Teoria literatury I 3001-1143TL
Pierwszy cel wykładu to wydobycie ciągłości myśli literaturoznawczej w XX - XXI wieku. Wobec wciąż ponawianego pytania o interpretację naszej współczesnej wiedzy o literaturze jako nowoczesnej lub ponowczesnej, ma on przekonać, iż tzw. przełom ponowoczesny kontynuuje (dys-kontynuje) główne idee filozoficzne, lingwistyczne antropologiczne, psychologiczne i socjologiczne sformułowane na początku i w 1. połowie XX stulecia. Stanowią one niezmiennie aktualny kontekst dla ujęć z połowy 2., które poza nim pozostają niezrozumiałe. Innymi słowy - wykład zmierza do demistyfikacji "mitu przełomu postmodernistycznego". Drugim celem jest ukazanie teorii literatury jako refleksji sui generis antropologicznej - głęboko powiązanej z innymi dyscyplinami wiedzy o kulturze, języku i sposobach kategoryzacji Lebenselt, a także z praktykami artystycznymi. Takie ujęcie teorii pozwala na reinterpretację jej historii naświetlanej w kategoriach "przełomów" i "zwrotów", a niekiedy zmierzającej do wykazania jej "śmierci.
Cele te będą towarzyszyły całorocznej prezentacji współczesnych, XX-wiecznych i późniejszych, z pierwszych lat XXI wieku, tzw. kierunków w badaniach literackich. W centrum umieszczone zostaną te - prawdziwie nowatorskie, założycielskie - ujęcia środkowo- i wschodnioeuropejskie z lat 15. - 30. XX wieku, które inicjowały dominującą potem myśl francuską i północnoatlantycką w latach 50-60., a które dziś ponownie są w niej najważniejszymi autorytetami.
Przegląd rozpoczyna próba "zmapowania" (usystematyzowania) nowoczesnej teorii literatury - wskazania ich głównych linii rozwojowych idących od kierunków zwanych tradycyjnie neoidealistycznymi po antropologiczne. Następnie dokonana zostanie szczegółowa rekonstrukcja założeń i celów hermeneutyki, fenomenologicznej filozofii literatury, formalizmu, strukturalizmu i semiotyki, teorii literatury jako aktu mowy, socjologii literatury, psychoanalizy, dekonstrukcjonizmu i poststrukturalizmu. Osobno, przekrojowo przez historię, przedstawione zostaną węzłowe problemy podejmowane we wszystkich właściwie formacjach i nurtach literaturoznawstwa (związku intencji i znaczenia, znaczenia i interpretacji, relacji miedzy ukształtowaniem wypowiedzi a jej semantyką, stosunku tekstu do kontekstu/-ów, interpretacji teoretyczno- i historycznoliterackiej, procesu twórczego i odbiorczego, komparatystyki wewnątrzliterackiej i międzydyscyplinowej). Znaczną część uwagi będzie też poświęcona głównym bohaterom literaturoznawstwa XX wieku w związku z przekonaniem, iż tekst teoretycznoliteracki, nie inaczej niż literacki, to tekst mający indywidualnego autora, a dzieje nauki "bez nazwisk" deformują jej ogląd.
Tematyka wykładów w semestrze I przedstawia się następująco (uwaga: jednostka tematyczna nie odpowiada jednostce wykładowej):
1. Rzut oka na kierunki w badaniach literackich od przełomu XIX i XX wieku do przełomu XX i XXI wieku (paradygmaty, formacje, orientacje).
2. Przełom antypozytywistyczny w różnych naukach o kulturze.
3. Neodealizm niemiecki, francuski i włoski. Polska nauka o literaturze na początku XX wieku.
2. Hermeneutyka i hermeneutyki: od Diltheya do Caputo.
3. Fenomenologiczne filozofie literatury: Ingarden.
4. Szkoła genewska i szkoła z Konstancji.
5. Proces historycznoliteracki: główne problemy metodologiczne. 6. Odbiór i odbiorca w badaniach literackich.
7. Inspiracje filozoficzne, lingwistyczne i artystyczne w literaturoznawstwie XX wieku.
Rodzaj przedmiotu
Literatura
I. Podręczniki i antologie:
1. Z. Mitosek, Teorie badań literackich, 1998.
2. Literatura - teoria - metodologia, pod red. D. Ulickiej, 2006.
3. A. Burzyńska, M. P,. Markowski, Teorie literatury Xx wieku, 2006.
4. Teoretycznoliterackie tematy i problemy, red..D. Ulickiej, 2003.
II. Rozprawy obowiązkowe
1. M. Bachtin, Problem tekstu w lingwistyce, filologii i innych naukach humanistycznych, w tegoż: Estetyka twórczości słownej, 1982.
2. R. Barthes, Mit dzisiaj, w tegoż: Mitologie, 2000.
3. W. Benjamin, Paryż II Cesarstwa według Baudelaire'a, w tegoż: Anioł historii. Eseje, szkice, fragmenty, 1996.
4. J. Derrida, Struktura, znak i gra w dyskursie nauk humanistycznych, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą, t.4, cz. 2, 1992.
5. Z. Freud, Pisarz i fantazjowanie, w: Teoria badań literackich za granicą, t. 2, cz. 1, 1974.
6. G. Genette, Palimpsesty, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, t. 4, cz. 2, 1992.
7. M. Heidegger, Hölderlin i istota poezji, w: Teoria badań literackich za granicą, t. 2, cz. 2, 1981.
8. R. Ingarden, O tzw. "prawdzie" w literaturze w tegoż: Studia z estetyki, t.1, 1957.
9. R. Jakobson, Poetyka w świetle językoznawstwa, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, t. 2, 1972.
10. J. Łotman, Problem znaczenia w tekście artystycznym w tegoż: Struktura tekstu artystycznego, 1984.
11. Richard Ohmann, Literatura jako akt, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, t. 4, cz. 1, 1992.
12. J. Tynianow, Fakt literacki, [w tegoż:] Fakt literacki, 1978.
13. H. White, Znaczenie narracyjności dla przedstawienia rzeczywistości, [w tegoż:] Poetyka pisarstwa historycznego, 2000.
III. Rozprawy uzupełniające:
1. F. Ankersmit, Historiografia i postmodernizm, w: Postmodernizm. Antologia przekładów, 1997.
2. Arystoteles, Poetyka w: Retoryka. Poetyka, 1986.
3. R. Barthes, Wstęp do analizy strukturalnej opowiadań, w: Studia z teorii literatury. Archiwum tłumaczeń "Pamiętnika Literackiego", 1977.
4. H. Bloom, Lęk przed wpływem. Teoria poezji, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, t. 4, cz. 2, 1996.
5. J. Derrida, Struktura, znak i gra w dyskursie nauk humanistycznych, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą, t. 4, cz. 2, 1996.
6. W. Dilthey, Przeżywanie i rozumienie; Rozumienie w: Zbigniew Kuderowicz, Dilthey, 1987.
7. B. Ejchenbaum, Teoria "metody formalnej" w: Teoria badań literackich za granicą, t. 2, cz. 3, 1986.
8. Zygmunt Freud, Dostojewski i ojcobójstwo w: Kazimierz Pospieszyl, Zygmunt Freud - człowiek i dzieło, 1991.
9. H. -G. Gadamer, Sens i zasłanianie sensu w poezji Paula Celana w tegoż: Poetica, 2001.
10. J. Greimas, Elementy gramatyki narracyjnej, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, t. 4, cz. 1, 1992.
11. S. Fish, Czy na tych ćwiczeniach jest tekst?,"Teksty Drugie" 2000, nr 3.
12. H. R. Jauss, Historia literatury jako prowokacja dla nauki o literaturze, w tegoż: Historia literatury jako prowokacja, 1999.
13. J. Kristeva, Kilka problemów semiotyki literackiej, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, t. 4, cz. 2, 1996.
14. J. Łotman, Struktura tekstu artystycznego, Warszawa 1984 (rozdziały: I-IV, IX).
15. P. de Man, Opór wobec teorii, w: Dekonstrukcja w badaniach literackich, 2000.
16. J. Mukařovský, Strukturalizm w estetyce i nauce o literaturze, w: Teoria badań literackich za granicą, t. 2, cz. 3, 1986.
17. M. Nussbaum, Czytać, aby żyć, "Teksty Drugie" 2002 nr1-2.
18. R. Ohmann, Mowa, działanie, styl, w: Znak - styl - konwencja, 1977.
19. G. Poulet, Krytyka identyfikująca się, w: Szkoła genewska w krytyce. Antologia, 1998.
20. W. Propp, Edyp w świetle folkloru, w tegoż: Nie tylko bajka, 2000.
21. P. Ricoeur, Wyjaśnianie i rozumienie,w tegoż: Język, tekst, interpretacja. Wybór pism, 1989.
22. J.-P. Sartre, Czym jest literatura?, w tegoż: Czym jest literatura?, 1968.
23. E. Showalter, Krytyka feministyczna na rozdrożu, w: Współczesna teoria badań literackich
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: