przeł. Władysław Witwicki, Warszawa: Akme 1990.
POETYKA OKRESU RENESANSU. Antologia, wybór, wstęp i oprac. Elżbieta Sarnowska-Temeriusz, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1982.
PSEUDO-LONGINUS, O wzniosłości, przekład i opracowanie Henryk Podbielski, Lublin: Wydawnictwo TNKUL 2016.
RIPA Cesare, Ikonologia, przełożył Ireneusz Kania, Kraków: Universitas 1998.
SARBIEWSKI Maciej Kazimierz, De perfecta poesi, sive Vergilius et Homerus. O poezji doskonałej czyli Wergiliusz i Homer, przełożył Marian Plezia, opracował Stanisław Skimina, Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk 1954.
SARBIEWSKI Maciej Kazimierz, O poincie i dowcipie czyli Seneka i Marcjalis (De acuto et arguto sive Seneca et Martialis), w: IDEM, Wykłady poetyki. Praecepta poetica, przekład i opracowanie Stanisław Skimina, Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, Polska Akademia Nauk 1958.
Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 1600-1700, wybór i oprac. Jan Białostocki, red. naukowa i uzup. Maria Poprzęcka, Antoni Ziemba, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1994.
Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce 1500-1600, wybór i oprac. Jan Białostocki, Gdańsk: Słowo/obraz terytoria 2007.
Źródła wiedzy teoretycznoliterackiej w dawnej Polsce. Średniowiecze-Renesans-Barok, wybór, wstęp i oprac. M. Cytowska, T. Michałowska, Warszawa 1999.
OPRACOWANIA:
ABRAMS Meyer Howard, Zwierciadło i lampa. Romantyczna teoria poezji a tradycja krytycznoliteracka, przeł. Maria Bożenna Fedewicz, Gdańsk: Słowo/obraz terytoria 2003.
BIAŁOSTOCKI Jan, Sztuka i myśl humanistyczna. Studia z dziejów sztuki i myśli o sztuce, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1966.
COCKING John M., Imagination. A Study in a History of Ideas, ed. with an Introduction by Penelope Murray, London–New York: Routledge 1991.
GOSTYŃSKA Dorota, Retoryka iluzji. Koncept w poezji barokowej, Warszawa: IBL PAN 1991.
HALLIWELL Stephen, The Aesthetics of Mimesis. Ancient Texts and Modern Problems, Princeton: Princeton University Press 2002.
KALINOWSKI Lech, Inspiracje neoplatońskie w sztuce europejskiej od średniowiecza do baroku, w: Inspiracje platońskie literatury staropolskiej, red. Alina Nowicka-Jeżowa, Paweł Stępień, Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego 2000, s. 125-140.
KEMP Martin, From „mimesis” to „fantasia”: The Quattrocento Vocabulary of Creation, Inspiration and Genius in the Visual Arts, „Viator” 8 (1977), s. 347-398.
KLIBANSKY Raymond, PANOFSKY Erwin, SAXL Fritz, Saturn i melancholia. Studia z historii, filozofii, przyrody, medycyny, religii oraz sztuki, przekład Anna Kryczyńska, Kraków: Universitas 2009.
KUCZYŃSKA Alicja, Przemiany wyobraźni. Z problemów recepcji kultury renesansu, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1969.
MARKOWSKI Michał Paweł, Pragnienie obecności. Filozofie reprezentacji od Platona do Kartezjusza, Gdańsk: Słowo/obraz terytoria 1999.
OTWINOWSKA Barbara, „Homo metaphoricus” w teorii twórczości XVII w., w: Studia o metaforze, red. Elżbieta Sarnowska-Temeriusz, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1980, s. 31-56.
OTWINOWSKA Barbara, „Powietrzne nic”, w: Literatura polskiego baroku w kręgu idei, red. Alina Nowicka-Jeżowa, Mirosława Hanusiewicz, Adam Karpiński, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL 1995, s. 298-312.
SARNOWSKA-TEMERIUSZ Elżbieta, Przeszłość poetyki. Od Platona do Giambattisty Vica, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1995.
SŁAWEK Tadeusz, Saturniczny pątnik. Robert Burton i jego „Anatomia melancholii”, „Literatura na Świecie” 1995, nr 3 (284), s. 58-73.
STAROBINSKI Jean, Wskazówki do historii pojęcia wyobraźni, przełożył Władysław Kwiatkowski, „Pamiętnik Literacki” 63 (1972), z. 4, s. 217-232.
TATARKIEWICZ Władysław, Dzieje sześciu pojęć: sztuka, piękno, forma, twórczość, odtwórczość, przeżycie estetyczne, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1976.
TATARKIEWICZ Władysław, Historia estetyki, t. I: Estetyka starożytna, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1962.
TATARKIEWICZ Władysław, Historia estetyki, t. II: Estetyka średniowieczna, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1962.
TATARKIEWICZ Władysław, Historia estetyki, t. III: Estetyka nowożytna 1400-1700, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2009.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: