Nieznana epoka w literaturze polskiej 1795-1830 3001-B430LR2
Konwersatorium otwiera przed uczestnikami pytania o specyfikę literatury polskiej lat 1795–1830. W tradycyjnych opisach historycznoliterackich okres ten jest nazywany – z jednej strony – oświeceniem postanisławowskim, z drugiej preromantyzmem (do 1822) i romantyzmem przedlistopadowym (1822–1830). Zamiast przypisywać utwory z tego czasu jednej lub drugiej epoce, warto zastanowić się nad jego odrębnością, bez upraszczających klasyfikacji dzieł i zjawisk jako oświeceniowych lub romantycznych.
Uczestnicy zajęć podejmą próbę odpowiedzi na pytanie, jak możliwe było współistnienie klasycyzmu, romantyzmu, sentymentalizmu i rokoka. W niezgodzie z deprecjonującymi opiniami na temat „pseudoklasycyzmu” i na przekór legendzie walki klasyków z romantykami – podjęte zostaną kwestie cech charakterystycznych literatury polskiej lat 1795–1830 jako całości, a także jej związki z europejskimi zjawiskami znamiennymi dla epoki: sternizmem, osjanizmem, gotycyzmem, bajronizmem, werteryzmem.
Czy istniała przeoczona epoka w literaturze polskiej? Na podstawie dyskusji nad tekstami literackimi i lektury studiów historycznoliterackich spróbujemy zweryfikować dotychczasowe ustalenia periodyzacyjne i odczytać teksty w innych kategoriach niż „późne oświecenie” i „pierwiosnki romantyzmu”.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
– Znajomość różnych koncepcji periodyzacyjnych dotyczących historii literatury polskiej.
– Umiejętność krytycznej oceny narracji historycznoliterackiej dotyczącej tzw. przełomu oświeceniowo-romantycznego.
– Znajomość tekstów literackich z tzw. doby przełomu, pomijanych zazwyczaj w dydaktyce na różnych poziomach kształcenia, a decydujących o obliczu literatury polskiej w pierwszych dziesięcioleciach XIX w.
– Umiejętność określenia złożonych relacji łączących różne prądy literackie (klasycyzm, rokoko, sentymentalizm, romantyzm).
– Umiejętność usytuowania literatury polskiej na tle ogólnoeuropejskich tendencji ideowych i estetycznych ostatniej ćwierci XVIII wieku i pierwszych dekad XIX wieku (gotycyzm, osjanizm, sternizm, bajronizm itp.).
Kryteria oceniania
– Kontrola obecności (dopuszczalna dwukrotna nieobecność bez obowiązku odrabiania zajęć);
– ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność);
– końcowa rozmowa lub praca zaliczeniowa.
Literatura
Teksty trudno dostępne zostaną udostępnione w formie kserokopii przez prowadzącego.
1. O cezurze 1795 roku. Pytania o periodyzację historycznoliteracką. Kiedy zaczyna się i ile trwa polski romantyzm? Kiedy kończy się oświecenie?
J. Ziomek, Epoki i formacje w dziejach literatury, „Pamiętnik Literacki” 1986, z. 4.
2. Programy poezji obywatelskiej. Poezja rewolucyjna
J. Morelowski, Treny [w:] tegoż, Wiersze..., Wrocław 1983 (treny I, II, V, VI);
K. Koźmian, Oda na zawieszenie orłów francuskich w Lublinie; Oda na upadek dumnego w roku 1815 [w:] tegoż, Wybór poezji, Kraków 2002;
A. Feliński, Hymn na rocznicę ogłoszenia Królestwa Polskiego [w:] Świat poprawaiać – Zuchwałe rzemiosło. Antologia poezji polskiego Oświecenia, oprac. T. Kostkiewiczowa, Z. Goliński, Warszawaa 1981;
A. Goreckiego, Śmierć zdrajcy ojczyzny, „Tygodnik Polski i Zagraniczny” 1818, nr 14.
Kontekstowo: A. Mickiewicz, Konrad Wallenrod [w:] tegoż, Dzieła, t. II, Warszawa 1998.
3. Czy Polska jest na północy? Pytania o geografię literatury
A.J. Czartoryski, Bard polski 1795 r., Brody 1912;
S. Jaszowski, Olgar. Śpiewak narodowy, „Wanda” 1822, t. IV, nr 20;
A. Malczewski, Maria, Wrocław 1958.
Kontekstowo: J. Macpherson, Pieśni Osjana, Kraków 2002 (fragmenty); J.G. Herder, Myśli o filozofii dziejów (roz. 4 z Księgi XVI) [w:] tegoż, Wybór pism, Wrocław 1987.
4. Kiedy poezja zeszła pod strzechy? Dumy i ballady
J.U. Niemcewicz, Śpiewy historyczne, Kraków 2002 (wybrane wiersze);
K. Tymowski, Dumania żołnierza polskiego w starożytnym zamku Maurów nad Tagiem [w:] tegoż, Poezje zebrane, Warszawa 2005;
A. Mickiewicz, Ballady i romanse [w:] tegoż, Dzieła, t. I, Warszawa 1998 (wybrane wiersze).
Kontekstowo: L. Rhesa, O poezji ludu litewskiego, „Pamiętnik Warszawski” 1822, nr 11;Rzut oka na pieśni ludów u starożytnych Greków, „Tygodnik Polski” 1819, t. III, nr 34.
5. Czy istnieje rokoko?
J. Szymanowski, Listy o guście czyli smaku [w:] Ludzie Oświecenia o języku i stylu, oprac. Z. Florczak, L. Pszczołowska, Warszawa 1958;
S. Trembecki, Wiersze wybrane, Warszawa 1965 (wybrane wiersze).
6. Co to jest klasycyzm w roku 1817?
A. Feliński, Barbara Radziwiłłówna, Kraków 2003;
T. Zaborowski, Parnas we śnie, „Tygodnik Polski i Zagraniczny” 1818, t. III, nr 30.
7. Sfinks polskiej literatury. O co chodzi w Zimie miejskiej Adama Mickiewicza?
A. Mickiewicz, Zima miejska [w:] tegoż, Dzieła, t. I, Warszawa 1998;
A.B., Zima, „Pamiętnik Warszawski” 1818, nr 2;
H. Chyliński, Powrót ze wsi do miasta, „Tygodnik Polski” 1820, nr 12.
8. Strach i literatura. Powieści gotyckie
A. Mostowska, Zamek Koniecpolskich, Wilno 1806;
Fakultatywnie, ale warto: M.G. Lewis, Mnich, Warszawa 1997.
Kontekstowo: J. Potocki, Rękopis znaleziony w Saragossie, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1956.
9. Poezja grobów i cmentarzy
I. Krasicki, Rozmowy umarłych, Warszawa 1987;
K. Brodziński, Wiersz żałobny, „Pamiętnik Warszawski” 1817, nr 8;
O pogrzebach i cmentarzach, „Tygodnik Polski” 1820, t. I;
A. Mickiewicz, Dziady. Część II [w:] Dzieła, t. III, Warszawa 1995.
10. Polskie warianty sternizmu
M. Wirtemberska Malwina czyli Domyślność serca, Warszawa 1978 – albo: F. Skarbek, Pan Antoni, Kraków 2003 (do wyboru).
Kontekstowo: L. Sterne, Podróż sentymentalna, tłum. A. Glinczanka, Wrocław 1973.
11. Historia pewnej sekty moralnej
Poezya filomatów, oprac. J. Czubek, t. I i II, Kraków 1922 (wybrane wiersze);
A. Witkowska, Rówieśnicy Mickiewicza, Warszawa 1998.
12. Czy jest możliwy romantyzm bez romantyków? Legenda sporu
F. Wężyk, O poezji w ogólności, „Pamiętnik Warszawski” 1815, nr 9;
F. Morawski, Klasycy i romantycy polscy w dwóch listach wierszem [w:] Walka romantyków z klasykami, oprac. S. Kawyn Wrocław 1960.
13. Cierpienia młodego Edmunda. Po co wymyślono romantyzm?
S. Witwicki, Edmund, Warszawa 1829;
A. Mickiewicz, Dziady. Część IV [w:] Dzieła, t. III, Warszawa 1995.
14. Kiedy kończy się nieznana epoka? Koniec czy początek romantyzmu?
M. Mochnacki, O literaturze polskiej w wieku dziewiętnastym [w:] tegoż, Poezja i czyn, Warszawa 1987.
Kontekstowo: J. Słowacki, Godzina myśli, Kraków 1999; S. Garczyński, Wacława dzieje, Warszawa 1973; A. Mickiewicz, Pan Tadeusz [w:] tegoż, Dzieła, t. IV, Warszawa 1998.
Literatura przedmiotowa (dla zainteresowanych):
B. Dopart, Mickiewiczowski romantyzm przedlistopadowy, Kraków 1992;
Europejskie źródła myśli estetyczno-literackiej polskiego Oświecenia, oprac. T. Kostkiewiczowa, Z. Goliński, Warszawa 1997;
M. Janion, Niesamowita Słowiańszczyzna, Kraków 2006;
J. Kleiner, Sentymentalizm i preromantyzm, Kraków 1975;
T. Kostkiewiczowa, Co to jest klasycyzm? Wprowadzenie do (kolejnej) dyskusji [w:] Długie trwanie. Różne oblicza klasycyzmu, red. R. Dąbrowski, B. Dopart, Kraków 2011;
T. Kostkiewiczowa, Klasycyzm, sentymentalizm, rokoko. Szkice o prądach literackich polskiego Oświecenia, Warszawa 1979;
Manifesty romantyzmu 1790-1830: Anglia, Niemcy, Francja, oprac. A. Kowalczykowa, Warszawa 1995;
S. Pietraszko, Doktryna literacka polskiego klasycyzmu, Wrocław 1966;
D. Seweryn, „...jak tam zaszedłeś”. Mickiewicz w szkole klasycznej, Lublin 1997;
Walka romantyków z klasykami, oprac. S. Kawyn, Wrocław 1960;
M. Stanisz, Wczesnoromantyczne spory o poezję, Kraków 1998;
P. Żbikowski, Klasycyzm postanisławowski: zarys problematyki, Warszawa 1999;
P. Żbikowski, „...bolem śmiertelnym ściśnione mam serce...”. Rozpacz oświeconych u źródeł przełomu w poezji polskiej w latach 1793–1805, Wrocław 1998.
Inne teksty będą przywoływane w zależności od zainteresowań uczestników i kierunków dyskusji.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: