Literatura porównawcza 3001-1115LK
Przekazując wiedzę o zasadach, strukturze i zadaniach komparatystyki, zajęcia zapoznają z jej aktualnymi problemami, historią, polskimi i międzynarodowymi tradycjami, wpływowymi przedstawicielami, kierunkami i teoriami oraz znaczącymi odkryciami i wynikami badawczymi. Informują o działalności najważniejszych ośrodków komparatystycznych w Polsce, Europie, Stanach Zjednoczonych, Azji. Prezentują funkcjonujące współcześnie rozmaite specjalizacje komparatystyczne: komparatystykę literacką, kulturową, cywilizacyjną, dyskursów, interartystyczną, intermedialną, translatologiczną i historyczną. Omawiają swoiste dla tych specjalizacji zasady i kierunki badań. Zapoznają z podstawowymi pojęciami, terminami i zagadnieniami komparatystycznej teorii literatury i poetyki (interakcja, transfer, asymilacja, hybrydyzacja, wymiana, transpozycja itd.). Informują o podstawowych zagadnieniach translatologii. Prezentują założenia, zasady, własności, różne działy i zastosowania metody porównawczej. Konfrontują ją z innymi metodami: genetycznymi, opisowymi, strukturalnymi, hermeneutycznymi. Charakteryzują międzytekstowe, międzykulturowe, intersemiotyczne, intermedialne, komunikacyjne i dialogowe zastosowania i aspekty komparatystyki. Wprowadzają kategorie literatury regionalnej, narodowej i powszechnej oraz objaśniają ich wzajemne relacje. Wyjaśniają związki między literaturami a językiem. Przedstawiają rolę przekładów w przenoszeniu, upowszechnianiu i uniwersalizacji literatury i kultury. Omawiają rozmaite koncepcje i formy literatury powszechnej oraz jej przenikanie się z innymi formami kultury. Wprowadzają w problematykę dwu i wielostronnych związków literackich oraz charakteryzują mechanizmy ich powstawania, funkcjonowanie i efekty. Określają zasady badania, opisu i interpretacji tego typu związków. Zapoznają z badaniami prowadzonymi nad relacjami, które łączą literaturę z innymi sztukami (muzyka, plastyka, widowisko, opera itd.), omawiają pojęcia, terminy i metodologię tego rodzaju badań, analizują przykłady oddziaływania innych sztuk na literaturę i odwrotnie. Charakteryzują relacje między odmiennymi typami dyskursów, np. między literaturą a nauką, literaturą a filozofią, literaturą a polityką. Omawiają wpływ różnych mediów (radia, telewizji, Internetu) na kształt literatury oraz jej funkcjonowanie w mediach. Podejmują problematykę miejsca literatury w kulturze, translacji form kulturowych na kategorie i formy literackie oraz przyswajania motywów, obrazów, postaci i symboli literackich przez kulturę. Wskazują na pośrednie i bezpośrednie związki teorii i badań komparatystycznych z formowaniem się współczesnej cywilizacji. Podkreślają integrujący, syntetyzujący i metanaukowy charakter badań komparatystycznych, dających antropologicznie pogłębioną wiedzę o człowieku oraz tworzonej przez niego cywilizacji i kulturze.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
W toku zajęć i w trakcie przygotowań do egzaminu student uzyskuje podstawą umiejętność myślenia komparatystycznego, którą uzupełnia niezbędną wiedzą o historii, teorii, działach oraz problemach teoretycznych i metodologicznych komparatystyki. Zapoznaje się z wybranymi pracami z tej dziedziny. Przyswaja sobie terminologię z zakresu komparatystyki i umie się nią posługiwać. Uczy się rozróżniać metodologię komparatystyczną od metodologii właściwych innym dziedzinom humanistyki naukowej, zwłaszcza literaturoznawstwu. Nabywa umiejętności postrzegania, rozumienia i objaśniania zjawisk literatury oraz kultury w kategoriach ich wzajemnych relacji i oddziaływań. Uczy się rozpoznawania i formułowania problematyki komparatystycznej oraz praktycznych zastosowań uzyskanej wiedzy i nabytych umiejętności w obcowaniu z dawnymi i współczesnymi formami literatury, sztuki i kultury. Analizuje teksty literackie i teksty kultury w ujęciu porównawczym. Krytycznie potrafi wydobywać błędy i niedostatki ujęć komparatystycznych oraz, z drugiej strony, jest w stanie naświetlać negatywne konsekwencje braku lub lekceważenia zestawień i badań porównawczych.
Kryteria oceniania
- kontrola obecności,
- ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność),
- egzamin ustny lub pisemny.
Literatura
I. Lektury obowiązkowe
E. R. Curtius, Literatura europejska, [w:] tegoż, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, przeł. A. Borowski, Kraków 2005.
M. Dąbrowski, Komparatystyka dyskursu/Dyskurs komparatystyki, Warszawa 2009 (zwłaszcza Wstęp oraz rozdział: Modernizm, awangarda, postmodernizm – projekt całości).
D. Ďurišin, Podstawowe typy związków i zależności literackich, przeł. J. Baluch, „Pamiętnik Literacki” 1968, z. 3.
E. Kasperski, Związki literackie, intertekstualność i literatura powszechna, [w:] tegoż, Literatura i różnorodność. Teoria literatury w sytuacji ponowoczesności, Warszawa 1996.
E. Kasperski, Kategorie komparatystyki, Warszawa 2010.
M. Krysztofiak, Przekład literacki a translatologia, Poznań 1999 (wybór).
A. Nowicka-Jeżowa (red.), Badania porównawcze. Dyskusja o metodzie. Radziejowice 6-8 lutego 1997 r., Warszawa 1998.
H. Remak, Literatura porównawcza – jej definicja i funkcje, [w:] H. Janaszek-Ivaničkova (red.), Antologia zagranicznej komparatystyki literackiej, Warszawa 1997.
U. Weisstein, Literatura i sztuki wizualne, [w:] Antologia zagranicznej komparatystyki literackiej, Warszawa 1997.
E. Szczęsna, Poetyka mediów, Warszawa 2007 (wybór).
E. Szczęsna, E. Kasperski (red.), Komparatystyka dzisiaj. Zagadnienia teoretyczne i ogólne, Kraków 2010.
II. Lektury uzupełniające
A. Opracowania ogólne
M. Bachtin, Formy czasu i czasoprzestrzeni w powieści, [w:] tegoż, Problemy literatury i estetyki, przeł. W. Grajewski, Warszawa 1982.
S. Balbus, A. Hejmej, J. Niedźwiedź (red.), Intersemiotyczność. Literatura wobec innych sztuk (i odwrotnie), Kraków 2004 (wybór).
M. Dąbrowski, Swój/Obcy/Inny. Z problemów interferencji i komunikacji międzykulturowej, Izabelin 2001 (wybór).
P. Fast, K. Żemła (red.), Komparatystyka literacka a przekład, Katowice 2000 (wybór).
H. Janaszek-Ivaničková, O współczesnej komparatystyce literackiej, Warszawa 1989 (wybór).
E. Kasperski: O teorii komparatystyki, [w:] D. Ulicka (red.), Literatura. Teoria. Metodologia, Warszawa 1998.
M. Kuziak, Komparatystyka na rozdrożu? „Porównania” 2008.
J. Lotman, Problemy semiotyki komparatystycznej, [w:] A. Brodzka, M. Hopfinger (red.), Problemy wiedzy o kulturze. Prace dedykowane Stefanowi Żółkiewskiemu, Wrocław 1986.
A. Hejmej, Muzyczność dzieła literackiego, Wrocław 2002 (wybór).
R. Nycz, Intertekstualność i jej zakresy: teksty, gatunki, światy, [w:] tegoż, Tekstowy świat, Warszawa 1995.
J. Pietrkiewicz, Literatura polska w perspektywie europejskiej, Warszawa 1986 (wybór).
B. Uspienski, Strukturalna wspólnota różnych rodzajów sztuk. Ogólne zasady organizacji dzieła malarskiego i literackiego, [w:] tegoż, Poetyka kompozycji, przeł. P. Fast, Katowice 1997.
M. Skwara, S. Wysłouch (red.), Ut pictura poesis, Gdańsk 2006 (wybór).
O. Walzel, Wzajemne naświetlanie się sztuk, [w:] Teoria badań literackich za granicą, t. 2, cz. 1, Kraków 1974.
B. Opracowania dotyczące literatury poszczególnych epok (wybór)
J. Abramowska, Powtórzenia i wybory: studia z tematologii i poetyki historycznej, Poznań 1995.
M. Dąbrowski, Dekadentyzm współczesny: główne idee, motywy i postawy modernistyczne w polskiej i niemieckojęzycznej literaturze XX wieku, Izabelin 1996.
E. Ihnatowicz, Prądy w sztuce i literaturze, [w:] tejże, Literatura polska drugiej połowy XIX wieku (1864-1914), Warszawa 2000.
E. Kasperski, Dyskursy romantyków. Norwid i inni, Warszawa 2003.
J. Krzyżanowski, Paralele. Studia porównawcze z pogranicza literatury i folkloru, Warszawa 1977.
T. Michałowska, J. Ślaski (red.), Literatura staropolska w kontekście europejskim, Wrocław 1978.
Z. Mitosek, Mickiewicz w oczach Francuzów, Warszawa 1999.
A. Nowicka-Jeżowa, Jan Andrzej Morsztyn i Giambattista Marino. Dialog poetów europejskiego baroku, Warszawa 2000.
D. Knysz-Tomaszewska i J. Kulczycka-Saloni (red.), Naturalizm: europejskie konteksty, Warszawa 1996.
M. Praz, Mnemosyne. Rzecz o powinowactwie literatury i sztuk plastycznych, przeł. W. Jekiel, Warszawa 1981.
R. Przybylski, Ogrody romantyków, Kraków 1978.
M. Żurowski, Między renesansem a awangardą. O literaturze europejskiej z perspektywy komparatysty, Warszawa 2007.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: