Bachtin: Ja - Inny 3001-A664TL2
W roku akademickim 2006/07 rozpoczynam seminarium magisterskie, którego głównym bohaterem będzie Michaił Bachtin - autor znany z obowiązkowej listy lektur z poetyki, a zarazem najzupełniej obcy.
Prace (literaturoznawcze? filozoficzne? lingwistyczne? antropologiczne?) Bachtina stały się od lat 60-tych XX wieku najbardziej bodaj intrygującym fenomenem światowej humanistyki. Ma w Anglii, na uniwersytecie w Sheffield, swoje Centrum Badawcze, podobne w Kanadzie, dwa międzynarodowe periodyki, co 4 lata odbywają się poświęcone mu międzynarodowe kongresy. Pod wpływem jego teorii powstawały powieści, jemu samemu poświęcono także wiele utworów literackich Do jego rozpraw przyłączali się, nimi inspirowali, asymilowali je, zawłaszczali, tłumaczyli i przekształcali przedstawiciele wszystkich bez XX-wiecznych przesady kierunków myślowych: strukturalizmu, semiotyki, hermeneutyki, fenomenologii, egzystencjalizmu, poststrukturalizmu, dekonstrukcji i pragmatyzmu, kognitywistyki, wszystkich też (bez przesady) dyscyplin naukowych (najlepiej świadczy o tym wydana 5 lat temu The Annotated Bakhtin Bibliography - tomiszcze liczące sobie 413 stron). Równie fascynująca, jak dzieło Bachtina, było (i jest, jak się okazuje) jego życie.
Polska wiedza o Bachtinie, jego życiu i twórczości, kontekście historycznym - intelektualnym i artystycznym, nie jest - na tle światowej - w dobrej kondycji (jak i w ogóle wiedza o humanistyce środkowo- i wschodnioeuropejskiej, w tym także rodzimej). Nie dysponujemy ani jedną jego przyzwoitą monografią myślieciela. Wstydliwe są zaległości tłumaczeniowe (szczególnie gdy zważyć, że w Rosji ukazują się właśnie 7-tomowe Dzieła zebrane). Ignorancja sięga tak daleko, że podstawowe bachtinowskie idee (różnojęzyczności, wielogłosowości, niewspółobecności,) przyswajamy za pośrednictwem anglojęzycznych tłumaczeń, używając coraz powszechniej terminów "heteroglozja", "multilingwizm, "egzotopia", a autorstwo "danego-zadanego", "innego" bądź "dialogu" przypisujemy Derrridzie, Barthesowi i Taylorowi.
W tej się sytuacji nie powinna dziwić propozycja "powrotu do źródeł": podjęcie analizy życia i prac Bachtina oraz jego tzw. "kół" (newelskiej szkoły filozoficznej, szkoły witebskiej i petersburskiej), prac mu poświęconych i prac (także literackich) wyrosłych z jego kręgu myślowego. Zakładam, że poszukiwania seminaryjne powinny przynieść także pożytek w postaci przekładów rozpraw Bachtina, które wejdą do przygotowywanej dwutomowej antologii "Bachtin. Ja - Inny".
Do udziału w seminarium zapraszam jednak nie tylko obecnych i przyszłych bachtinologów. Znajdzie się na nim miejsce dla zainteresowanych przemianami literaturoznawstwa XX wieku, w tym zwłaszcza badaczami rosyjskimi i polskimi - wciąż czekającymi na swoich odkrywców (jak Dawid Hopensztand i inni przedstawiciele Warszawskiego Koła Polonistów działającego w latach międzywojennych na naszym Wydziale). Krótko mówiąc - dla wszystkich, którym nie jest obca idea, iż teoria literatury narodziła się na początku XX wieku właśnie w Europie środkowej i wschodniej. O że rodziła się współbieżnie z przemianami dokonującymi się w naukach o kulturze, społeczeństwie i przyrodzie, w filozofii i filozofii wiedzy, a także - w sztuce Pierwszej Wielkiej Awangardy Europejskiej. Kompetencja w języku rosyjskim i angielskim, acz pożądana, nie jest niezbędna.
Rodzaj przedmiotu
Literatura
I Teksty Bachtina i/lub jego "kół"
/1/ Michaił M. Bachtin, Sobranije soczinienij : wybrane rozprawy z tomów: t. 1: Moskwa 2003; t. 2: Moskwa 2000; t. 5: Moskwa 1996; t. 6: Moskwa 2002;
/2/ M. M. Bachtin (Pod maskoj). Frojdizm. Formal'nyj mietod w litieraturowiedienii. Marksizm i fiłosofija jazyka. Stat'ti, Moskwa 2000;
/3/ Bachtin. Dialog - język - literatura, red. E. Czaplejewicz i E. Kasperski, Warszawa 1983;
/4/ M. M. Bachtin, Problemy poetyki Dostojewskiego, przeł. N. Modzelewska, Warszawa 1970;
/5/ M. M. Bachtin, Twórczość Francoisa Rabelais'go a ludowa kultura średniowiecza i renesansu, przeł. A. i A. Goreniowe, Kraków 1975;
/6/ M. M. Bachtin, Problemy literatury i estetyki, przeł. W. Grajewski, Warszawa 1984;
/7/ M. M/. Bachtin, Estetyka twórczości słownej, przeł. D. Ulicka, Warszawa 1989;
/8/ W/ Wołoszynow, Z historii form wypowiedzi w konstrukcjach języka, przeł. Z. Saloni, w: Rosyjska szkoła stylistyki, red. M. R. Mayenowa i Z. Saloni, Warszawa 1970;
/9/ P. Miedwiediew, Ważniejsze zadania literaturoznawstwa, przeł. E. Czaplejewicz, w: Marksizm i literaturoznawstwo współczesne, red. A. Lam i B. Owczarek, Warszawa 1979;
II Rozprawy bachtinologiczne:
1/ The Bakhtin Circle: a Timeline, w: The Bakhtin Circle. In the Master's Absence, s. 250-275, ed. by Craig Brandist, David Shepherd, Galin Thaniov, Manchester 2004;
2/ K. Hirschkopf, Bakhtin Myths and Bakhtin History, w: jego, Mikhail Bakhtin. An Aesthetic for Democracy, s. 111-192, Oxford 1999;
3/S. Boczarow, Sobytije bytija, "Nowyj Mir" 1995, nr 11 (s. 211 -221); przedr. w: Michaił Bachtin: pro et contra. Licznost' i tworczestwo M. M. Bachtina w ocenke russkoj i mirowoj gumanitarnoj mysli. Antołogija, t. 2, s. 277-293, wyd. przygotował K. G. Isupov, Sank-Peterburg 2002;
4/ J. Miedwiediew, D. Miedwiediewa, Krug M. M. Bachtina kak "mysliaszczij kollektiw", "Zwiezda" 2006, nr 7, s. 194-206;
5/ D. Shepherd, Bakhtin and the Methodologies of the Human Sciences: the problem of the text, w: Bakhtin and His Intellectual Ambience, s. 21-33,red. Bogusław Żyłko, Gdańsk 2002;
6/ C. Emerson, Outsideness, w; jej, Thw First Hundred Years of Mikhail Bakhtin (s. 221-242), Princeton, New Jersey, 1997;
7/ V. Liapaunov, Nieskol'ko niepritiazatiel'nych riekomendacii dlia czitajuszczich Bachtina, w: Bachtinskij sbornik V, s. 193-209, red. W. Machlin, Moskwa 2004;
8/ G. S. Morson, C. Emerson, Global Concepts: Prosaisc, Unfinalizibility, Dialogue, w: ich, Mikhail Bakhtin: Creation of a Prosaic, s. 15-37, Stanford Calif. 1990
9/ J. M. Curtis, Michael Bakhtin, Nietzsche, and Russian prerevolutionary thought, w: Nietzsche in Russia, s. 331-354, ed. Berenice Glatzer Rosenthal, Princeton 1986;
10/ N. Braginska, Słowianskoje wozrożdienije anticznosti, w: Russkaja tieorija 1920-1930 gody. Matieriały 10-ch Łotmanowskich cztienij. Moskwa diekabr' 2002, s. 49-80, Moskwa 2004;
11/ K. Clark, M. Holquist, Freudianism, w: ich, Mikhail Bakhtin, s. 171-185, Cambridge Mass. and London 1984;
12/ C. Brandist, The Vygotskii and Bachtin Circles: Explaining the convergence ( 21 stron maszyn.); artykuł niepublikowany, powstały w ramach projektu The rise of Sociological Linguistics in the Soviet Union, 1917-1938: Institutions, Ideas and Agendas, prowadzonego przez the Bakhtin Centre, Department of Russian and Slavonic Studies at the University of Sheffield, U.K.
13/ P. de Man, Dialogue and Dialogism, w: jego, The Resistance to theory, s. 106-114 (wg. wyd. 3 1993), foreword by Wlad Godzich, Minneapolis - London 1986;
14/ D. LaCapra, Bakhtin, Marxism and the carnivalesque, w: jego, Rethinking Intellectual History. Texts, Contexts, Language, s.291-324, Ithaca and London 1983;
15/D. Carroll, Narrative heterogenity, and the question of the political: Bakhtin and Lyotard, w: The Aims of Representation. Subject/Text/History, s. 69-105, ed. by Murray Krieger, New York 1987.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: