Literatura dziecięca i młodzieżowa. Teorie – metody badań – interpretacje 3001-B753LD1
Seminarium prezentuje różnorodne teorie badawcze dotyczące literatury dziecięcej i młodzieżowej (w tym – baśni i fantastyki), zarówno klasyczne, jak i te wypracowane w ostatnich latach, autorstwa polskich i zagranicznych badaczy. Przedstawia stosowane współcześnie – w Polsce i za granicą – metody badań tejże literatury; w założeniu ma zachęcić studentów do korzystania z nich we własnej pracy badawczej.
Seminarzyści będą dyskutować nad zaletami poznawanych teorii i metod oraz ich ograniczenia, analizować przydatność w analizie wybranych tekstów z obszaru literatury dziecięcej i młodzieżowej, odkrywać otwierające się – dzięki zastosowaniu poznanych narzędzi – kierunki interpretacji interesujących ich utworów.
Przede wszystkim, seminarzyści będą mieli okazję zastanowić się, czym jest literatura dziecięca i literatura młodzieżowa oraz jak (i czy w ogóle?) można je zdefiniować. Rozważą, czym się różni literatura dla dzieci od literatury dziecięcej i przeanalizują ewolucję dziecka jako bohatera literackiego i jako hipotetycznego czytelnika. Następnie uwaga zostanie poświęcona poszczególnym teoriom i związanym z nimi narzędziom badawczym: m.in. ustaleniom children studies, narratologii, kognitywizmu, psychoanalizy, krytyki feministycznej, gender studies, queer studies, postkolonializmu, place studies, animal studies. W rozważaniach zostaną także uwzględnione takie zjawiska, jak literatura "crossover" (teksty, w których zaciera się granica między kategorią literatury dziecięcej a kategorią literatury dla dorosłych), intertekstualność w różnych odmianach twórczości dla niedorosłego odbiorcy, związki między literaturą popularną a dziecięcą i młodzieżową etc.
Oprócz zgłębiania zagadnień wybranych przez prowadzącą, uczestnicy seminarium będą mieli możliwość zaproponowania tematów zgodnych z ich zainteresowaniami badawczymi (pod kątem przygotowywanej przez nich pracy licencjackiej).
Pierwsza część seminarium zostanie poświęcona wspólnej analizie tekstów teoretycznych i próbom wykorzystania poznanych narzędzi w interpretacji wybranych tekstów literackich. Druga – autoreferatom uczestników prezentującym efekty ich samodzielnych badań w związku z przygotowywaną pracą licencjacką; autoreferaty będą stanowiły punkt wyjścia do dyskusji w trakcie zajęć.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Po zakończeniu zajęć student:
wiedza
– wyjaśnia różnorodne teorie badawcze odnoszące się do literatury dziecięcej i młodzieżowej (w tym: baśni i fantastyki)
– dostrzega ewolucję konceptualizacji tejże literatury, zna jej rozmaite ujęcia definicyjne
– zna zróżnicowane metody badawcze przydatne w analizie twórczości dla niedorosłego czytelnika
– zna zasady konstruowania pracy dyplomowej (licencjackiej), gromadzenia źródeł, opracowywania konspektu
umiejętności
– rozpoznaje, nazywa i analizuje popularne współcześnie zjawiska literackie występujące w literaturze dziecięcej i młodzieżowej (polskiej i obcej)
– bada tekst za pomocą różnorodnych narzędzi teoretycznoliterackich i metodologicznych i umie odpowiednio je dobierać (ocenić ich przydatność i potencjał interpretacyjny)
– potrafi wykorzystać te narzędzia do samodzielnej analizy i (nietuzinkowej) interpretacji tekstu
– stosuje zdobytą wiedzę w pracy nad własnym projektem badawczym (pracą licencjacką): umiejętnie gromadzi bibliografię, przygotowuje konspekt pracy i wystąpienie autoprezentacyjne, konstruuje całość pracy
kompetencje społeczne:
– postrzega i analizuje tekst świadomie, umiejscawiając go w odpowiednim kontekście literackim i kulturowym
– ustosunkowuje się krytycznie do poznawanej literatury przedmiotu
– jest przygotowany do aktywnego uczestnictwa w grupie dyskusyjnej
– ma świadomość faktu, że konceptualizacja literatury dziecięcej i młodzieżowej (a zatem także takich pojęć jak dziecko, dzieciństwo, adolescent, adolescencja) jest uwarunkowana czynnikami kulturowymi, historycznymi i społecznymi
Kryteria oceniania
1) ocena ciągła – bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność
a) I SEMESTR: obowiązkowe przygotowanie referatu na podstawie artykułu naukowego wybranego z listy lektur, wykonanie kilku zadań w ramach "pracy domowej"
b) II SEMESTR: obowiązkowy autoreferat, złożenie pracy licencjackiej
2) kontrola obecności
Literatura
Kompletna lista lektur zostanie przedstawiona na początku pierwszego semestru, po zapoznaniu się przez prowadzącego ze wstępnymi planami i oczekiwaniami uczestników seminarium. W trakcie semestru lista ta może być odrobinę modyfikowana – stosownie do potrzeb studentów.
Uczestnicy zobowiązani są do zapoznania się m.in. z następującą literaturą przedmiotu (część z wymienionych pozycji będzie obowiązkowa dla wszystkich, część – jedynie dla autorów referatów prezentowanych w pierwszym semestrze):
• C. Bacchilega, Postmodern Fairy Tales. Gender and Narrative Strategies, Philadelphia 1997.
• B. Bettelheim, Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, tłum. D. Danek, Warszawa 2010.
• H. Bosmajian, Reading the Unconscious: Psychoanalytical Criticism, w: Understanding Children's Literature, red. P. Hunt, wyd. 2, New York 2005.
• R.B. Bottigheimer, Fairy Tales, Society, and Scholarship, w: tejże, Grimms’ Bad Girls and Bold Boys. The Moral and Social Vision of the Tales, London 1987.
• A.M. Czernow, Intertekstualność we współczesnej fantastyce, w: Książka dziecięca 1990-2005. Konteksty kultury popularnej i literatury wysokiej, red. G. Leszczyński, D. Świerczyńska-Jelonek, M. Zając, Warszawa 2006.
• V. Flanagan, Gender studies, w: The Routledge Companion to Children's Literature, red. D. Rudd, New York 2010.
• M. Głowiński, O intertekstualności, „Pamiętnik Literacki” 1986, z. 4.
• I. Gralewicz-Wolny, Pożegnanie Murzynka Bambo, w: Uwolnić Pippi! Twórczość dla dzieci wobec przemian kultury, red. tejże, B. Mytych-Forajter, Katowice 2014.
• M. Inglot, Murzynek Bambo Juliana Tuwima w świetle krytyki postkolonialnej i feministycznej, w: "Stare" i "nowe" w literaturze dla dzieci i młodzieży, red. B. Olszewska, E. Łucka-Zając, Opole 2010.
• E. Karmińska, „Znacie? Znamy! To posłuchajcie…”. Rzecz o „Czerwonym Kapturku”, Pracownia Wyrazu, Instytut Językoznawstwa Wydziału Neofilologii UAM, http://pracowniawyrazu.amu.edu.pl/?p=901.
• G. Lasoń-Kochańska, Gender w literaturze dla dzieci i młodzieży. Wzorce płciowe i kobiecy repertuar topiczny, Słupsk 2012.
• G. Leszczyński, Kulturowy obraz dziecka i dzieciństwa w literaturze drugiej połowy XIX i XX w., Warszawa 2006.
• G. Leszczyński, Style lektury książki dziecięcej, w: Noosfera literacka. Problemy wychowania i terapii poprzez literaturę dla dzieci, red. A. Ungeheuer-Gołąb, M. Chrobak, Rzeszów 2012.
• L. Magnone, Księżniczka na strychu/wariatka na strychu? Mała księżniczka F.H.Burnett w perspektywie feministycznej i postkolonialnej, w: Zapomniane/zapamiętane. Dziecięce lektury czytane po latach, red. E. Ihnatowicz, Warszawa 2014.
• M. Nikolajeva, What is cognitive criticism and what’s in it for children’s literature research?, w: Reading for Learning: Cognitive Approaches to Children's Literature, Philadelphia 2014.
• M. Nikolajeva, Beyond the Grammar of Story, or How Can Children's Literature Criticism Benefit from Narrative Theory?, "Children's Literature Association Quarterly" 2003, t. 28, nr 1.
• J. Papuzińska, "My" i "Oni", czyli stereotypy narodowe w polskiej literaturze dziecięcej, w: tejże, Dziecko w świecie emocji literackich, Warszawa 1996.
• E. Rąbkowska, „Śmieciowe” zwierzęta (trash animals) i „dzieci śmieci”. Relacje dziecka i zwierzęcia w literaturze dla dzieci i młodzieży, w: Czytanie menażerii. Zwierzęta w literaturze dziecięcej, młodzieżowej i fantastycznej, red. A. Mik, P. Pokora, M. Skowera, Warszawa 2016.
• D. Rudd, Theorising and Theories: How does Children’s Literature Exist?, w: Understanding Children's Literature, red. P. Hunt, wyd. 2, New York 2005.
• E. Rybicka, Od poetyki przestrzeni do polityki miejsca. Zwrot topograficzny w badaniach literackich, „Teksty Drugie” 2008, nr 4.
• J. Schollenberger, Literackie ożywienie bestii – intertekstualne wątki bestiariuszy w Harrym Potterze, w: Harry Potter. Fenomen społeczny - zjawisko literackie - ikona popkultury, red. W. Kostecka, M. Skowera, Warszawa 2014.
• M. Skowera, „Harry Potter”, „Igrzyska śmierci” i rzeczywistość. Dwie opowieści o kulturze popularnej i przemocy, „Maska. Magazyn AntropologicznoSpołeczno-Kulturowy” 2015, nr 25.
• M. Skowera, Literackie spotkania istot podporządkowanych. Studium przypadku: Miasteczko Ostatnich Westchnień Grzegorza Gortata, w: Czytanie menażerii. Zwierzęta w literaturze dziecięcej, młodzieżowej i fantastycznej, red. A. Mik, P. Pokora, M. Skowera, Warszawa 2016.
• J. Stephens, Narratology, w: The Routledge Companion to Children's Literature, red. D. Rudd, New York 2010.
• K. Szymborska, W laboratorium children studies. Dziecko i dzieciństwo w nowoczesnym dyskursie, w: Nowe opisanie świata. Literatura i sztuka dla dzieci i młodzieży w kręgach oddziaływań, red. B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, Katowice 2013.
• Transgressive Tales. Queering the Grimms, red. K. Turner, P. Greenhill, Detroit, MI 2012.
• Voices of the Other: Children’s Literature and the Postcolonial Context, red. Roderick McGills, New York 1999.
• R. Waksmund, Literatura dziecięca – literatura uniwersalna, w: Obszary spotkań dziecka i dorosłego w sztuce, red. M. Tyszkowa, B. Żurakowski, Warszawa-Poznań 1989.
• A. Wasilewska, Czy Hermiona jest kobietą? Konstrukty kobiecości w serii o Harrym Potterze, w: Harry Potter. Fenomen społeczny – zjawisko literackie – ikona popkultury, red. W. Kostecka, M. Skowera, Warszawa 2014.
• M. Wójcik-Dudek, Zamieszkać w Zagładzie. Geografia Holocaustu w literaturze dla dzieci i młodzieży, w: Geografia krain zmyślonych. Wokół kategorii miejsca i przestrzeni w literaturze dziecięcej, młodzieżowej i fantastycznej, Warszawa 2016.
• J. Zipes, Why Fairy Tales Stick. The Evolution and Relevance of a Genre, New York-London 2006.
Dodatkowo: wybrane (także wspólnie z uczestnikami – zgodnie z ich potrzebami badawczymi) utwory z obszaru literatury dziecięcej i młodzieżowej (w tym – baśni i fantastyki).
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: