„Sprasowany zator”. Atrybuty / predykaty / epitety 3001-B461TL1
Na początku był epitet. Tak przynajmniej wynika z „Biblii” – Bóg mocą pierwszego słowa powołał do istnienia świat materialny: „Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię. A ziemia była zupełnym pustkowiem, ciemność zalegała głębię wód, a tchnienie Boże unosiło się nad wodami” (tzw. „Biblia poznańska”). Oto powstają niebo i ziemia. Ich cechy są już od początku ustalone: ziemia jest pusta, ciemności zaś spowijają wodne głębiny. Wszystko dzięki epitetowi: zwornikowi kreacyjnej energii stwórczego słowa.
Epitet zdaje się środkiem stylistycznym (figurą retoryczną) niewinnym, naturalnym. Ot, przymiotnik, imiesłów czy rzeczownik ustalające właściwości przedmiotu, pełniące funkcję określającą wobec danego rzeczownika. Tymczasem jest to środek stylistyczny bodaj czy nie najgroźniejszy ze wszystkich opisanych w słownikach terminów literackich, najbardziej demiurgiczna spośród figur retorycznych. Każdy bowiem twórca świata – wszystko jedno: prawdziwego czy prawdopodobnego, realnego i materialnego czy fikcyjnego i literackiego; kreując ten świat i zapełniające go byty, zarazem ustala pensum określających je cech, atrybutów. Mechanizm epitetu to po prostu fundamentalne instrumentarium demiurga, najbardziej podstawowe spośród narzędzi, jakie znaleźć można w kosmogonicznych fabrykach.
Każdy gest twórczy, każde przypisanie danej rzeczy jakichś właściwości, stworzeniu jakiegoś zespołu cech, to podstawowa filozoficzna predykacja – sedno wszelkiej ontologii i metafizyki. Cokolwiek istnieje – ma jakieś cechy, jest nośnikiem określonych atrybutów. Jeżeli istnienie istnieje, to dzieje się tak przede wszystkim i w pierwszej kolejności mocą tego, co filolodzy nazywają właśnie epitetem.
Seminarium poświęcone zostanie rozmaitym trybom wiązania bytów z atrybutami, rzeczy z właściwościami. Prześledzimy transfery cech w literackich dziełach stworzenia, sposoby ich stabilizowania oraz mechanizmy rozwałki tożsamości materialnej. Albowiem jeżeli rzecz zostaje związana z określoną cechą, właściwością, prawdopodobnie dochodzić musi także do przypadków rozplecenia takiego ontologicznego węzła.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
Student rozpoznaje rozmaite doktryny myślowe, pola metodologiczne i paradygmaty pojęciowe, jak i filozoficzne, które ukształtowały sposoby przypisywania danych cech ich nośnikom - rzeczom, bytom. Potrafi poddać krytycznej refleksji założenia, tezy, proces dowodzenia oraz wnioski stawiane w tekstach dyskursywnych. Potrafi zderzać ze sobą porządki myślowe, metodologie i pojęcia należące do rozmaitych dziedzin wiedzy. Potrafi wykorzystać poddawane teksty teoretyczne we własnej pracy badawczej, analitycznej, interpretacyjnej.
Kryteria oceniania
Aktywność podczas zajęć; przygotowanie referatu/ opracowania tekstu teoretycznego; przygotowanie pracy magisterskiej.
Literatura
Wybrana literatura:
1. Arystoteles, „Fizyka”, przeł. K. Leśniak, Warszawa 1968
2. Arystoteles, „Metafizyka”, przeł. K. Leśniak, Warszawa 1984
3. A. Badiou, „Byt i zdarzenie”, przeł. P. Pieniążek, Kraków 2010
4. R. Barthes, „Podstawy semiologii”, przeł. A. Turczyn, Kraków 2009
5. W. Bolecki, „Poetycki model prozy w dwudziestoleciu międzywojennym”, Kraków 1996
6. A. Brodzka, „O kryteriach realizmu w badaniach literackich”, Warszawa 1966
7. J. Brzękowski, „Szkice literackie i artystyczne 1925-1970”, wyb., oprac. A.K. Waśkiewicz, Kraków 1978
8. L. Buczkowski, „Kąpiele w Lucca”, Kraków – Wrocław 1984
9. L. Buczkowski, „Pierwsza świetność”, Kraków 1978
10. L. Buczkowski, „Proza żywa”, Bydgoszcz 1986
11. S. Chwin, „Krótka historia pewnego żartu”, Gdańsk 1999
12. A. Ciompa, „Duże litery”, Kraków 1933
13. S. Swen Czachorowski, „Pejzaż gnojnej góry”, Warszawa 1968
14. S. Swen Czachorowski, „Poezje wybrane”, wyb. K. Gąsiorowski, Warszawa 1987
15. S. Swen Czachorowski, „Wieczerza ludzka”, Warszawa 1977
16. T. Czyżewski, „Wiersz i utwory teatralne”, oprac. J. Kryszak, A.K. Waśkiewicz, Gdańsk 2009
17. G. Deleuze, „Logika sensu”, przeł. G. Wilczyński, Warszawa 2011
18. J. Derrida, „Głos i fenomen”, przeł. B. Banasiak, Warszawa 1997
19. T. Dobrzyńska, „Mówiąc przenośnie… Studia o metaforze”, Warszawa 1994
20. T. Dobrzyńska, „Tekst. Próba syntezy”, Warszawa 1992
21. U. Eco, „Teoria semiotyki”, przeł. M. Czerwiński, Kraków 2009
22. O. Freidenberg, „Obraz i pojęcie”, przeł. B. Żyłko, Gdańsk 2007
23. W. Gombrowicz, „Kosmos”, Kraków 1988
24. M. Heidegger, „Ontologia (hermeneutyka faktyczności)”, przeł. M. Bonecki, J. Duraj, Toruń 2007
25. J. Hillis Miller, “The Linguistic Moment”, Princeton 1985
26. E. Husserl, „Badania logiczne”, przeł. J. Sidorek, t. II, cz. 1-2, Warszawa 2000
27. „Językoznawstwo strukturalne. Wybór tekstów”, red. H. Kurkowska, A. Weinsberg, Warszawa 1979
28. R. Jakobson, „W poszukiwaniu istoty języka”, t. I-II, wyb., red. M.R. Mayenowa, Warszawa 1989
29. B. Jasieński, „Poezje zebrane”, oprac. B. Lentas, Gdańsk 2008
30. S. Jodłowski, „Studia nad częściami mowy”, Warszawa 1971
31. Z. Klemensiewicz, „Podstawowe wiadomości z gramatyki języka polskiego”, Warszawa 1973
32. Z. Klemensiewicz, „Składnia opisowa współczesnej polszczyzny kulturalnej”, Kraków 1937
33. M. Kwietniewska, „RES. Studium transformacji pojęcia rzeczy od Hegla do dekonstrukcji filozoficznej”, Łódź 2009
34. P. de Man, „Ideologia estetyczna”, przeł. A. Przybysławski, Gdańsk 2000
35. P. de Man, “The Rhetoric of Romanticism”, New York 1984
36. A. Martuszewska, „Poetyka polskiej powieści dojrzałego realizmu (1876-1895)”, Wrocław 1977
37. K. Miłobędzka, „zbierane, gubione 1960-2010”, Wrocław 2010
38. R. Nycz, „Język modernizmu”, Kraków 1997
39. A. Okopień-Sławińska, „Semantyka wypowiedzi poetyckiej”, Kraków 2001
40. M. Perloff, “The Futurist Moment”, Chicago 1996
41. M. Perloff, “Wittgenstein’s Ladder”, Chicago 1996
42. B. Prus, „Literackie notatki o kompozycji”, wyb., oprac. A. Martuszewska, Gdańsk 2010
43. B. Prus, „O ideale doskonałości”, Warszawa 1982
44. Z. Saloni, M. Świdziński, „Składnia współczesnego języka polskiego”, Warszawa 2001
45. B. Schulz, „Proza”, Kraków 1973
46. A. Stern, „Głód jednoznaczności i inne szkice”, Warszawa 1972
47. A. Stern, „Wiersze zebrane”, t. I-II, oprac. A.K. Waśkiewicz, Kraków 1985-1986
48. K. Truchanowski, „Zatrute studnie”, Warszawa 1957
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: