W poszukiwaniu korzeni. Ruś Kijowska – pierwsze państwo rosyjskie? pierwsze państwo ukraińskie? 2900-MK1-WPKRK-KL
Kijów został na kartach najstarszego ruskiego latopisu (kroniki) nazwany „Matką ruskich grodów” – czyli pierwszym politycznym, religijnym i kulturowym ośrodkiem ziem ruskich. Z tego powodu sam ten gród oraz Wielkie Księstwo Kijowskie – organizacja państwowa, której był ośrodkiem od końca IX do połowy XII w. – od chwili, gdy ukształtowała się nowoczesna nauka historyczna (XVIII w.) budziły zainteresowanie nie tylko historyków, ale także szeroko rozumianych elit państw, które istniały na jego dawnych ziemiach w XIX–XXI oraz zamieszkujących te ziemie narodów.
Celem wykładu jest próba wyjaśnienia dlaczego od początku XIX w. toczy się spór o dziedzictwo Wielkiego Księstwa Kijowskiego. Wyjaśnienie obejmować będzie: 1. prezentację koncepcji objaśniających genezę, strukturę polityczną, oblicze etniczne i kulturowe Wielkiego Księstwa Kijowskiego, formułowane przez historyków w XIX–XXI w.; 2. analizę uzasadnień twierdzenia, że Wielkie Księstwo Kijowskie było (bądź nie) było państwem; 3. analizę uzasadnień twierdzenia, że Wielkie Księstwo Kijowskie było a) pierwszym państwem rosyjskim, b) pierwszym państwem ukraińskim, c) państwem wschodnich Słowian, które stanowi integralną cześć dziejów ukraińskich, białoruskich, rosyjskich, d) państwem warego-słowiańskim; 4. omówienie naukowych podstaw poszczególnych koncepcji; 5. omówienie czynników pozanaukowych oddziałujących na kształt niektórych koncepcji, np. dominująca ideologia państwa, wydarzenia polityczne i in.; 6. analizę terminów stosowanych w nauce historycznej, przez władze państw, w publicystyce: a) zaczerpniętej ze źródeł, np. Ruś, ziemia ruska; b) stworzonej przez historyków, administrację państwową w celu ugruntowania w świadomości społeczeństwa przekonania o słuszności propagowanych interpretacji dziejów obszarów dawnego Wielkiego Księstwa Kijowskiego, np. Rosja/Ruś Zachodnia, Rosja/Ruś Południowo-Zachodnia itd.; 7. pokazanie prezentację dynamiki sporu o dziedzictwo Wielkiego Księstwa Kijowskiego w XIX–XXI w.
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza
Student:
1. rozumie terminy: Ruś, Ruś Kijowska, Ruś Mała – Małoruś, Ruś Biała – Białoruś, Ruś Wielka, Ruś Czerwona, Wielkie Księstwo Kijowskie, ziemia ruska, świat ruski i in.
2. rozumie dlaczego do tradycji Rusi Kijowskiej odwołują się narody ukraiński, białoruski i rosyjski oraz ich państwa;
3. rozumie rolę historyków w budowaniu pamięci historycznej oraz tworzeniu polityki historycznej państw.
Umiejętności
Student:
1. rozpoznaje i wskazuje kryteria stanowiące podstawę omawianych podczas zajęć koncepcji określających tożsamość Wielkiego Księstwa Kijowskiego;
2. potrafi wyjaśnić oddziaływanie wyników badań naukowych, nurtów filozoficznych i intelektualnych oraz uwarunkowań politycznych na kształt koncepcji objaśniających dziejowa rolę Wielkiego Księstwa Kijowskiego;
3. samodzielnie formułuje wnioski na podstawie podanych informacji.
Kompetencje społeczne
Student:
1. jest świadom konieczności stałego poszerzania swej wiedzy;
2. ocenia poziom własnych kompetencji w zakresie obszaru badawczego podjętego podczas wykładu;
3. posiada umiejętność prowadzenia konstruktywnej wymiany poglądów, formułowania merytorycznych argumentów, wypowiadania swoich racji z zachowaniem szacunku dla innych.
Kryteria oceniania
W trakcie semestru dopuszczalne są dwie nieobecności, w tym jedna nieusprawiedliwiona. Druga wymaga zaliczenia na dyżurze, trzecia – o ile nie będzie następstwem poświadczonych problemów zdrowotnych – automatycznie powoduje niezaliczenie zajęć.
Warunkiem zaliczenia zajęć jest:
– obecność na zajęciach;
– aktywny udział w zajęciach – zadawanie pytań;
– uzyskanie pozytywnej oceny z pracy zaliczeniowej.
Literatura
– Adamski Ł., Nacjonalista postępowy: Mychajło Hruszewski i jego poglądy na Polskę i Polaków, Warszawa 2011.
– Baár M., Historians and Nationalism: East-Central Europe in the Nineteenth Century, Oxford University Press, Oxford 2013.
– [Bieły A.] Белы А., Хронiка Белай Русi – Chronicon Russiae Albae. Нарыс гiсторыi адной географiчнай назвы, «Энцыклапедыкс», Мiнск 2000.
– Błachowska K., Cherven’ Towns: „the golden apple” in archeology – „the Gordian knot” in historiography. The history of the region until 1340, as presented by Polish, Russian and Ukrainian historians in the 18th–20th century / Grody Czerwieńskie: „złote jabłko” archeologii – „węzeł gordyjski” historiografii. Dzieje regionu do roku 1340 w ujęciu historyków polskich, rosyjskich i ukraińskich XVIII–XX wieku, w: From Cherven’ Towns to Curzon Line. The lands on the Middle Bug during the Middle Ages and the historiographic perspective on the formation of Poland’s eastern border, the 18th–21th century / Od Grodów Czerwieńskich do linii Curzona. Dzieje środkowego Pobuża w wiekach średnich oraz postrzeganie formowania się wschodniej granicy Polski w historiografii XVIII–XXI wieku, t. II, red. M. Wołoszyn, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk – Leibnitz-Institut für Geschichte und Kultur des östlichen Europa –Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, Kraków – Leipzig – Rzeszów – Warszawa 2017.
– Culture, Nation and Identity: the Ukrainian-Russian encounter (1600–1945), ed. A. Kappeler, Z.E. Kohut, F.E. Sysyn, M. von Hagen, University of Alberta Press Edmonton–Toronto 2003.
– Hroch M., Małe narody Europy: perspektywa historyczna, Zakład Naukowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław–Warszawa–Kraków 2008 – wydanie oryginalne: Social Preconditions of National Revival in Europe: A Comparative Analysis of the Social Compositin of Patriotic Groups Among the Smaller European Nations, Columbia University Press, New York 1985.
– Kaplan V., Historians and Historical Societies in the Public Life of Imperial Russia, Indiana University Press, Bloomington and Indianapolis 2017.
– Kappeler A., The Russian empire: a multiethnic history, Longman, Harlow etc. 2001 – wydanie oryginalne: Russland als Vielvölkerreich: Entstehung, Geschichte, Zerfall, Verlag C.H. Beck, München 1994.
– [Kappeler A.] Каппелер A., Мала історія України, Видавництво «К.I.С.», Київ 2007 – wydanie oryginalne: Kleine Geschichte der Ukraine, Verlag C.H. Beck, München 1994.
– Miller A.I., The Ukrainian Question: the Russian Empire and nationalism in the nineteeth century, Central European University Press Budapest–New York 2004.
– Nowak A., Od Imperium do Imperium. Spojrzenia na historię Europy Wschodniej, Arcana–Instytut Historii PAN, Kraków–Warszawa 2004.
– Thompson E.M., Trubadurzy Imperium. Literatura rosyjska i kolonializm, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 2000.
– Walicki A., Rosyjska filozofia i myśl społeczna od oświecenia do marksizmu, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: