Płeć i natura. Od Sigmunda Freuda do feministycznych posthumanizmów 3000-PIS-K-NN-PN
Celem zajęć jest przyjrzenie się różnym perspektywom feministycznym na skomplikowe relacje między płcią a tym, co zazwyczaj określamy jako naturę. Obydwa pojęcia – płeć i natura –poddawane są krytycznej analizie i problematyzacji od zarania myśli feministycznej. Począwszy od drugiej połowy XX wieku, szczególnie w obrębie teorii angloamerykańskiej, przyjęło się rozdzielać rodzaj/płeć kulturową (gender) od płci biologicznej (sex) w celu uniknięcia esencjalizacji i biologicznego determinizmu oraz wskazania na społeczno-kulturowy charakter ludzkiej płciowości. Współcześnie, w obliczu rozwoju nauk przyrodniczych czy pogłębiających się kryzysów ekologicznych i wynikających z tego zmian w dyskursie publicznym, feministki i queerowe badaczki coraz częściej podważają funkcjonujący podział na płeć biologiczną i kulturową, poszukując alternatywnych sposobów na myślenie o związkach między płcią i naturą. Podczas zajęć z jednej strony przyjrzymy się, jak w XX i XXI wieku zmianiał się sposób myślenia o relacji między płcią i naturą (utożsamianą z biologią i środowiskiem przyrodniczym), z drugiej natomiast zapoznamy się z różnymi argumentami na rzecz włączania refleksji nad naturą do rozważań wokół płci.
Zajęcia będą opierały się na analizie i dyskusji wokół tekstów teoretycznych i filozoficznych. Spotkania podzielone są na cztery bloki tematyczne:
I. Psychoanaliza (3 spotkania)
- Freudowska koncepcja kobiecej seksualności i jej krytyka
- Luce Irigaray jako feministyczna krytyczka psychoanalizy
- Współczesne ujęcia różnicy płci w psychoanalizie
II. Ekofeminizm (3 spotkania)
- Zachodni ekofeminizm: kobieta, natura i rewolucja naukowa
- Vandana Shiva i ekofeminizm indygeniczny
- Ekokobietyzm, czarny ekofeminizm
III. Feministyczna filozofia nauki (4 spotkania)
- Płeć wobec historii nauki
- Dlaczego nauki ścisłe potrzebują feminizmu?
- Problemy badań nad biologicznymi różnicami płci
- Dlaczego feminizm potrzebuje nauk ścisłych?
IV. Feministyczne nowe materializmy i posthumanizm (4 spotkania)
- Feministyczna filozofia ewolucji
- Różnica płciowa w nowych materializmach
- Posthumanistyczne koncepcje płci
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza:
- osoba studiująca zna w sposób pogłębiony wybrane aspekty i problemy historii myśli feministycznej i jej związki z różnymi dyscyplinami naukowymi
- osoba studiująca zna różne koncepcje pojęcia płci oraz rozumie współczesne dyskusje teoretyczne na temat płci i jej związku z naturą (m.in. biologią, środowiskiem naturalnym)
- osoba studiująca rozumie zależności między dyskursem nauk ścisłych, teorią feministyczną i współczesną rzeczywistością społeczno-kulturową
Umiejętności:
- osoba studiująca ze zrozumieniem korzysta z anglojęzycznej literatury z zakresu teorii feministycznej, dokonuje jej pogłębionej i krytycznej interpretacji oraz potrafi na własną rękę dotrzeć do rzetelnych źródeł wiedzy dotyczących pojęć płci i natury
- osoba studiująca potrafi zabrać głos w dyskusji na temat relacji między płcią i naturą, dobrze rozumie jej złożoność i jest w stanie sproblematyzować obecne w dyskursie publicznym schematy, uogólnienia i stereotypy związane z płciowością i naturą
Kompetencje społeczne:
- osoba studiująca potrafi korzystać z własnej i naukowej wiedzy, by rzetelnie i z otwartością odnosić się do tematów i problemów związanych z tożsamością płciową i społecznym wymiarem płci
- osoba studiująca umie rozpoznać i poddać krytyce wykluczające oraz pseudonaukowe koncepcje płci
- osoba studiująca potrafi odnieść się krytycznie do dyskursów eksperckich na temat płci
Kryteria oceniania
NIEOBECNOŚCI: podstawowym warunkiem zaliczenia zajęć jest uczestnictwo. Osoba studiująca ma prawo do dwóch nieobecności w semestrze. W przypadku dodatkowych nieobecności (do 5) należy je odrobić w sposób ustalony z prowadzącą. Nieobecność na większej liczbie zajęć niż 5 skutkuje niedopuszczeniem do zaliczenia zajęć – niezależnie od tego, czy obecności są usprawiedliwione. Tylko osoby z przyznaną Indywidualną Organizacją Studiów mogą mieć zwiększony limit nieobecności.
FORMA ZALICZENIA: przygotowanie pisemnej recenzji wybranej książki związanej z tematyką zajęć (5-6 stron). Szczegółowe zasady dotyczące prac zaliczeniowych zostaną określone na pierwszych zajęciach wspólnie z osobami studiującymi.
Ocena końcowa z przedmiotu jest oceną z przygotowania pracy pisemnej. Ocena końcowa może zostać podwyższona ze względu na dużą aktywność podczas zajęć (zabieranie głosu w dyskusjach, formułowanie pytań, wykazywanie się bardzo dobrą znajomością lektur) w trakcie semestru.
Szacunkowy nakład pracy osoby uczestniczącej w zajęciach: udział w zajęciach 30h (1 ECTS), przygotowanie do zajęć 30h (1 ECTS), przygotowanie do zaliczenia 30h (1 ECTS). Łącznie 90h (3 ECTS).
KORZYSTANIE Z AI: Sposób wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji w pisemnych pracach zaliczeniowych określają zapisy § 3 i 4 uchwały nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia. W związku z tym, że jedną z podstawowych umiejętności zdobywanych na kierunkach studiów organizowanych na Wydziale Polonistyki jest sprawne i profesjonalne posługiwanie się polszczyzną pisaną, a w szczególności stylem naukowym, zabrania się wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji do korekty i redakcji tekstu.
Literatura
Wybrana literatura (pełna lista lektur zostanie przedstawiona na pierwszych zajęcich)
Sigmund Freud, „O kobiecości”, w: „Wykłady ze wstępu do psychoanalizy. Nowy cykl”, tłum. Paweł Dybel, Warszawa 1995
Luce Irigaray, „Speculum of the other sex”, tłum. Gillian C. Gll, Cornell University Press, 1985
Carolyn Merchant, „Death of Nature. Woman, Ecology and the Scientific Revolution”, San Francisco 1980 (fragmenty)
Vandana Shiva, „Staying Alive: Women, Ecology and Development in India”, New Delhi 1988 (fragmenty)
Melanie L. Harris, „Ecowomanism: Black Women, Religion, and the Environment”, „The Black Scholar” 2016, 46/3, s. 29–37
Donna Haraway, „Simians, Cyborgs, and Women. The Reinvention of Nature”, New York 1991 (fragmenty)
Cordelia Fine, „Urojenia płciowe”, tłum. Aleksandra Derra, Alicja Łuka, Wojciech Sak, Toruń 2018 (fragmenty)
Elizabeth Wilson – „Feminizm z trzewi”, tłum. Monika Rogowska-Stangret, „Przegląd Filozoficzno-Literacki 2017, 1/46
Rick Dolphijn, Iris van der Tuin, „Nowy materializm. Wywiady i kartografie”, tłum. zbiorowe, Gdańsk–Poznań–Warszawa 2018 (fragmenty)
Karen Barad, „Transmaterialities. Trans*/Matter/Realities and Queer Political Imaginings”, „GLQ: A Journal of Lesbian and Gay Studies” 2015, 2–3/21
Wszystkie lektury będą udostępnione na platformie Google Classroom.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: