Baśń, baśniowość, fantastyka. Metodologia badań i kierunki interpretacji 3001-B730LD1

Konwersatorium koncentruje się na analizie różnorodnych typów baśni i literatury fantastycznej czerpiącej z baśniowych konwencji, motywów, „rekwizytów” itd., a także na zjawiskach kulturowych towarzyszących tego typu tekstom. Uwzględnia przegląd polskich i zachodnich kierunków badań baśni i fantastyki. Rozważania dotyczyć będą zarówno tekstów kanonicznych (m.in. baśnie Ch. Perraulta oraz W. i J. Grimmów, utwory H. Ch. Andersena, B. Leśmiana), jak i utworów nowszych (m.in. A. Carter, N. Gaimana, A. Sapkowskiego).
Studenci zapoznają się z różnorodnymi metodami badań baśni. Przedyskutowane zostaną – na podstawie odpowiednich tekstów teoretycznych i przykładowych baśni – następujące podejścia badawcze: folklorystyka, koncepcja W. Proppa, koncepcja M. Lüthiego, psychoanaliza, podejście historyczno-socjologiczne, krytyka feministyczna, gender studies, queer studies. Przedmiotem rozważań będzie także tzw. baśń postmodernistyczna wraz antycypującymi ją tendencjami literackimi. Uwzględnione zostaną jej różnorodne odmiany i metody, jakimi można ją badać, strategie wykorzystywania motywów i schematów znanych z baśni tradycyjnych w literaturze współczesnej. Konwersatorium zaznajamia studentów z klasyczną literaturą baśniową i przedstawia jej różnorodne aspekty, by następnie ukazać przeanalizowane utwory i nurty jako inspirację dla współczesnych twórców fantastyki.

Rodzaj przedmiotu

fakultatywne

Tryb prowadzenia

w sali

Założenia (opisowo)

Korzystne (ale nie niezbędne) byłyby: – orientacja w podstawowych zagadnieniach teoretycznych dotyczących baśni oraz fantastyki, – umiejętność czytania w języku angielskim; zajęcia zostały jednak pomyślane w taki sposób (m.in. referaty dot. tekstów anglojęzycznych), aby studenci niemający tej umiejętności mogli w nich uczestniczyć na równych prawach i zdobyć tę samą wiedzę.

Efekty kształcenia

Po zakończeniu zajęć student:

wiedza
– rozpoznaje cechy gatunkowe rozmaitych odmian baśni oraz fantastyki
– zna hipotezy i teorie dotyczące kulturowej historii baśni
– charakteryzuje różnorodne literackie zjawiska i tendencje oraz obszary problemowe obecne w prozie baśniowej i fantastycznej
– dostrzega kulturowe konteksty tej prozy
– zna polską i zachodnią metodologię badań baśni oraz fantastyki

umiejętności
– rozpoznaje, nazywa i analizuje tendencje i zjawiska literackie charakterystyczne dla literatury baśniowej i fantastycznej oraz relacje między baśnią a fantastyką
– bada tekst za pomocą różnorodnych narzędzi teoretycznoliterackich i metodologicznych i potrafi odpowiednio je dobierać
– potrafi wykorzystać te narzędzia do samodzielnej interpretacji tekstu
– wykorzystuje do analizy i interpretacji utworów literackich ich kulturowe konteksty
kompetencje społeczne
– postrzega i interpretuje tekst świadomie, umiejscawiając go w odpowiednim kontekście literackim i kulturowym
– ustosunkowuje się krytycznie do prozy baśniowej i fantastycznej, zarówno klasycznej, jak i współczesnej
– rozumie i docenia wagę profesjonalnej wiedzy historyczno- i teoretycznoliterackiej
– jest przygotowany do aktywnego uczestnictwa w grupie dyskusyjnej

Kryteria oceniania

– ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność)
– przygotowanie referatu
– kontrola obecności

Literatura

1. Zajęcia wprowadzające.
2. Baśnie wybrane z (kilku wybranych) tomów:
– M.C. d’Aulnoy, Baśnie czarodziejskie, przeł. R. Stiller, Warszawa 1987.
– Bajarka opowiada. Zbiór baśni z całego świata, oprac. M. Niklewiczowa, Poznań 2006.
– W. i J. Grimm, Baśnie dla dzieci i dla domu, tłum. E. Pieciul-Karmińska, 2 t., Poznań 2012.
– H. Hesse, Baśnie, przeł. S. Lisiecka, Warszawa 2002.
– W. Markowska, A. Milska, Baśnie z dalekich wysp i lądów, Warszawa [2008].
– Ch. Perrault, Baśnie czyli opowieści z dawnych czasów, tłum. B. Grzegorzewska, b.m.w., 2010.
– J.K. Rowling, Baśnie barda Beedle’a, tłum. A. Polkowski, Poznań 2008.
– Z. Topelius, Sampo Lappelill, tłum. J. Porazińska, Warszawa 1986.
– Woda żywa. Baśnie pisarzy polskich, zebr. S. Wortman, Warszawa 1963.
3. Wybrane baśnie – zob. spis tomów w punkcie 2.
4. Wybrane baśnie – zob. spis tomów w punkcie 2.
5. Wybrane baśnie – zob. spis tomów w punkcie 2.
6. Wybrane baśnie – zob. spis tomów w punkcie 2.
7. H.Ch. Andersen, Baśnie i opowieści, t. 1–3, tłum. B. Sochańska, Poznań 2006 – wybrane utwory.
8. B. Leśmian, Klechdy sezamowe, Poznań 2004.
B. Leśmian, Przygody Sindbada Żeglarza, Warszawa 1950.
9. W.M. Thackeray, Pierścień i róża, czyli Historia Lulejki i Bulby, tłum. Z. Rogoszówna, Kraków 2008.
The Romance of Little Red Riding Hood, [w:] The Trials and Tribulations of Little Red Riding Hood, red. J. Zipes, New York-London 1993.
M. Wolska, Była raz królewna, [w:] tejże, Dziewczęta; tekst dostępny w Polskiej Bibliotece Internetowej: http://pbi.edu.pl/book_reader.php?p=51531&s=1.
M. Wolska, Smok zdechł, [w:] tejże, Dziewczęta; tekst dostępny w Polskiej Bibliotece Internetowej: http://pbi.edu.pl/book_reader.php?p=51531&s=1.
10. Utwory wybrane z tomów:
– M. Jóźwiak, O dzielnych księżniczkach i pięknych królewiczach, Zgierz: 2015.
– A. Suchowierska, W. Eichelberger, Królewicz Śnieżek: Baśniowe stereotypy płci, Warszawa 2012.
– Matka Bolka, Bajki, „Pełnym Głosem” 1993, nr 1.
– A. Carter, Czarna Wenus, Warszawa 1995.
– E. Donoghue, Kissing the Witch, London 1997.
– T. Lee, Red as Blood or Tales From the Sisters Grimmer, [New York 1983].
11. Wybrane utwory – zob. spis w punkcie 7.
12. P. Cashorali, Traditional Stories Retold for Gay Men, Boston 1997.
13. B. Butenko, Krulewna [sic!] Śnieżka, Warszawa 2008.
Seria „niebaśnie:
– J. Olech, Czerwony Kapturek, Warszawa 2005;
– L. Talko, Jaś i Małgosia, Warszawa 2005;
– M. Rusinek, Kopciuszek, Warszawa 2006.
H. Krall, Co się stało z naszą bajką?, Wydawnictwo Twój Styl, Warszawa 1994.
14. 14. N. Gaiman, Szkło, śnieg i jabłka, w: Dym i lustra. Opowiadania i złudzenia, przeł. P. Braiter, Warszawa 2002.
N. Gaiman, Śpiąca i wrzeciono, w: Drażliwe tematy. Krótkie formy i punkty zapalne, przeł. P. Breiter, Warszawa 2015.
A. Sapkowski, Miecz przeznaczenia, SuperNOWA, Warszawa 1992 – wybrane opowiadania.
A. Sapkowski, Ostatnie życzenie, SuperNOWA, Warszawa 1993 – wybrane opowiadania.
15. J. Connolly, Księga rzeczy utraconych, tłum. K. Malita, Warszawa 2007.

Ponadto obowiązuje (wszystkich uczestników lub tylko autorów referatów) znajomość następujących pozycji literatury przedmiotu:
– C. Bacchilega, Performing Wonders: Postmodern Revisions of Fairy Tales, w: tejże, Postmodern Fairy Tales. Gender and Narrative Strategies, Pennsylvania 1997.
– B. Bettelheim, Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, tłum. D. Danek, Warszawa 2010 – wybrane fragmenty.
– R.B. Bottigheimer, Fairy Tales, Society, and Scholarship, w: tejże, Grimms’ Bad Girls and Bold Boys. The Moral and Social Vision of the Tales, London 1987.
– A. Czabanowska-Wróbel, Baśń jako światopogląd. Baśń i baśniowość w twórczości Leśmiana, w: tejże, Baśń w literaturze Młodej Polski, Kraków 1996.
– K. Dunin, Karoca z dyni, Warszawa 2000.
– C.P. Estés, Biegnąca z wilkami. Archetyp Dzikiej Kobiety w mitach i legendach, tłum. A. Cioch, Poznań 2001 – wybrane fragmenty.
– V. Joosen, An Intertextual Approach to Fairy-Tale Criticism and Fairy-Tale Retellings, w: tejże, Critical and Creative Perspectives on Fairy Tales. An Intertextual Dialogue between Fairy-Tale Scholarship and Postmodern Retellings, Detroit 2011.
– C.G. Jung, Archetypy i symbole. Pisma wybrane, wyb. i tłum. J. Prokopiuk, Warszawa 1993 – wybrane fragmenty.
– K. Kaczor, Geralt, czarownice i wampir. Recykling kulturowy Andrzeja Sapkowskiego, Gdańsk 2006 – wybrane fragmenty.
– J.M. Kasjan, Maxa Lüthiego koncepcja bajki, w: tenże, Usta i pióro. Studia o literaturze ustnej i pisanej, Toruń 1994.
– G. Lasoń-Kochańska, Gender w baśni [fragmenty], w: tejże, Gender w literaturze dla dzieci i młodzieży. Wzorce płciowe i kobiecy repertuar topiczny, Słupsk 2012.
– J. De Mylius, «Our time is the time of the fairy tale»: Hans Christian Andersen between Traditional Craft and Literary Modernism, “Marvels and Tales” 2006, t. 20.
– W. Propp, Morfologia bajki, „Pamiętnik Literacki” 1968, z. 4.
– K.E. Rowe, Feminism and Fairy Tales, w: J. Zipes, Don’t Bet on the Prince. Contemporary Feminist Fairy Tales in North America and England, Aldershot 1986 – wybrane fragmenty.
– M. Skowera, „Mała syrena nie czuła wcale śmierci”. O tanatologicznych aspektach baśni Hansa Christiana Andersena, w: Śmierć w zwierciadle humanistyki, red. D. Gapska, Poznań 2013.
– J. R. R. Tolkien, Drzewo i liść oraz Mythopoeia, tłum. J. Kokot i in., Zysk S-ka, Poznań 1998.
– K. Turner, P. Greenhill, Introduction: Once Upon a Queer Time, w: Transgressive Tales. Queering the Grimms, red. tychże, Detroit 2012.
– J. Zipes, Why Fairy Tales Stick. The Evolution and Relevance of a Genre, New York 2006 – wybrane fragmenty.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3001-B730LD1 w USOSweb