Literatura drugiej połowy XIX wieku w poszukiwaniu formy 3001-B653LP1
Seminarium licencjackie powinno kończyć się egzaminem licencjackim, którego zakres obejmuje tematykę seminarium z uwzględnieniem szczególnych (pogłębionych) studiów uczestnika seminarium nad konkretnym problemem badawczym. W trakcie uczestniczenia w seminarium studenci zapoznają się z proponowaną literaturą przedmiotu (tekstami teoretycznymi i tekstami literackimi), poddają dyskusji teksty teoretyczne, zapoznają się ze specyfiką tematyczną – poszukiwaniem przez literaturę drugiej połowy XIX wieku różnorodnych form wyrażania – zarówno przez literaturę polską, jak i europejską czy światową.
Uczestnicy seminarium licencjackiego rozumieją zależności terminologiczne, kwalifikacyjne, umieją wskazać na osocze historycznoliterackie omawianych zagadnień.
Równolegle przygotowują także poszczególne części wybranego z tematyki seminarium materiału badawczego, który prezentują podczas zajęć seminaryjnych (pod koniec drugiego semestru). Wybrany przez studentów materiał badawczy – sproblematyzowany i uspójniony – stanowi część zakresu egzaminu licencjackiego.
Uczestnicy seminarium przedstawiają pod koniec drugiego semestru wyniki swych poszukiwań i badań w formie autoreferatów, stanowiących punkt wyjścia do dyskusji uczestników zajęć. Autoreferaty winny stanowić prezentację myśli przewodniej i założeń badawczych (konspekt), ponadto ujawniać samodzielnie przygotowanego fragmentu prezentacji, który następnie poddany jest dyskusji. Dzięki temu student ma możliwość wysłuchania formułowanych w czasie dyskusji uwag uczestników zajęć, ich wskazówek, dopowiedzeń, uzupełnień, podpowiedzi, sugestii. Dyskusja umożliwia studentowi uzyskanie potwierdzenia własnych spostrzeżeń, akceptacji własnej ścieżki badawczej, rozumienia i interpretacji tekstów literackich, porządku rozwijania wstępnych (często intuicyjnych) tez. Ponadto staje się dobrym fundamentem do zobaczenia ewentualnych pęknięć konstrukcji prezentacji, niekonsekwencji lub przeoczeń autorskich. Pomaga dopełnić i uspójnić projekt badawczy studenta. Dzięki możliwości słuchania autoreferatów wygłaszanych przez uczestników seminarium oraz uczestniczeniu w dyskusji przyszły licencjat ma możliwość poznania warsztatów badawczych i metod pracy innych studentów, co pozwala na ciągłą weryfikację własnej postawy i przyjętych przez siebie rozwiązań.
W efekcie rocznego kursu seminaryjnego student zyskuje rozpoznanie następujących zagadnień:
1. metodologia przygotowania egzaminu licencjackiego (która jest często dobrą wprawką i wstępem do późniejszego pisania magisterskiej) oraz pisania pracy licencjackiej; cele, formy, metody naukowego rozpoznawania wybranego obszaru tematycznego, sposoby gromadzenia i opracowywania źródeł, rozumienie specyfiki i nieoczywistości terminologicznej, genologicznej, znaczeniowej omawianego zagadnienia (tu: pojęcia dziewiętnastowieczności, formacji kulturowej, drugiej połowy XIX wieku w ujęciu dosłownym i metaforycznym; pojęć: nowoczesności, pozytywizmu, modernizmu polskiego i europejskiego, formy);
2. metodologia badań literatury drugiej połowy XIX wieku i początku XX wieku (stan i perspektywy badań, opracowania, przyjęte w refleksji literaturoznawczej metody analizy, opisu i interpretacji zjawisk związanych z twórczością realistów, pozytywistów oraz modernistów polskich i europejskich, ich recepcją i miejscem w kulturze);
3. problemy filozoficzne, nurty estetyczne i etyczne, konwencje gatunkowe, sposoby obrazowania świata w literaturze drugiej połowy XIX wieku (zjawiska charakterystyczne dla literatury tego okresu, jej związek z życiem literackim i kulturą czasu, kierunki przemian świadomościowych).
Praca licencjacka (objętość – do ok. 40 tys. znaków) sprawdza efekty kształcenia w zakresie wiedzy i umiejętności:
- orientacji w dziedzinie, której dotyczy praca;
- poprawnego posługiwania się terminologią właściwą dla wybranego obszaru badań;
- formułowania rozwiniętej, spójnej, logicznej, poprawnej językowo wypowiedzi pisemnej;
- zbierania materiałów badawczych potrzebnych do pracy, rozpoznawania stanu badań nad podjętym zagadnieniem;
- samodzielnego selekcjonowania i analizowania zebranego materiału;
- sporządzania przypisów i bibliografii.
Seminarium licencjackie – 60 godzin,
Przygotowanie się do egzaminu licencjackiego – ok. 190-240 godzin.
Razem: 300 godzin = 10 ECTS.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
Student będzie potrafił:
W ZAKRESIE KSZTAŁCENIA
1. nazwać, opisać, poddać wszechstronnej analizie i refleksji osocze historycznoliterackie, kontekst filozoficzny, kierunki rozwoju światopoglądu literatury polskiej i europejskiej (względnie światowej) drugiej połowy XIX wieku.
2. poddać interpretacji teksty literackie drugiej połowy XIX i początku XX wieku ze wskazaniem na ich kontekst kulturowy i wynikające z niego założenia, ale i efekty światopoglądowe.
3. wskazać i przyporządkować profil estetyczny charakteryzowanego zjawiska literackiego (tekstowego) oraz wynikające z niego realizacje gatunkowe.
4. wskazać na specyfikę znaczeniową, ramy periodyzacyjne, istotę formy i poszukiwań formy w literaturze i kulturze polskiej i europejskiej dziewiętnastowieczności, polskiego pozytywizmu, polskiego modernizmu i europejskich modernizmów, nowoczesności.
5. zarysować i nazwać pojęcie formy (jej wielopoziomową obecność, charakter, cechy dystynktywne w realizacjach twórczych; podejście do formy przez pisarzy drugiej połowy XIX wieku) w ramach dziewiętnastowieczności, pozytywizmu, modernizmu jako prądów historycznoliterackich, procesów historycznoliterackich, filozofii kultury i fenomenu światopoglądowego z perspektywy różnych koncepcji metodologicznych (związanych ze znajomością najnowszych kierunków refleksji literaturoznawczej).
W ZAKRESIE KSZTAŁTOWANIA UMIĘJĘTNOŚCI
6. zgromadzić bibliografię do opracowywanego tematu, przygotować konspekt i przygotować wypowiedź prezentacyjną związaną z wybranym przez niego zagadnieniem (wynikającym z problematyki seminarium), utrzymaną w formie właściwej dla tego typu wypowiedzi naukowej., napisać pracę dyplomową.
7. weryfikować poprawność własnych wypowiedzi poświęconych zagadnieniom historycznoliterackim, a także prezentacji uczestników seminarium.
8. rozumieć znaczenie dyskusji i dialogu jako niezbywalnych umiejętności kształtowania procesu rozumienia i budowania wspólnoty myśli humanisty.
9. krytycznie spojrzeć na dany problem poddawany analizie w celu konstruktywnej wymiany myśli.
10. oceniać różnorodne metodologie badań, metody badań, specyfikę tekstu teoretycznego wynikającego z czasu jego powstania i uwarunkowań historycznych, światopoglądowych, szkoły badawczej.
W ZAKRESIE KSZTAŁTOWANIA POSTAWY
11. rozmieć znaczenie tradycji i długiego trwania kultury jako niezbywalnych elementów kształtowania tożsamości Polaka i Europejczyka.
12. sytuować kontekst historycznoliteracki konieczny do interpretacji tekstu literackiego w przestrzeni humanizującego doświadczenia obecności.
13. kształtować społeczne postawy humanisty (człowieka myślącego).
14. wskazywać na wzorce tożsamościowe w literaturze modernizmu kształtujące światopogląd epoki, które przyczyniły się do zmiany paradygmatu etycznego w kulturze współczesnej.
15. czytać konkretny tekst literacki jako przestrzeń znaczącą spełniającą właściwe dla danego paradygmatu kulturowego normy estetyczne, etyczne i filozoficzne.
16. rozumieć różnicę światopoglądową badanych zjawisk i fenomenów kulturowych i ich miejsca we współczesnej humanistyce.
Kryteria oceniania
Metody i kryteria oceniania:
- kontrola obecności
- ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć oraz aktywność) - 70%
- referaty (autoreferaty na podstawie efektów prac studentów) - 30%
Literatura
Proponowana literatura podmiotowa (wybrane pozycje):
B. Prus, To i owo, właściwie zaś Ani to, ani owo, czyli 48 powiastek dla pełnoletnich dzieci [w:] tegoż, Pisma, pod red. Z Szweykowskiego, Warszawa 1949, T. I.
B. Prus, Literackie notatki o kompozycji, wstęp, wybór i oprac. A. Martuszewska, Gdańsk 2010.
B. Prus, Cienie, Widziadła, Cień, [w:] tegoż, Opowiadania i nowele. Wybór, oprac. T. Żabski, Wrocław 2009.
E. Orzeszkowa, Chwile, Przędze [w:] tejże, Pisma zebrane, red. J. Krzyżanowski, Warszawa 1950, 1951, t. 32, 34 (wybrane miniatury prozatorskie).
A. Świętochowski, Aforyzmy, wybrała i wstępem opatrzyła M. Brykalska, Warszawa 1979.
A. Świętochowski, Tragikomedia prawdy, [w:] tegoż, Pisma, t. 2 (Obrazki powieściowe), Warszawa 1908.
M. Konopnicka, Imagina, wstęp A. Kamieńska Warszawa 1980.
Karol Irzykowski, Pałuba. Sny Marii Dunin, oprac. A. Budrecka, Wrocław 1981 (BN I 240).
Tadeusz Żeleński-Boy, Słówka, wstęp i wybór tekstów T. Weiss, Wrocław 1988 (BN I 255).
K. Dickens, Szkice Boza i Przedstawiciel niehandlowy, tłum. Z. Sroczyńska, Warszawa 1955.
Ch. Baudelaire, Paryski splin, przeł. i komentarzem opatrzył R. Engelking, Gdańsk 2008.
Ch. Baudelaire, Malarz życia nowoczesnego / współczesnego, wyd. i tłum. dowolne.
F. Nietzsche, Narodziny tragedii, przeł. L. Staff, Kraków 2004 (wybrane fragmenty).
F. Nietzsche, Jutrzenka. Myśli o przesądach moralnych, przeł. L. M. Kalinowski, posłowie napisała M. Kopij, Kraków 2006 (wybrane fragmenty).
F. Nietzsche, Niewczesne rozważania, przeł. L. Staff, posł. napisał D. Misztal, Kraków 2003 (wybrane fragmenty).
Wybrane wedle potrzeb studentów teksty powieściowe, dramatyczne, poetyckie twórców europejskich oraz polskich.
Literatura uzupełniająca (do wyboru jako kontekst zajęć teoretycznych):
R. Ingarden, Sprawa formy i treści w dziele literackim, „Życie Literackie” 1937, z. 5.
W. Pawluczuk, Żywioł i forma: wstęp do badań empirycznych nad kulturą współczesną, Warszawa 1978.
H. Markiewicz, Polskie dyskusje o formie i treści; Polskie przygody estetyki Taine’a [w:] tegoż, Z dziejów polskiej wiedzy o literaturze. Prace wybrane, Kraków 1998, t. 6.
Przemiany formuły polskości w II połowie XIX wieku, praca zbiorowa pod red. J. Maciejewskiego, Warszawa 1999.
E. Kasperski, Dialog i dialogizm. Idee – formy – tradycje, Warszawa 1994.
M. Delaperrière, Fragment i całość czyli Dylematy nowoczesności, „Teksty Drugie” 1997, nr 3.
E. Donato, Ruiny pamięci. Fragmenty archeologiczne i artefakty tekstowe, „Pamiętnik Literacki” 1986, z. 3.
J.-L. Galay, Problemy dzieła fragmentarycznego: Valéry, przeł. A. Labuda, „Pamiętnik Literacki” 1978, z. 4.
W. Hilsbecher, Fragment o fragmencie [w:] tegoż, Tragizm, absurd i paradoks, Warszawa 1972.
F.H. Mautner, Maksymy, sentencje, fragmenty, aforyzmy, przeł. M. Łukasiewicz, „Pamiętnik Literacki” 1978, z. 4.
Nowela. Opowiadanie. Gawęda. Interpretacje małych form narracyjnych, pod red. K. Bartoszyńskiego, M. Jasińskiej-Wojtkowskiej i S. Sawickiego, Warszawa 1974.
J. Trzynadlowski, Małe formy literackie, Wrocław 1977.
M. Zaleski, Formy pamięci, Gdańsk 2004.
H. Ratuszna, „Błysk obrazu”. Z zagadnień krótkich form narracyjnych w literaturze Młodej Polski, Toruń 2009.
Krótkie formy narracyjne w literaturze Młodej Polski. Nowela. Studia pod red. H. Ratusznej i R. Siomy, Toruń 2006.
Małe prozy Konopnickiej i Orzeszkowej, red. I. Wiśniewska, B. Obsulewicz-Niewińska, Lublin 2010.
E. Ihnatowicz, Literatura drugiej połowy XIX wieku (1864-1914), Warszawa 2000.
J. Maciejewski, Miejsce pozytywizmu polskiego w XIX-wiecznej formacji kulturowej [w:] Pozytywizm. Języki epoki, praca zbiorowa pod red. G. Borkowskiej i J. Maciejewskiego, Warszawa 2001.
T. Budrewicz, Dyskurs okołopozytywistyczny. Operowanie pojęciem „pozytywizm” przez jego oponentów [w:] Pozytywizm. Języki epoki, praca zbiorowa pod red. G. Borkowskiej i J. Maciejewskiego, Warszawa 2001.
J. Maciejewski, Wiek XIX jako formacja kulturowa i dziewiętnastowieczność jako antywartość, „Wiek XIX” 2008, s. 73-80.
M. Gloger, Pozytywizm: między nowoczesnością a modernizmem, „Pamiętnik Literacki” 2007, z. 1, s. 5-19.
B. Mazan, Pozytywizm warszawski z perspektywy mikroświatów tekstowych, Łódź 2002.
H. Markiewicz, Spór o przełom pozytywistyczny, „Teksty Drugie” 1990, nr 5/6.
Przełom antypozytywistyczny w polskiej świadomości kulturowej końca XIX wieku, red. T. Bujnicki, J. Maciejewski, Wrocław 1986.
E. Paczoska, Latarnia czarnoksięska, czyli dziewiętnastowieczność i nowoczesność, „Wiek XIX” 2008, s. 39-53.
E. Paczoska, Prawdziwy koniec XIX wieku. Śladami nowoczesności, Warszawa 2010.
E. Ihnatowicz, Bohaterowie polskiej prozy współczesnej 1864-1918. Artyści, twórcy, Warszawa 1999.
Lektury polonistyczne. Od realizmu do preekspresjonizmu, red. G. Matuszek, Kraków 2001.
J. Tomkowski, Mój pozytywizm, Warszawa 1993.
E. Paczoska, O formę przeciw formie: Prus i Gombrowicz [w:] tejże, Dojrzewanie, dojrzałość i niedojrzałość. Od Bolesława Prusa do Olgi Tokarczuk, Warszawa 2004.
A. Martuszewska, Poetyka polskiej powieści dojrzałego realizmu (1876-1895), Wrocław 1977.
A. Martuszewska, Pozytywistyczna mowa ezopowa w kontekście literackich kategorii dotyczących milczenia i przemilczenia, „Pamiętnik Literacki” 1986, z. 2.
A. Martuszewska, Pozytywistyczne parabole, Gdańsk 1997.
B. Mazan, Pozytywizm warszawski z perspektywy mikroświatów tekstowych, Łódź 2002.
A. Mazur, Parnasizm w poezji polskiej drugiej połowy XIX i na początku XX wieku, Opole 1993.
A. Mazur, Transcendencja realistów. Motywy metafizyczne w polskiej i niemieckiej prozie II połowy XIX wieku, Opole 2001.
J. Miklaszewska, Antyutopia w literaturze Młodej Polski, Wrocław 1988.
M. Podraza-Kwiatkowska, Wolność i transcendencja. Studia i eseje o Młodej Polsce, Kraków 2001.
M. Popiel, Oblicza wzniosłości. Estetyka powieści młodopolskiej, Kraków 1999.
M. Stala, Pejzaż człowieka. Młodopolskie myśli i wyobrażenia o duszy, duchu i ciele, Kraków 1994.
R. Sheppard, Problematyka modernizmu europejskiego [w:] Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, pod red. i ze wstępem R. Nycza, Kraków 2004, s. 71-140.
Odkrywanie modernizmu, red. R. Nycz, Kraków 2004.
K. Wyka, Młoda Polska, Kraków 1977.
Modernizm – spotkania. Antologia, red. E. Paczoska i L. Magnone, Warszawa 2008.
R. Nycz, Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wrocław 1997.
R. Nycz, Literatura jako trop rzeczywistości. Poetyka epifanii w nowoczesnej literaturze polskiej, Kraków 2001.
A. Z. Makowiecki, Młoda Polska i dwa modernizmy, Toruń 2009.
M. Jay, Kryzys tradycyjnej władzy wzorku. Od impresjonistów do Bergsona [w:] Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, pod red. i ze wstępem R. Nycza, Kraków 2004, s. 295-330.
M.P. Markowski, Polska literatura nowoczesna. Leśmian, Schulz, Witkacy, Kraków 2007.
J. Habermas, Filozoficzny dyskurs nowoczesności, przekł. M. Łukasiewicz, Kraków 2005.
A. Bielik-Robson, Jednostka [w:] tejże, Inna nowoczesność. Pytania o współczesną formułę duchowości, Kraków 2000, s. 17-122.
D. Sajewska. „Chore sztuki”. Choroba/tożsamość/dramat. Przemiany podmiotowości oraz formy dramatycznej w utworach scenicznych przełomu XIX i XX wieku, Kraków 2005, s. 12-126.
E. Boniecki, Modernistyczny dramat ciała: Maria Komornicka, Warszawa 1998.
J. Habermas, Modernizm – niedokończony projekt, [w:]
Modernistyczne źródła dwudziestowieczności, red. A. Z. Makowiecki i M. Dąbrowski, Warszawa 2003.
M. Głowiński, Powieść młodopolska. Studium z poetyki historycznej, Kraków 1997.
W. Gutowski, Mit-eros-sacrum. Sytuacje młodopolskie, Bydgoszcz 1999.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: