Przestrzenie peryferyjne, zmarginalizowane, zapomniane i zniszczone w literaturze polskiej i obcej XX i XXI wieku 3001-C2N-LW2
Konwersatorium ma na celu przedyskutowanie ze studentami różnych teoretycznych projektów językowego ujmowania przestrzeni peryferyjnych, zmarginalizowanych, zapomnianych i zniszczonych oraz zastosowanie tych projektów do analizy i interpretacji polsko- i obcojęzycznych dzieł literackich.
Szczególną uwagę zwrócimy na przemieszczenie zainteresowań badaczy ostatnich lat z poetyki przestrzeni imaginacyjnych na interakcje literatury z przestrzeniami rzeczywistymi. Wykorzystując propozycje teoretyczne powstałe na gruncie zwrotu topograficznego, będziemy śledzić różne sposoby literackiego i kulturowego diagnozowania przestrzeni nierówności, wykluczenia, pustki i katastrofy.
Przedmiotem interpretacji, dokonywanej w oparciu o polskie i zagraniczne teksty teoretyczne, będzie polsko- i obcojęzyczna literatura prezentująca różne obszary szeroko rozumianych pograniczy i peryferii, przede wszystkim Europy Środkowej i Wschodniej, zwłaszcza przestrzenie biedy i wykluczenia dużych miast (Lwowa, Gdyni, Warszawy), polskiej i ukraińskiej prowincji, miejsca po katastrofie (Czarnobyl), po wysiedleniach (Beskid Niski dotknięty „Akcją Wisła”), w końcu tzw. Kresów i „Nowej Europy”.
Czytać będziemy zarówno teksty wysokoartystyczne, jaki i te bliskie literaturze popularnej. Komparatystyczne podejście oraz semiotyczne rozumienie tekstów kultury pozwoli nam zestawiać teksty należące do różnych kręgów kulturowych i różnych obiegów, a nawet teksty i filmy.
Podstawowe kierunki naszego zainteresowania, a zarazem interpretacji utworów literackich wyznaczą: nowy regionalizm, spacjologia tematyczna, badania nad relacjami miejsca i nie-miejsca z jednej strony oraz literatury z drugiej, studia nad polityką miejsca i nie-miejsca.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Wiedza
Student zna zasadniczą terminologię i orientuje się w zagadnieniach przedstawienia rzeczywistości w utworze literackim.
-orientuje się w zagadnieniach konstrukcji fabularnych, zna rozmaite gatunki prozatorskie i poetyckie.
-rozpoznaje różne strategie obecności autora w utworze literackim.
-posiada podstawową wiedzę na temat miejsca wypowiedzi literackiej w dwudziestowiecznej formacji kulturowej.
Umiejętności
Student rozróżnia i analizuje zjawiska literackie charakterystyczne dla XX wieku, zwłaszcza jego drugiej połowy, i umieszcza je w kontekstach historycznych.
-umie sporządzić plan własnych badań literackich i zrealizować je na poziomie prezentacji licencjackiej.
-interpretuje utwory literackie, rozpoznaje ich związki z tłem historycznym i kulturowym epoki.
-potrafi ocenić różne metody i procedury badawcze.
-korzysta z bardzo różnych źródeł – historycznych i kulturowych.
-umie dokonać prezentacji licencjackiej opartej o własne pomysły interpretacyjne oraz umocować je w wybranych metodologiach badawczych.
Kompetencje społeczne:
Student wskazuje w literaturze XX wieku obszary problemowe (z zakresu tematów, form i stylów) domagające się nowych rozstrzygnięć.
Kryteria oceniania
Zaliczenie konwersatorium (na ocenę) odbywa się na podstawie:
- obecności na zajęciach oraz aktywnego udziału w dyskusji, w tym omówieniu wybranego zagadnienia teoretycznego (student na prawo do dwóch nieobecności w semestrze; każdą następną nieobecność może zaliczyć na dyżurze prowadzącego pod warunkiem, że uczestniczył w przynajmniej 50% spotkań +1 spotkanie).
- projektu studenckiego (przygotowywanego w małych grupach) prezentującego wybraną przestrzeń peryferyjną / zmarginalizowaną / opustoszałą lub pokatastroficzną w literaturze polskiej lub obcej.
UWAGA: jeśli liczebność grupy będzie duża, na prezentację projektów studenckich zostaną przeznaczone dodatkowe zajęcia.
Praktyki zawodowe
-
Literatura
1. Zajęcia wprowadzające
2. Geopoetyka. Przestrzenie hybrydyczne, heterotopie, nie-miejsca
a) E. Rybicka, Geopoetyka (o mieście, przestrzeni i miejscu we współczesnych teoriach i praktykach kulturowych) [w:] Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, pod red. M. P. Markowskiego, R. Nycza, Kraków 2006.
b) M. Foucault, Inne przestrzenie, przeł. A. Rejniak-Majewska, „Teksty Drugie” 2005 nr 6.
c) Bogdan Jałowiecki, Sławomir Kapralski, Peryferia i pogranicza jako interdyscyplinarny obszar badawczy, w: Bogdan Jałowiecki, Sławomir Kapralski, Peryferie i pogranicza. O potrzebie różnorodności, Warszawa 2011.
3. Miasto zmarginalizowane – wyobrażone
A. Döblin, Lwów, w: A. Döblin, Podróż po Polsce, przeł. A. Wołkowicz, Kraków 2000.
J. Wittlin, Mój Lwów [w:] tegoż, Orfeusz w piekle XX wieku, wydanie dowolne.
J. Andruchowycz, Miasto okręt [w:] tegoż, Erz-herz-perc, Warszawa 1996.
4. Ciemna strona modernizacji miejskiej
Zbigniew Uniłowski, Gdynia na co dzień, „Wiadomości Literackie” 1937, nr 27, s. 16.
Józef Łobodowski, Notatki gdyńskie, „Wiadomości Literackie” 1937, nr 27, s. 18
Jerzy Wyszomirski, Szczedrinowskie motywy, „Wiadomości Literackie” 1937, nr 27, s. 17.
5. Przestrzeń biedy wielkiego miasta
P. Gojawiczyńska, Dziewczęta z Nowolipek, wydanie dowolne.
6. Peryferia miejskie
L. Tyrmand, Zły, wydanie dowolne.
7. Wieś
A. Stasiuk, Przewóz, Wołowiec 2021.
8. Gonzo podróże po przestrzeniach peryferyjnych
Z. Szczerek, Przyjdzie mordor i nas zje.
9. Przestrzeń po katastrofie
Swietłana Aleksijewicz, Czarnobylska modlitwa, wyd. dowolne (fragmenty).
Film Znieważona ziemia, 2011 lub serial Czarnobyl (2019).
10. Miejsca puste
M. Sznajderman, Pusty las, Wołowiec 2019.
11. Kresy
K. Pruszyński, Na czarnym szlaku, (np.) w: K. Pruszyński, Wspomnienia, reportaże, artykuły, t. 1, Warszawa 2000.
J. Stempowski, W dolinie Dniestru, (np.) w: J. Stempowski, W dolinie Dniestru. Pisma o Ukrainie, Warszawa 2014.
12. Europa Środkowa – gorsza Europa
Cz. Miłosz, Rodzinna Europa, wyd. dowolne.
13. Prezentacja projektów studenckich.
14. Prezentacja projektów studenckich.
15. Prezentacja projektów studenckich.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: